كۇنى كەشە عانا پرەزيدەنتتىك قىزمەتىنە كىرىسكەن قاسىم-جومارت توقاەۆ اقوردادا از-كەم اۋىس-ءتۇيىس جاسادى. ءبىرلى-جارىم شەشىمدەر قابىلدادى. ول كەشە ەل-جۇرتتىڭ الدىندا انت بەرىپ، مەملەكەتتىڭ گارانتى اتانعان.
كەشە ەكس-پرەزيدەنت نۇرسۇلتان نازارباەۆ، رەسەي پرەزيدەنتى ۆلاديمير پۋتين ۇشەۋى تەلەفون ارقىلى سويلەسىپتى. كرەملدىڭ ءباسپاسوزى ۆلاديمير ءپۋتيننىڭ توقاەۆ جانە نازارباەۆپەن سويلەسكەنىن حابارلادى. ولار ءوزارا تەلەفون ارقىلى سويلەسكەن.
«ۆلاديمير پۋتين قر قاۋىپسىزدىك كەڭەسىنىڭ توراعاسى، ەكس-پرەزيدەنت نۇرسۇلتان نازارباەۆقا ەكى ەل اراسىنداعى ىنتىماقتاستىق پەن وداقتاستىق قىرىم-قاتىناستى دامىتۋعا، ەۋرازيالىق ينتەگراتسيانى جۇزەگە اسىرۋعا سىڭىرگەن ەڭبەگىن ەلەي وتىرىپ، ريزاشىلىعىن ءبىلدىردى. سونداي-اق، قازاقستاننىڭ تۇڭعىش پرەزيدەنتى نۇرسۇلتان نازارباەۆقا ءارى قاراي دا ەكى ەل اراسىنداعى قارىم-قاتىناستى نىعايتۋ مەن ەۋرازيالىق ەكونوميكالىق وداق شەڭبەرىندەگى ارىپتەستىكتى دامىتۋ ىسىندە بەلسەندى ارالاساتىنىنا سەنىم ءبىلدىردى».
بۇل كرەمل ءباسپاسوزىنىڭ ۆلاديمير پۋتين مەن نۇرسۇلتان نازارباەۆ اراسىنداعى از-كەم اڭگىمە تۋرالى تاراتقان اقپاراتى.
سونان سوڭ، رەسەي پرەزيدەنتى ۆلاديمير پۋتين قاسىم-جومارت توقاەۆتى جاڭا قىزمەتىنە كىرىسۋىمەن قۇتتىقتاپ، مەملەكەت باسقارۋ ىسىندە ساتتىلىك تىلەگەنىن جازادى.
«قازاقستان-رەسەي اراسىنداعى ارىپتەستىك قارىم-قاتىناستى ودان ءارى تەرەڭدەتۋ مۇددەسىندە بىرلەسە وتىرىپ جۇمىس جۇرگىزۋ كەلىسىلدى. سونداي-اق، قاسىم-جومارت توقاەۆتىڭ كەلۋىن ۇيىمداستىرۋ ماسەلەسى ءسوز بولدى».
بۇل دا كرەمل اقپاراتى. پرەزيدەنت قاسىم-جومارت توقاەۆتىڭ پرەزيدەنت رەتىندەگى العاشقى مەملەكەتتىك ءىس-ساپارىن رەسەي فەدەراتسياسىنا جاساۋ ماسەلەسى ءسوز بولعان سەكىلدى.
جالپى مەملەكەتارالىق ءىس جۇرگىزۋ تارتىبىندە جاڭا سايلانعان پرەزيدەنتتىڭ العاشقى شەتەلدىك ءىس-ساپارىن قايدا جاساۋى باسقاسىن ايتپاساق تا، پوست-كەڭەستىك ەلدەردە ەرەكشە ماڭىزعا يە ماسەلە.
ميرزيەەۆ قازاقستانعا كەلدى
مىسال رەتىندە ايتايىق، وزبەكستاننىڭ يسلام كاريموۆتەن كەيىنگى ەكىنشى پرەزيدەنتى شاۆكات ميرزيەەۆ ءوزىنىڭ العاشقى ءىس-ساپارىن قازاقستانعا جاساعان. ال جۇرت ونىڭ العاشقى ءىس-ساپارىن نە رەسەي فەدەراتسياسىنا، نە اقش پەن ەۋروپا ەلدەرىنىڭ بىرىنە، ءتىپتى قىتايعا جاساۋى مۇمكىن دەپ بولجاعان. بۇل دەرجاۆالار اراسىندا ايماقتى باقىلاۋ تۋرالى تالاسقا ماڭىز بەرەدى.
جەەنبەكوۆ رەسەيگە باردى
ال قىرعىزستاننىڭ قازىرگى پرەزيدەنتى سوورونباي جەەنبەكوۆ ءوزىنىڭ العاشقى ءىس-ساپارىن ماسكەۋگە جاسادى. ال كوپ جۇرت ونى قازاقستانعا كەلەدى دەپ كۇتكەن. سەبەبى، قىرعىزدىڭ بۇرىنعى پرەزيدەنتى المازبەك اتامباەۆ نۇرسۇلتان نازارباەۆ تۋرالى بەيساياسي سوزدەرى ەكى ەل اراسىنداعى شەكارالىق شيەلەنىستەردى تۋدىرعان.
