سوڭعى كۇندەرى الەۋمەتتىك جەلىدە كينو تەاترلارداعى فيلمدەردىڭ قازاق تىلىندە كورسەتىلمەيتىنى قايتا نازارعا الىندى. تاۋەلسىزدىك العانىمىزعا 30 جىلدان اسسا دا، فيلمدەردىڭ 95-98 پايىزى ورىس تىلىندە كورسەتىلۋى قانشالىقتى ورىندى؟ تاپ وسى سۇراق مادەنيەت جانە سپورت ءمينيسترى اسحات ورالوۆقا قويىلدى. مينيستر نە دەپ جاۋاپ بەردى؟ ءتىل جاناشىرىنىڭ ويى قانداي؟
«جىل سايىن 15 فيلم قازاقشالانادى»
اسقار ورالوۆتىڭ ايتۋىنشا، مادەنيەت جانە سپورت مينيسترلىگىنىڭ 7 جىلدىق دامۋ جوسپارى بەكىتىلگەن.
«بىلتىر 3-4 ءفيلمنىڭ دۋبلياجى جاسالعان بولاتىن. بىراق ءبىز تۇجىرىمداماعا باسقا كورسەتكىشتەردى ەنگىزدىك. ەندى جىل سايىن دۋبلياجداناتىن فيلمدەردىڭ سانى ءۇش ەسەگە كوتەرەتىن بولامىز. ياعني جىل سايىن 15 فيلم ۇسىنىلادى، - دەدى ۆەدومستۆو باسشىسى.
بيىل 15 ءفيلمدى دىبىستاۋ جوسپاردا بار. الايدا مينيستر تۇجىرىمدامانىڭ بەكىتىلگەنىنە ەكى اي عانا بولعانىن العا تارتتى.
قازىرگى تاڭدا كونكۋرستىق راسىمدەۋ جۇمىستارى وتكىزىلەدى. ءبىز 5 جىلدىڭ ىشىندە 75 كينونىڭ دۋبلياجىن وتكىزەمىز دەپ جوسپار قۇردىق. بۇرىن مۇنداي كورسەتكىش بولعان جوق. كەلەسى جىلدان باستاپ ەڭ مىقتى دەگەن ءفيلمنىڭ دۋبلياجى ۇيىمداستىرىلادى، - دەدى اسحات ورالوۆ.
«ۇكىمەت ءار بيلەتكە سۋبسيديا بەرۋ كەرەك»
فيلمدەردى قازاق تىلىنە دۋبلياجداۋ ماسەلەسىن كوتەرىپ جۇرگەن ازاماتتاردىڭ ءبىرى —جۋرناليست جالعاس ەرتاي. ول ءمينيستردىڭ جىل سايىن 15 ءفيلمدى قازاق تىلىنە اۋدارامىز» دەگەن ءسوزىن وتە ماڭىزدى شەشىم ەكەنىن ايتادى.
– وزگە تىلدەگى ءفيلمدى قازاق تىلىنە دۋبلياجداۋ قيىن شارۋا ما؟ پارلامەنت كينو تەاترلاردى مىندەتتەيتىن زاڭ نەگە شىعارمايدى؟
– مەنىڭ ويىمشا، بىزدە كينوپراكاتشىلاردىڭ ءلوببيى بار. سەبەبى ولار «ەگەر ءبىز ءفيلمدى قازاق تىلىندە قويساق، كينو تەاترلارعا ەشكىم كەلمەي قويادى. ءارى ءفيلمدى قازاق تىلىنە اۋدارۋعا كوپ قارجى كەتەدى» دەيدى. قازاقشا دۋبلياج جاساۋعا بايلانىستى زاڭ جوباسى تالقىلانعاندا ولار «بيزنەسىمىزگە كەرى اسەر ەتەدى» دەپ قارسى تۇردى. كينوپراكاتشىلاردىڭ ۇستانىمىن «اتامەكەن» كاسىپكەرلىك پالاتاسى قولداپ، اقىرى زاڭدى قابىلداتپاي تاستادى.
