ەكولوگيا جانە تابيعي رەسۋرستار ءمينيسترى ءزۇلفيا سۇلەيمەنوۆا ەلىمىزدىڭ سۋارمالى ەگىنشىلىك دامىعان وڭتۇستىك وڭىرلەرىندە سۋ تاپشىلىعى وتكىر ماسەلە ەكەندىگىن ايتتى. ول كورشى ەلدەر بولجامى اقتالماعانىن، سوندىقتان قاجەتتى سۋ قورى جيناقتالماعانىن مويىندادى. ول سۋدى ۇنەمدەۋ ءۇشىن كۇرىش القاپتارىن قىسقارتۋ كەرەكتىگىنە توقتالدى. وتىرىستا بۇل ماسەلەنىڭ كۇرىش باعاسىنا اسەرى دە ءسوز بولعانىمەن، ناقتى جاۋاپ ايتىلمادى. وتكەن ايدا اقوردادا قاۋىپسىزدىك كەڭەسىندە سۋ تاپشىلىعىن جويۋ جايلى ايتىلعانىمەن، ۇكىمەتتىڭ ءۋاجى ء"ويتۋ كەرەك، ءبۇيتۋ كەرەكتەن" ۇزامادى.
ءزۇلفيا سوندا سويلەدى
ۇكىمەت وتىرىسىندا سويلەگەن سوزىندە مينيستر تۇركىستان، قىزىلوردا جانە جامبىل وبلىستارىنداعى سۋ شارۋاشىلىعى جاعدايى شيەلەنىسكەن كۇيدە قالىپ وتىرعانىن اتاپ ءوتتى.
"بۇگىنگى تاڭدا جامبىل وبلىسىندا مۇزدىقتاردىڭ ءالسىز ەرۋىنە بايلانىستى قىرعىزستان اۋماعىنداعى سۋ قويمالارىنىڭ از مولشەردە تولتىرىلۋى الاڭدايتىن جاعداي قالىپتاستىرىپ وتىر. قىرعىزگيدرومەتتىڭ 2023 جىلعى ۆەگەتاتسيالىق كەزەڭگە ارنالعان الدىن الا بولجامى بويىنشا، قىرعىزستان اۋماعىنداعى سۋ قويمالارىنىڭ سۋ مولشەرى شۋ جانە تالاس وزەندەرى نورمادان 100-دەن 120 پايىزعا دەيىن ارتادى دەپ كۇتىلدى. الايدا كەلىپ تۇسكەن سۋ مەن سۋ قويمالارىنىڭ تولىقتىعىنا جۇرگىزىلگەن مونيتورينگ بولجامنىڭ راستالماعانىن كورسەتەدى. قىرعىزستاننىڭ سۋ رەسۋرستارى قىزمەتىنىڭ مالىمەتىنشە، وزەندەردەگى سۋ قۇرامى نورمادان ەكى ەسە تومەن بولدى»، - دەدى مينيستر.
سونىمەن قاتار، مينيستر اتاپ وتكەندەي، جامبىل وبلىسىندا ءوڭىردى سۋمەن قامتۋعا كەرى اسەرىن تيگىزەتىن بىرقاتار ماسەلەلەر انىقتالدى.
"بۇگىنگى كۇنى ناقتى پايدالانىلعان سۋارمالى جەرلەر تۋرالى ناقتى دەرەكتەر جوق ەكەنى بەلگىلى بولدى. اكىمدىكتىڭ مالىمەتىنشە، 181 مىڭ گەكتار سۋارمالى جەر بولسا، بيىلعى جىلى جاسالعان كەلىسىم-شارتتار بويىنشا "قازۆودحوز" تەك 93,6 مىڭ گەكتاردى عانا سۋمەن قامتاماسىز ەتىپ وتىر. جاعدايدى ەسكەرە وتىرىپ، بۇل جاعدايدا اۋىل شارۋاشىلىعى داقىلدارىنىڭ سۋمەن قامتاماسىز ەتىلۋىنە باسىمدىق بەرىپ، سۋ اينالىمى مەن سۋارۋ ءتارتىبىن قاتاڭ ساقتاۋ قاجەت»، - دەدى ول.
ال، تۇركىستان وبلىسىندا شاردارا سۋ قويماسىندا سۋ تاپشىلىعى بايقالادى.
سۇلەيمەنوۆانىڭ ايتۋىنشا، قىزىلوردا وبلىسىندا دا شاردارا سۋ قويماسىنداعى سۋ تاپشىلىعىنا بايلانىستى شىلدەدە سۋارمالى جەرلەردى، اسىرەسە كۇرىش ەگىستىگىن سۋمەن قامتاماسىز ەتۋگە قاتىستى اپاتتى جاعداي تۋىنداۋدا.