ال توقاەۆ قايدا بارادى؟
ءيا، توقاەۆ قايدا بارادى؟ ءوزى تەلەفون ارقىلى سويلەسكەن رەسەي پرەزيدەنتىنە مە؟ الدە قازاقستاننان مۇددەلى اقش، ەروپا مەن رەسەيدى ىسىرىپ قويىپ، نەيترالدى ايماق رەتىندە وزبەكستانعا ما؟
قاسىم-جومارت توقاەۆ باسقا-باسقا سىرتقى ساياساتتىڭ مايتالمانى. رەسەي دەيسىز بە؟ رەسەيمەن دە بايلانىسى بار. ول ماسكەۋدە وقىعان. 1970 جىلى رەسەي ساياساتكەرلەرىنىڭ فابريكاسى سانالاتىن مگيمو-عا وقۋعا تۇسكەن. سىرتقى ىستەر مينيسترلىگىنىڭ وقۋىن وقىعان، سوندا. 1975 جىلى كسرو-نىڭ سىرتقى ىستەر مينيسترلىگىنە قىزمەتكە ورنالاسقان. سوندا ءبىراز جىل جۇمىس جاساعان. سينگاپۋردا سوۆەت ەلشىسى دە بولعان. 2001 جىلى رەسەي سىرتقى ىستەر مينيسترلىگى ديپلوماتيالىق اكادەمياسىندا، اكتۋالدى حالىقارالىق پروبلەمالار ينستيتۋتىندا دوكتورلىق ديسسەرتاتسياسىن قورعاعان. ءسويتىپ، ساياسات عىلىمىنىڭ دوكتورى اتانعان.
قىتاي دەيسىز بە؟ الگى مگيمو-دا وقىپ ءجۇرىپ، وقۋىنىڭ 5-كۋرسىندا كرسرو-نىڭ قىتايداعى ەلشىلىگىنە پراكتيكاعا بارعان.
1983 جىلى قىتايعا تاعى بارعان. بەيجىڭ لينگۆيستيكالىق ينستيتۋتىندا 10 ايلىق تاجىربيەدەن وتكەن. 1985 جىلى بەيجىڭدەگى كسرو ەلشىلىگىندە جۇمىس جاساعان. 1991 جىلعا دەيىن ەلشىنىڭ ەكىنشى حاتشىسى، ءبىرىنشى حاتشىسى، كەڭەسشىسى بولدى. قىتاي تىلىندە ەركىن سويلەيدى.
باتىس، ەۋروپا دەيسىز بە؟ توقاەۆ ول جاقتا دا بولعان. ول ديپلومات قوي. ول قازاقستاننىڭ سىرتقى ىستەر مينيسترلىگىن باسقارعان ادام. بىرنەشە شەت مەملەكەتتى ەلشىلىك قىزمەتتى دە اتقاردى.
2014 جىلدىڭ ناۋرىزىندا بۇۇ باس حاتشىسى توقاەۆتى ءوزىنىڭ ورىنباسارى ەتىپ تاعايىنداعان. ءيا، قاسىم-جومارت كەمەلۇلى بۇۇ باس حاتشىسىنىڭ ورىنباسارى بولدى. بۇۇ جەنەۆاداعى باس بولىمشەسىنىڭ ديرەكتورى بولدى. سونداي-اقو، بۇۇ باس حاتشىسىنىڭ قارۋسىزداندىرۋ جونىندەگى كونفەرەنتسياسىنداعى باس وكىلى بولدى. قوارۋسىزداندىرۋ جونىندەگى كونفەرەنتسيانىڭ باس ديرەكتورى بولدى.
ول ول ما، شۆەيتسارياداعى بۇۇ قىزمەتكەرلىرىنە جاۋاپتى تۇلعا بولىپ تاعايىندالعان. بۇۇ باس اسسامبلەياسىنىڭ تۇراقتى قاتىسۋشىسى، تمد سىرتقى ىستەر مينيسترلەرى كەڭەسىنىڭ توراعاسى بولدى. شانحاي ىنتىماقتاستىق ۇيىمىن دا باسقاردى ءبىر كەزدەرى.
مىنە، توقاەۆتىڭ سىرتقى ساياساتتاعى، حالىقارالىق ساياساتتاعى ەڭبەك جولى وسىنداي. سوندىقتان، جاقىن ارادا شەشىلۋى ءتيىس ماسەلەدە تۋرا شەشىم قابىلداي ءبىلۋى كەرەك-اق. ءبىز سول، ءوزىنىڭ پرەزيدەنتتىك قىزمەتىندەگى العاشقى ءىس-ساپارىن قايدا باراتىنىن ايتامىز...
سەرىك ايدىنۇلى
«ادىرنا» ۇلتتىق پورتالى