– كەزىندە «كينو تەاترعا قازاقشا دۋبلياجدى مىندەتتەۋگە وتباسى مۇشەلەرى كەدەرگى كەلتىردى» دەگەن اڭگىمە ايتىلدى. ويتكەنى كينوپراكاتتىڭ ارتىندا سولار تۇرعان كورىنەدى. قاڭتاردان كەيىن نازارباەۆ اۋلەتىنىڭ پوزيتسياسى السىرەپ، بيلىك «جاڭا قازاقستان» قۇراتىنىن ايتتى. سوڭعى وزگەرىستەن كەيىن پارلامەنت دۋبلياجدى مىندەتتەۋگە بايلانىستى زاڭدى قابىلداي الا ما؟
– نەگىزى دۋبلياجعا بايلانىستى زاڭ قابىلداۋ اسا قيىن ەمەس. بىراق جوعارىدا ايتقان لوببي بۇل زاڭنىڭ قابىلدانۋىنا قارسى، ال قابىلانا قالعان جاعدايدا ونىڭ ورىندالۋىنا كەدەرگى كەلتىرەدى. نەگىزى پوپۋليستىك يدەيالاردى ايتىپ، زاڭدى قابىلداي سالۋ اسا قيىن شارۋا ەمەس. ايتسە دە ودان كەيىن ول زاڭنىڭ ءومىر ءسۇرۋى، ناقتىراق ايتساق قالاي ورىندالاتىنىنا بارلىق ماسەلە بايلانىستى.
– دۋبلياج جاساۋ كينوپراكاتشىلارعا اۋىر بولسا، مۇمكىن ۇكىمەت تاراپىنان 50 پايىز سۋبسيديا بەرۋ كەرەك شىعار؟
– جەكە ءوز باسىم ۇكىمەت تاراپىنان دۋبلياج جاساۋشىلارعا كومەك بەرىلۋى كەرەك دەپ سانايمىن. بىراق مەن بۇل سالانىڭ مامانى ەمەسپىن. ءبىزدىڭ ۇكىمەت بيزنەسكە مۇمكىندىك بەرىپ، ارنايى جول كارتاسىن سىزىپ بەرۋى كەرەك. كينو دۋبلياج تۋرالى زاڭ قابىلداپ، 2030 جىلعا دەيىن قازاقستانداعى كينونىڭ 100 پايىزى قازاقشا دۋبلياجدانۋى كەرەك دەگەن ماقسات قويۋ قاجەت. جانە سول ماقساتقا ساتى، ساتى بويىنشا جەتەمىز دەپ ارالىق بەلگىلەردى بەكىتىپ قويۋ كەرەك. مىسالى ءۇشىن «ءبىز 2025 جىلعا دەيىن قازاقستاندا پروكاتقا شىعاتىن ءفيلمنىڭ 50 پايىزىن، 2028 جىلعا دەيىن 80 پايىز، 2030 جىلعا دەيىن 100 پايىز فيلم قازاق تىلىندە كورسەتىلەتىن بولادى» دەپ الدىنا مەجە قويۋ كەرەك.
بۇل تاپسىرمانى ورىنداۋ ءۇشىن ۇكىمەت بەلگىلى ءبىر دەڭگەيدە سۋبسيديا جاساۋعا ءماجبۇر بولادى. ويتكەنى مىندەتتەۋ تۋرالى زاڭ قابىلداعاننان كەيىن ونى شەشۋدىڭ جولىن قاراستىرۋ كەرەك قوي. ايتالىق الەمدىك ستاندارتتارعا جاۋاپ بەرەتىن ستۋديالارعا سۋبسيديا بەرۋ كەرەك. سايكەسىنشە ءفيلمنىڭ دۋبلياجداۋ قۇنىن مەملەكەت ءوز موينىنا الادى، ال پراكاتتان تۇسكەن پايدانى كينو تەاتر قوجايىندارى الاتىن بولىپ كەلىسىلەدى. وسى سەكىلدى بەلگىلى ءبىر كەلىسىمگە كەلۋگە بولادى دەپ ويلايمىن. بىراق ءبىزدىڭ جاعدايدا ونداي كونسەنسۋسقا كەلۋ جاعى تالقىلانىپ جاتقان جوق. تەك قانا «قازاق تىلىندە اۋدارمايمىز. ورىس تىلىندە كورسەتىلە بەرسىن. قازاق تىلىندەگى 5 ءفيلمدى مەملەكەتتىڭ ەسەبىنەن جىلىنا اۋدارىپ بەرەمىز» دەگەن سياقتى ۇستانىمدا وتىر.نەگىزى ۇكىمەت تاراپىنان دۋبلياجدى قولداۋعا باعىتتالعان جولدار كوپ. ءبىرىنشى دۋبلياج جاسايتىن ستۋديالاردى قارجىلاندىرسا، ەكىنشى قازاقشا سەانستاردىڭ بيلەتىن ارزانداتۋعا بولادى. مىسالى ورىس تىلىندەگى فيلمدەردىڭ بيلەت قۇنى 2000 تەڭگە بولسا، قازاق تىلىندەگى فيلم 1700 تەڭگەدەن ساتىلسا، وندا قازاق تىلىندەگى كينونى تاڭداۋشىلار كوپ بولار ەدى.
