بۇرىنعى پرەزيدەنت نۇرسۇلتان نازارباەۆتىڭ تۇسىندا بارىنشا سالتاناتپەن اتاپ وتىلەتىن استانا كۇنىندە وت-شاشۋ اتىلماعالى ءۇش جىل بولدى. سوڭعى رەت كوروناۆيرۋس پاندەمياسى اسقىنىپ تۇرعان كەزدە اتىلعان وت-شاشۋدى قوعام قاتاڭ سىناپ، ايىپتاعان. وعان دەيىن بۇل كۇن جاي عانا «استانا كۇنى» ەمەس ەدى. استانا كۇنىن اۋىزعا العاندا، تۇڭعىش پرەزيدەنتتىڭ تۋعان كۇنى تويلاناتىن. قازىر تۇڭعىش پرەزيدەنتتىڭ ءوزى كوزگە كورىنبەيدى، كوپشىلىكپەن كەزدەسپەيدى. نەگە؟
بۇگىن - استانا كۇنى. بۇل مەرەكە بۇرىن تۇڭعىش پرەزيدەنت نۇرسۇلتان نازارباەۆتىڭ 1998 جىلدىڭ 6 مامىرىنداعى جارلىعىمەن اقمولا قالاسىنىڭ اتاۋى استانا بولىپ وزگەرتىلۋىنە بايلانىستى 10 ماۋسىمدا اتالىپ وتەتىن. ال 2008 جىلدان بەرى مەرەكە نۇرسۇلتان نازارباەۆتىڭ تۋعان كۇنىنە – شىلدەنىڭ 6-سىنا اۋىستىرىلىپ، قازاقستاندا مەملەكەتتىك مەرەكە بولىپ جاريالاندى.
وسىلايشا، «مەرەكەلەر تۋرالى» زاڭعا ەنگىزىلگەن تۇزەتۋلەردەن كەيىن، 2009 جىلدان باستاپ شىلدەنىڭ 6-سى مەملەكەتتىك مەرەكە رەتىندە اتالىپ ءوتىپ كەلەدى. بۇعان دەيىن بۇل كۇن استانا كۇنىنە قاراعاندا، جەكە تۋعان كۇنگە ءجيى نەگىزدەلەتىن. ال بۇگىنگى نەگىزگى توي يەسى، قازاقستاندى وتىز جىلداي باسقارعان نۇرسۇلتان نازارباەۆ قايدا ءجۇر؟
سەناتقا كەلمەگەن «قۇرمەتتى سەناتور»
بيىلعى قويان جىلىندا نازارباەۆ كوپشىلىككە كورىنبەۋگە تىرىساتىن سياقتى.
جىل باسىندا سەنات رەگلامەنتىنەن نۇرسۇلتان نازارباەۆقا قانا بەرىلگەن “قۇرمەتتى سەناتور" اتاعى الىنىپ تاستالدى. ونى 2019 جىلى نازارباەۆ بيلىكتەن كەتكەن سوڭ، سول كەزدەگى سەنات توراعاسى داريعا نازارباەۆا تابىس ەتكەن بولاتىن. سوندا قىزى اكەسىنىڭ سەناتتىڭ كەي جيىنىنا قاتىسۋى مۇمكىن ەكەندىگىن ايتقان. الايدا نازارباەۆتىڭ وسى اتاقتان كەيىن سەنات وتىرىسىنا قاتىسقانى بايقالماعان.
ال بيىل 12 قاڭتار كۇنى جوعارى پالاتا سپيكەرى ماۋلەن اشىمباەۆ مالىمدەگەندەي، مءاجىلىس پەن سەناتتىڭ فۋنكتسيالارى وزگەرىپ، "قۇرمەتتى سەناتور" اتاعى الىنىپ تاستالدى.
كەيىن 20 قاڭتار كۇنى نازارباەۆتىڭ جۇرەگىنە وپەراتسيا جاسالدى دەگەن اقپار تارادى. بۇل تۋرالى ونىڭ ءباسپاسوز حاتشىسى ايدوس ۇكىباي تۆيتتەردە جازدى. ارتىنشا مۇنىڭ وتا ەمەس، پروتسەدۋرا ەكەنى ايتىلدى. بۇل تۋرالى نازارباەۆتىڭ جۇرەگىمەن اينالىسقان ۇلتتىق كارديوحيرۋرگيا ورتالىعىنداعى تانىمال كارديوحيرۋرگ يۋري پيا مالىمدەگەن.
