وتباسى – قوعامداعى ماڭىزدى ينستيتۋت. ال وتباسىنىڭ ىرگەسىن سوگىپ، «تالاق» دەپ توپىرلاعاندار ۇلت بولاشاعىنا بالتا شابادى. ءناپسىنىڭ جەتەگىندە كەتكەن تەرىس ءدىني اعىم وكىلدەرىنىڭ ءبىر-بءىرىن تالاق ەتىپ، تاعدىرىن تالقانداعانداردىڭ دا ۇلەسى قوعامدا ارتىپ وتىر.
تالاق – يسلام ءدىنىنىڭ تەرمينولوگياسىندا كۇيەۋى تاراپىنان ايەلىمەن اراسىنداعى نەكەلىك قاتىناستىڭ ءۇزىلۋىن بىلدىرەتىن تانىم. تەرىس اعىم وكىلدەرى يسلام دىنىنە ءۇش قايناسا سورپاسى قوسىلمايتىن تانىمدار مەن قاساڭ قاعيدالاردى شاريعات رەتىندە العا تارتىپ، ايەل قۇقىن اياققا تاپتاپ ءجۇر. ساناسى جالاڭ ءدىني دوگمالارمەن ۋلانعاندار اق نەكەنىڭ ادال زاڭىنا ءوز ءپاتۋاسىنايتىپ, فاناتيزمگە بوي الدىرىپ ءجۇر.
تەرىس ءدىني اعىمنىڭ شىرماۋىنا تۇسكەندەردىڭ قاسيەتتى نەكە زاڭىن بۇزىپ، ءبىر-بىرىنە تالاق ايتۋىنىڭ دا بىرنەشە سەبەپتەرى بار. ەڭ الدىمەن، مۇنداي اجىراسۋ ءتۇرى كوپ جاعدايدا ەكىنشى ايەل تاقىرىبىمەن تىكەلەي بايلانىستى. كوتەرە المايتىن شوقپاردى بەلىنە بايلاپ، «ەكىنشى الۋ – سۇننەت» دەگەندى تەرەڭىنەن تۇسىنبەگەندەر اقىر سوڭىندا سول شوقپاردان تاياق جەپ جاتادى. نەكەنىڭ عۇمىرىن ۇزەتىن مۇنداي شالىس قادامدار كەسىرىنەن تالاق ايتقاندار عانا ەمەس، بەيكۇنا سابيلەر دە زارداپ شەگىپ جاتادى. ەكىنشىدەن، ساناسى جات تۇسىنىككە تولعانداردىڭ دەنى وتباسى قۇندىلىقتارىن، قوعام الدىنداعى جاۋاپكەرشىلىكتى تەرەڭىنەن سەزىنە قويمايدى. جاۋاپكەرشىلىكتەن جالتارۋ، وعاش، جات تۇسىنىكتەردى شاريعاتقا تەلىپ،«قيىننان قيىستىرۋ» دا وتباسى قۇندىلىقتارىن قۇلدىراتادى. بۇعان قاتىستى فيلوسوفيا عىلىمدارىنىڭ دوكتورى دوساي كەنجەتاي «قوعامداعى بەلەڭ الىپ بارا جاتقان راديكالدى اعىمدار ادەيى جاحيليا داۋىرىندەگى سالتتى يسلام اتىمەن تىقپالاپ، ەلدى، قىزدارىمىزدى الداپ وتىر», - دەپ پىكىر بىلدىرەدى.
جات اعىمداعى يدەولوگيالار ادامنىڭ سىني ساناسىن تۇقىرتىپ، ءدىني ساۋاتىن بۇلىڭعىر ۇعىمدارمەن بۇركەمەلەيدى. راديكالدى، ەكسترەميستىك توپتارعا كىرگەن ادامدار ءوز ىشىنە تۇيىقتالعان ادامدار ساناتىنا جاتادى. اقىرىندا ادام بالاسى دۇرىس تاڭداۋ جاساۋدان قالادى. سالا ماماندارىنىڭ ءبىرى، پروفەسسور دوساي كەنجەتاي تۇسىنىكسىز سەبەپپەن «تالاق ەتۋ» جاعدايىن باستان كەشىرگەن قىزدىڭ وقيعاسىن تىلگە تيەك ەتەدى.
بىلتىر ءبىر قارىنداس جىلاپ كەلدى. «تالاق قىلدى» . سەن ونىمەن قالاي تانىستىڭ؟ - دەسەم، مەنى «ۋحتيىم-ءدىني ۇستازىم، اپشەم» تانىستىردى سىرتىمنان. جىگىت نامازحان، يماندى، سوعان تيەسىڭ، بۇل تاعدىرىڭ دەگەن سوڭ، ماقۇل دەدىم», - دەپ جىلاپ تۇر. قىزدا ءدىن، ۇستاز، يمان، تاعدىر، ەرىك، شەشىم تۋرالى ۇعىمداردى تالدايتىن قابىلەت تە قالماعان. ەندى قاراڭىز ەشقانداي سىننان ەلەكتەن وتكىزبەگەن، وي، امال، تانىم، تۇسىنىكتىڭ سوڭىندا، قىز ەرەجەلەر مەن شابلوندارعا قۇل بولعان», - دەپ ءتۇيىنىن ايتادى.
دەمەك جاڭا كەزەڭگە قادام باسقان قازاقستان قوعامى ءۇشىن قانداي دا ءبىر راديكالدى يدەولگيانىڭ قاۋپىن سەزىنۋىمىز كەرەك. تەرىس اعىمداعى نەكەلەردىڭ قىسقا ۋاقىتقا عانا سوزىلۋى، «تالاق ۇعىمىنىڭ» ۇلتتىق وتباسى قۇندىلىقتارىمىزعا كولەڭكە ءتۇسىرۋى جاقسىلىققا اپارمايدى.
«مادەنيەتتەر مەن دىندەردىڭ حالىقارالىق ورتالىعى» مامانى ب. المۋرزاەۆا: «راديكالدىق يدەولوگيانىڭ كەز كەلگەن ءتۇرى قوعام ءۇشىن اسا قاۋىپتى. ول قوعامدا ۇلتارالىق، دىنارالىق ارازدىقتى قوزدىرىپ، بىرلىك پەن ىنتىماققا نۇقسان كەلتىرەدى. رۋحاني قۇندىلىقتار شەتكە ىسىرىلا باستايدى», - دەپ كەسىپ ايتادى.
قازاقتا «ەرى ايەلىن سىيلاسا – ەردىڭ باقىت تاپقانى، ەرىن ەلى سىيلاسا – ايەل باقىت تاپقانى», «ءوز جارىڭدى جاتتاي كۇت – جات كورسىن دە ءتۇڭىلسىن. ءبىر-ءبىرىڭدى قادىر تۇت – جۇرت ۇلگى السىن، ءۇڭىلسىن» دەگەن ماقالدار قانشاما. ءبىز ۇلتتىق قۇندىلىقتاردى ۇلىقتاپ, بابالاردان جەتكەن دانالىقتى ەسكەرۋىمىز قاجەت.