ءۇشىنشى جولى ءوزىڭىز ايتقانداي ۇكىمەت دۋبلياجدىڭ 50 پايىزىن تولەپ، قالعان بولىگىن كينو تەاتر ءوز موينىنا السا بولار ەدى. بۇل ەندى ۇكىمەت پەن بيزنەستىڭ اراسىنداعى كەلىسىمگە بايلانىستى دۇنيە. بىراق ەڭ يدەال ۆاريانت بيلەتتى سۋبسيالاۋ دەپ سانايمىن. سەبەبى ءبىزدىڭ قوعام ءۇشىن بيلەتتىڭ باعاسى قاتتى ءرول وينايدى. سەبەبى الەۋمەتتىك جاعدايىمىز ءماز ەمەس.
– كينو تەاتر قوجايىندارى «ازاماتتار قازاق تىلىندەگى ءفيلمدى كورمەيدى» دەپ ايتادى عوي. ەگەر ۇكىمەت دۋبلياج جاساۋعا سۋبسياديا بەرسە، كورەرمەن قازاق تىلىندەگى ءفيلمدى كورۋگە كەلمەي قويا ما؟
– بۇل سۇراققا جاۋاپ بەرۋ ءۇشىن ارنايى زەرتتەۋ جۇمىستارىن جۇرگىزۋ كەرەك. بۇعان بايلانىستى ءدوپ باسىپ بىردەڭە ايتا المايمىن. بىراق قوعامدا «قازاق فيلمدەرىنىڭ ساپاسى ناشار» دەگەن ستەرەوتيپ بار ەكەنى راس. ايتسە دە ماسەلە سول ستەرەوتيپپەن كۇرەستە بولىپ تۇر عوي. ەگەر قازاق تىلىندەگى كينولاردى پرايم تايمعا قويسا، ماسەلە تولىقتاي شەشىلەدى دەپ ويلايمىن. بىراق بۇرىنعىعا قاراعاندا جاقسىراق بولار ەدى دەپ ەسەپتەيمىن. ايتسە دە بۇل بيزنەسكە بيلىك تاراپىنان قىسىم بولىپ ەسەپتەلەدى. سوندىقتان بيلىك تالاپ ەتۋ جاعىنان باس تارتادى. بۇل ماسەلەنى «وگىزدى دە ولتىرمەي، اربانى دا سىندىرماي» شەشۋگە تۋرا كەلەدى.
– ەگەر ۇكىمەت دۋبلياج جاساۋعا سۋبسيديابەرىپ، كينو تەاتر باسشىلارىمەن كەلىسسە، بەلسەندى ازاماتتار «قازاق تىلىندەگى فيلمدەردى كورەيىك» دەپ اكتسيا ۇيىمداستىرۋ ارقىلى بۇل ماسەلەنى شەشۋگە بولاتىن سەكىلدى...
– ءيا، ءيا، مەن دە ءدال وسىلاي ويلايمىن. بۇل جەردە بيزنەستىڭ عانا ەمەس، قوعام وكىلدەرىنىڭ دە جاۋاپكەرشىلىگى زور. قازىر ءبىز بارلىق جاۋاپكەرشىلىكتى كينوپراكاتشىلاردىڭ موينىنا ءىلىپ تاستاعان سەكىلدىمىز. ەگەر فيلم قازاق تىلىنە اۋدارىلاتىن بولسا، ونى قولداۋشىلار كوپ بولادى. بىراق ءبىزدىڭ قازىر كورىپ وتىرعانىمىز قوعامداعى بەلسەندىلىك تە، مەملەكەتتىڭ تالابى دا بيلىكتى قىسۋعا باعىتتالعان سەكىلدى. نەگىزى «قازاق تىلىندە اۋدارىلعان فيلمدەرگە بارۋعا بولادى ەكەن عوي» دەگەن كوزقاراستى وزگەرتۋگە بولادى.
سەرىك جولداسباي
“ادىرنا” ۇلتتىق پورتالى