توردە وتىرۋى كەرەك ەدى
اقپان ايى مەملەكەت باسشىسى قاسىم-جومارت توقاەۆ «قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ تۇڭعىش پرەزيدەنتى – ەلباسى تۋرالى» قازاقستان رەسپۋبليكاسى كونستيتۋتسيالىق زاڭىنىڭ كۇشi جويىلدى دەپ تانۋ تۋرالى» قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ كونستيتۋتسيالىق زاڭىنا قول قويدى. ءبىر سوزبەن ايتقاندا، ەلباسى تۋرالى زاڭنىڭ رەسمي تۇردە كۇشى جويىلدى.كونستيتۋتسيالىق رەفورما كەزىندە وسى تيتۋل نەگىزگە زاڭنان دا الىنىپ تاستاعان.
ەلباسى تۋرالى زاڭ كۇشىن جويعاننان كەيىن نازارباەۆتىڭ سايتى ءوز ادرەسىن وزگەرتتى. قازاقستاننىڭ ەكس-پرەزيدەنتى نۇرسۇلتان نازارباەۆتىڭ سايتى وسى كەزگە دەيىن elbasy.kz اتالىپ كەلسە، كەيىننەن nazarbayev.kz دەگەن دومەنگە يە بولدى.
وسى وقيعادان كەيىن ەكس-پرەزيدەنت ناۋرىزايىنىڭ 19-ى كۇنى حالىق الدىندا العاش رەت توبە كورسەتتى. ول «استانا وپەرا» مەملەكەتتىك وپەرا جانە بالەت تەاترى عيماراتىندا قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ پارلامەنت ءماجىلىسى مەن ءماسليحاتتار سايلاۋىندا داۋىس بەردى. داۋىس بەرۋ راسىمىنەن كەيىن بارشا قازاقستاندىقتاردى ءاز-ناۋرىز مەرەكەسىمەن دە قۇتتىقتادى.
مامىردا سەنات توراعاسى ماۋلەن اشىمباەۆ نازارباەۆ كانتسەليارياسىنىڭ بۇرىنعىداي ىقپالى جوق ەكەنىن ايتقان ەدى. دەگەنمەن، كەشە نازارباەۆ كەڭسەسىن ۇستاۋعا بيۋدجەتتەن 4 ملرد تەڭگەگە جۋىق قارجى سۇرالدى. ودان الدىن قارجى مينيسترلىگىنىڭ باسشىلارى باس كەڭسەنى قارجىلاندىرۋدى بىرتىندەپ ازايتاتاتىن مالىمدەگەن.
ال 10 ماۋسىم كۇنى نۇرسۇلتان نازارباەۆتىڭ كەزىندە ءوز كومانداسىندا بولعان بەردىبەك ساپارباەۆتىڭ قايتىس بولۋىنا بايلانىستى كوڭىل ايتۋ جەدەلحاتىن جولداعانى حابارلانعان.
نازارباەۆ سول كۇننىڭ ەرتەسىندە اباي وبلىسىنداعى ورتتەن قازا تاپقان ورمان شارۋاشىلىعى قىزمەتكەرلەرىنىڭ وتباسىنا كوڭىل بىلدىرگەنى جاريالاندى.
ءبىر قىزىعى جۇرەگىنە جاسالعان پروتسەدۋراعا دەيىن نازارباەۆ ايت نامازى نەمەسە جۇما نامازى كەزىندە مەشىتتەن بوي كورسەتىپ قالاتىن. ال تاياۋدا، 28 ماۋسىم كۇنگى قۇربان ايتىندا ول كورىنبەك تۇرماق، كوپشىلىكتى ايتپەن قۇتتىقتامادى دا. ال استانانى ءوزىنىڭ جەكە تۋىندىسى نەمەسە پەرزەنتىندەي كورەتىن نازارباەۆ كەشە, 4 شىلدەدە وتكەن “استانا فورۋمىندا” دا كورىنبەدى.