«2023 جىلى 83,9 مىڭ گەكتار القاپقا كۇرىش ەگۋ جوسپارلانسا، ءىس جۇزىندە 88,107 مىڭ گەكتار القاپقا ەگىلدى، بۇل 2022 جىلمەن سالىستىرعاندا 10 مىڭ گەكتارعا دەرلىك ارتىق. كۇرىش ەگىستىكتەرىن ازايتۋ قاجەت. سۋ تاپشىلىعىنا بايلانىستى باسسەيندىك ينسپەكتسيا تۇراقتى سۋارۋ ءۇشىن سۋدى پايدالانۋ ءليميتىن قىسقارتتى»، - دەدى ول.
مينيستر ەربول بۇيدەدى
ءزۇلفيا سۇلەيمەنوۆانىڭ دەگەندەرىنە اۋىل شارۋاشىلىعى ءمينيسترى ەربول قاراشوكەەۆ مىنانداي ءۋاج ايتتى.
«بىزدە ەگىن ەگۋ مەن ونىڭ كولەمى ازايمايدى. كۇرىش بويىنشا ءبىز ءوزىمىزدى تولىعىمەن قامتاماسىز ەتەمىز، سونىمەن قاتار ونىمدەرىمىزدىڭ ءبىر بولىگىن شەتەلگە ەكسپورتتايمىز",- دەگەن اۋىل شارۋاشىلىعى ءمينيسترى كۇرىشتىڭ بولجالدى باعاسى تۋرالى دا ايتتى.
ء"بىز كۇرىش تۇتىنۋشىلار ءۇشىن جەتكىلىكسىز بولعان جاعدايدا باعانىڭ ۇلكەن ءوسۋىن بولجاي المايمىز. بارلىعى ستاندارتتى تۇردە. ءبىز جاقسى ءونىم كۇتەمىز»، - دەپ جاۋاپ بەردى ول.
قاراشوكەەۆتەن ەڭ قۇرىعاندا وسى جىلدىڭ سوڭىنا دەيىن كۇرىش باعاسىنىڭ قانشالىقتى قىمباتتاۋى مۇمكىن ەكەنىن انىقتاۋ سۇرالعان.
«بۇل ساۋالعا ەشكىم جاۋاپ بەرمەيدى. ەگەر كولەم بىردەي بولسا، وندا ۇلكەن ءوسىمدى كۇتپەيمىز. بىزدە جىل سايىن سول ەگىن كولەمى. ودان ارتىق تۇتىنبادىق. ەكسپورتقا كوپ ەكسپورتتالمايدى. جالپى ينفلياتسيا اياسىندا مۇمكىن، ەلىمىز بويىنشا باعا ءسال كوتەرىلۋى مۇمكىن»، — دەپ توپشىلادى قاراشوكەەۆ.
ۇكىمەت ۇسىنىسپەن عانا شەكتەلە بەرمەك پە؟
مامىر ايىندا اقوردادا وتكەن قاۋىپسىزدىك كەڭەسىنىڭ وتىرىسىندا دا ەكولوگيا جانە سۋ قاۋىپسىزدىگى ماسەلەلەرى قاراستىرىلعان. ودان كەيىن وتكەن ۇكىمەت وتىرىسىنىڭ سيقى مىنانداي. ۇسىنىس ايتۋ، ماسەلەنى ورتاعا سالۋدان ءارى ۇزاماعان شەنەۋنىكتەردى كورەمىز. ءتىپتى اۋا رايىن بولجاۋدا دا بالاما جولداردىڭ قاراستىرىلماعانى بۇل سالادا قاراپايىم ماسەلەلەردىڭ ءوزى اۋىر شەشىلەتىنىن بايقاتسا كەرەك.
ال بولجامعا قاراعاندا، 2040 جىلعا قاراي ورتالىق ازيا ايماعىندا سۋ ماسەلەسى ۇلكەن تۇيتكىلگە اينالۋى مۇمكىن. سۋ باسىنداعى ەلدەر مەن سۋ اياعىنداعى ەلدەر اراسىنداعى مامىلەنىڭ كەرەكتى دەڭگەيدە بولماۋى، سۋ تازالاۋ شارالارىنىڭ ماردىمسىزدىعى، دەموگرافيالىق ءوسىمنىڭ جوعارىلاۋى ايماقتاعى سۋ تۇتىنۋ مولشەرىن ارتتىرا تۇسپەك.
