بءىلىم بەرۋ ساياساتى – ۇلتتىق ەكونوميكامىزدىڭ نەگىزگى تىرەگى عانا ەمەس، الەۋمەتتىك دامۋىمىزدىڭ، ەكونوميكالىق سەرپىلىس جاساۋىمىزدىڭ قوزعالتقىش كۇشى. جاھاندىق ەڭبەك نارىعىندا باسەكەگە قابىلەتتە مامان دايارلاپ، ساپالى ادامي كاپيتالدى قالىپتاستىرۋ قاشان دا ءبىلىم بەرۋ ساياساتىمەن جۇيەلەنىپ وتىرۋى ءتيىس. بايقاعانىمىزداي، قازىرگى جاڭا عىلىم الاڭدارىنداعى زەرتتەۋلەر مەن ءتۇرلى باعىتتاردىڭ بولاشاعى تەحنولوگيالىق ەرەكشەلىكتەن تىعىز بايلانىستى. سول سەبەپتەن دە، مەكتەپ باعدارلاماسى ۇدايى جاڭارتىلىپ، جوعارعى وقۋ ورنىنداعى اكادەميالىق ۇستانىمدار دا ۋاقىت ساراسىندا جەتىلىپ وتىرعانى ءجون.
بىزدىڭشە، ءبىلىم بەرۋ ساياساتىن ىلگەرلەتۋدىڭ باستى زاڭدىلىعى – جاراتىلىس قۇبىلىستارىن تانۋدان الشاق كەتپەۋ، جاھاندىق پروگرەستى ۇدايى نازاردا ۇستاپ وتىرۋ جانە الەمدىك جەتىستىكتەردى ۇلتتىق سالت-cاناعا ساي رەفورمالاۋ. ەۋروپا-ورتالىقتانعان ءبىلىم جۇيەسىنىڭ ەرەكشەلىكتەرى جانە ارتىقشىلىقتارىمەن ساناسىپ قانا قويماي، ۇلتتىق عىلىمي ورتالىقتاردى كوپتەپ قۇرۋ. نەگىزىنەن العاندا، كەز كەلگەن ءبىلىم ساياساتى ورتالىقتانعان ءبىلىم بەرۋ جانە زەرتتەۋ جۇيەسى نەگىزدە داميدى. قازىرگى ۋاقىتتا قازاقستاندا مۇنداي ورتالىقتانعان ءبىلىم بەرۋ مەن عىلىمدى دامىتۋ ورتالىقتارىنىڭ ازدىعى جاسىرىن ەمەس. ماسەلەن، الەۋمەتتىك سالادا قوعامدىق پىكىردى زەرتتەيتىن دۇرىس ينستيتۋت جوق. عىلىمي زەرتتەۋ ورتالىقتارىندا ۇجىمدىق، ارنايى قوعام مەن ەكونوميكالىق يگىلىكتەردىڭ اق-قاراسىن تانۋعا باعىتتالعان زەرتتەۋ تاقىرىپتارى تولىققاندى قاراستىرىلا بەرمەيدى.
نەگىزىنەن العاندا، ۇلتتىق ءبىلىم بەرۋ ساياساتى – ۇلتتىق ەكونوميكانى دامىتۋدىڭ باستى فاكتورى. ءبىلىم بەرۋ ساياساتى كاپيتاليستىك قاتىناستاردا ەكونوميكا مەن ەڭبەك نارىعىنىڭ شارتتارىنان الشاق كەتپەۋى قاجەت. ەڭبەك نارىعىنىڭ شارتتارىنا ساي يكەمدەلۋدە ءبىلىم ساياساتىنداعى باسىمدىق:
- سىني-ساراپتامالىق ويلاۋدى قالىپتاستىرۋ مەن دامىتۋ;
- تەحنولوگيالىق يگىلىكتەرى مەڭگەرۋگە بەيىمدىك;
- ءبىلىم مەن بىلىكتىڭ ءوندىرىس جانە نارىق قاجەتتىلىگىنە ساي دامۋى;
- ءبىلىم تەحنولوگيالارى مەن ينتەللەكتۋالدى وي-ءورىستىڭ قاتار دامىپ وتىرۋى سىندى باعىتتارعا بەرىلۋى ءتيىس.
وقۋ باعدارلامالارىنداعى ناقتىلىققا جات، ساراپتامالىق زەرتتەۋلەردەن ادا جانە تالاپكەر تانىمىن شابىتتاندىرمايتىن بىرسىدىرعى تاپسىرمالار مەن تاقىرىپتاردى «اينالىمنان شىعارۋ» قازىرگى كەز كەلگەن مەملەكەت ساياساتىنا سۇيەنەتىن ۇستازدىڭ باستى مىندەتى بولىپ تۇر. سەبەبى، ءومىر شىندىعى مەن ءبىلىم بەرۋ سالاسىنداعى «كوركەمدىك شىندىق» پەن «ۋتوپيا» – ەكى بولەك الەم. ەستەرىڭىزدە بولسا، بيىل پرەمەر-مينيستر ءاليحان سمايىلوۆتىڭ توراعالىعىمەن وتكەن ۇكىمەت جانىنداعى وتاندىق كاسىپكەرلەر كەڭەسىنىڭ وتىرىسى ءوتتى. وندا ادامي كاپيتالدى دامىتۋدىڭ وزەكتى ماسەلەلەرى تالقىلاندى. سمايىلوۆ ازاماتتار مەن بيزنەستىڭ بەلسەندى قاتىسۋىمەن ەكونوميكانىڭ ناقتى قاجەتتىلىكتەرىنە نازار اۋدارا وتىرىپ، ءبىلىم بەرۋ جۇيەسىن جەتىلدىرۋ جانە جاقسارتۋ بويىنشا جۇمىستاردى جالعاستىرۋ قاجەت ەكەندىگىن باسا ايتقان-تۇعىن:
– ءبىلىم بەرۋ گرانتتارىن جانە باسقا دا دامىتۋ شارالارىن الدىن الا قاراستىرۋ ءۇشىن ەڭبەك نارىعىن زەرتتەۋگە جانە 5-7 جىلدان كەيىن ەكونوميكاعا قانداي كادرلار قاجەت بولاتىنىن بولجاۋعا كوڭىل ءبولۋ قاجەت. بۇل تەك جوعارى وقۋ ورىندارىنا عانا ەمەس، كوللەدجدەر مەن باسقا دا ءبىلىم بەرۋ ۇيىمدارىنا قاتىستى. ءبىلىم بەرۋ باعدارلامالارى نارىق سۇرانىسىنا ساي بولۋى ءتيىس، – دەدى ءاليحان سمايىلوۆ.
راسىندا دا، مەملەكەت باسشىسى قاسىم-جومارت توقاەۆ تا مامان دايارلاۋداعى كەم-كەتىكتى ءتىزىپ ايتىپ، ءبىلىم بەرۋ جۇيەسى مەن ەڭبەك نارىعى اراسىنداعى بايلانىستىڭ قابىسپاي قالىپ جاتاتىنىن ەسكەرتىپ ءجۇر. مۇنداي ولقىلىق سالدارىنان جوو-نى تابىستى اياقتاعان ءاربىر ءتورتىنشى ەڭبەك ادامىنىڭ جۇمىسسىز جۇرگەنى جايلى دەرەكتەردى جوققا شىعارا المايمىز. مەنىڭشە، سالاۋاتتى، تولىققاندى ءبىلىم بەرۋ ساياساتى جۇيەلەنبەي ۇلتتىق ەكونوميكامىزدىڭ كوسەگەسى كوگەرمەيدى.