«لايىقتى دا ادىلەتتى باعا»
5 ءشىلدەدەگى شارا استانانىڭ 25 جىلدىعىنا وراي ورايلاستىرىلعان بولاتىن. وسى مەرەيتويلىق فورۋمدا قازاقستان پرەزيدەنتى قاسىم-جومارت توقاەۆ قازاقستاننىڭ ءبىرىنشى پرەزيدەنتى نۇرسۇلتان نازارباەۆتىڭ استانا سالۋداعى ەڭبەگىن قىسقاشا اتاپ ءوتتى.
- ەلوردانى كوشىرۋ وڭاي بولعان جوق. قوماقتى جۇمىس ىستەلدى. بۇل شەشىم وتە كۇردەلى كەزەڭدە قابىلداندى. ەل ەكونوميكاسى توقىراۋدا بولدى. جۇرت نارىق قاتىناستارىنا تولىق بەيىمدەلمەگەن كەز ەدى. وسىنداي قيىن جاعدايدا جوعارعى كەڭەس تۇڭعىش پرەزيدەنت نۇرسۇلتان ءابىشۇلى نازارباەۆتىڭ باستاماسى بويىنشا استانانى اقمولاعا اۋىستىرۋ تۋرالى شەشىمدى 1994 جىلى 6 شىلدەدە قابىلدادى،- دەدى قاسىم-جومارت توقاەۆ.
پرەزيدەنت ەكس-پرەزيدەنتتىڭ وسى باستاماسى جاڭا ۇلتتىق يدەياعا اينالعانىنا نازار اۋدارىپ، نۇرسۇلتان نازارباەۆتىڭ ەڭبەگىنە لايىقتى، ادىلەتتى باعا بەرۋ كەرەك ەكەنىن ايتتى.
الايدا فورۋمعا قاتىسۋشىلاردىڭ ىشىندە نۇرسۇلتان نازارباەۆتىڭ ءوزى كورىنبەدى. "فورۋمعا نازارباەۆ نەگە شاقىرىلماعان?" دەگەن جۋرناليستەر ساۋالىنا استانا قالاسى ىشكى ساياسات ءبولىمىنىڭ مەڭگەرۋشىسى داۋرەن بابامۇراتوۆ "نازارباەۆتىڭ نەگە شاقىرىلماعانىن بىلمەيمىن" دەپ جاۋاپ بەردى.
فورۋمدى سالتاناتتى تۇردە اشىپ، استانا تاريحىن بايانداعان قالا اكىمى جەڭىس قاسىمبەكتىڭ سوزىندە نۇرسۇلتان نازارباەۆتىڭ اتى-ءجونى ءتىپتى، اتالماعان دا.
4 شىلدە كۇنى مەملەكەت باسشىسى بۇرىنعى پرەزيدەنتكە قاتىستى جاڭا زاڭعا قول قويدى. زاڭدا نازارباەۆتى ءوز اتىنداعى وقۋ ورىندارى قامقورشىلىق كەڭەسىنىڭ باسشىسى مارتەبەسىنەن ايىرۋ قاراستىرىلعان.
نازارباەۆ پرەزيدەنت بولىپ تۇرعاندا بۇل كۇن - استانا كۇنى ءارى تۋعان كۇن رەتىندە رەسپۋبليكاداعى ەلەۋلى مەرەكە رەتىندە اتالىپ ءوتىلىپ، ونىتوڭىرەگىندەگىلەر ۇدايى دارىپتەيتىن. ول بيلىكتەن كەتكەندە قالا «نۇر-سۇلتان» اتاۋىمەن الماستىرىلىپ، بىلتىر كۇزدە قايتادان «استانا» اتاۋىنا يە بولدى. 2022 جىلعى قاڭتار وقيعاسىنان كەيىن نازارباەۆتىڭ كەيبىر تۋىستارى ۇستالاپ، سوتتالىپ كەتتى. قانشاسىنىڭ ماسەلەسى ءالى قاراستىرىلىپ جاتىر. سودان بەرىدە ەكس-پرەزيدەنت ەل نازارىنا كوپ كورىنبەيدى. وعان قاتىستى داۋلى ماسەلەلەر ءجيى ايتىلىپ، ونىڭ اۋلەتىنە تيەسىلى اكتيۆتەردى قايتارۋ قولعا الىنا باستاعان.
دانا نۇرمۇحانبەت
“ادىرنا” ۇلتتىق پورتالى
