بەلورۋسيا باسشىسى لۋكاشەنكو رەسەيمەن ورتاق ۆاليۋتاعا قارسى ەمەس ەكەنىن ايتتى. بۇل مالىمدەمە بەلورۋستىقتاردى عانا ەمەس، قازاقستاندىقتاردى دا دۇرلىكتىردى. رەسەيدىڭ يمپەريالىق امبيتسياسى بەلگىلى. كەشەگى كەڭەس وداعىن قالپىنا كەلتىرگىسى كەلەتىن ءپۋتيننىڭ پيعىلى بۇرىننان ايان. لۋكاشەنكونىڭ وسى سوزىنەن كەيىن ساياساتتانۋشى دوسىم ساتپاەۆ ءوز پىكىرىن ءبىلدىردى. ينتەرنەت بەتىندەگى قازاقشا اۋدارىلعان ساتپاەۆتىڭ جازباسى كوپ نارسەدەن حاباردار ەتىپ تۇرعانداي.
دوسىم ساتپاەۆ، ساياساتتانۋشى:
–ماسەلەگە باسقا كوزقاراسپەن قاراساق، ماسكەۋ "باتكانى" جانشىپ تاستاعان سياقتى. ءسويتىپ، ونى تاقتان تايدىرىپ، ورنىنا رەسەيشىل الدەبىرەۋدى الماستىرۋ وڭاي بولادى دەگەندى استارلاپ ايتتى-اۋ. البەتتە، اقشالاي "مايشەلپەك" بەرۋگە دە ۋادە بەردى. ولاي بولماسا، "باتكا" كەرى ءجۇرىس جاساۋى مۇمكىن عوي. بىراق بۇل تاقىرىپتى كرەملدىڭ ءوزى كوتەرىپ وتىرعانىن ونىڭ جۇزىنەن-اق بايقاۋعا بولادى. ءبارىبىر ول تىنىم تابا الار ەمەس.
بىرىڭعاي ورتاق ۆاليۋتا تۋرالى اڭگىمەنىڭ جالپاق جۇرتقا جاريا ەتىلىپ جاتقانى ءبىرىنشى رەت ەمەس. كەلەسى كەزەڭدە مەنىڭ ويىمشا، ەاەو-نىڭ وزگە قاتىسۋشىلارىنا قىسىم جاساۋ باستالادى. ەڭبەك ميگراتسياسى تۇرعىسىنان قاراعاندا، تىكەلەي رەسەيگە باعىنىشتى قىرعىزستان، تاجىكستان مەن ارمەنيا اناعۇرلىم قيىن جاعدايدا قالادى. قازاقستانعا دا قىسىم كورسەتىلە باستايدى.
ەگەر ەاەو بەلسەندى تۇردە ەميسسيوندىق ورتالىعى بار شاعىن سسسر-عا اۋىساتىن بولسا، بۇل ءبىزدىڭ ەگەمەندىگىمىزگە جانە ۇلتتىق قاۋىپسىزدىگىمىزگە اشىق قاۋىپ-قاتەر تونەدى دەگەن ءسوز. ودان ءارى جاعداي ۋشىعادى. سىرتقى ساياساتتا ماسكەۋدەن كەلىسىم الۋ، بىرىڭعاي قورعانىس كەڭىستىگىن قالىپتاستىرۋ، ورتاق اقپاراتتىق الاڭ، قوس ازاماتتىق جانە ت.ب.
ايتپاقشى، وسى اتالعان باپتىڭ بىرنەشەۋى بۇدان بۇرىن دا ەاەو-نى قۇرۋ جوباسىنىڭ ءبىرىنشى نۇسقاسىندا بولعان.
كرەمل ەرتە مە، كەش پە، ايتەۋىر ءبىر كۇنى بولاتىن قازاقستانداعى بيلىكتىڭ اۋىسۋىنا دايىندالىپ جاتىر نەمەسە ءدال قازىر ءىستى اسىقتىرۋى ىقتيمال. ويتكەنى، ءدال قازىر ەلىمىزدىڭ باسىندا ەاەو-نىڭ قولداۋشىسى وتىر. ناقتى ايتقاندا ولار بيلىكتەگى ءوزىنىڭ "بەسىنشى كولونناسىن" بەلسەندى تۇردە قالىپتاستىرىپ ءارى قولداۋ ارقىلى قازاقستاننىڭ ىشكى ساياساتىنا ارالاسا باستايدى...
قازاقستانعا ورتاق ۆاليۋتا ەنگىزىلە مە؟ ءبىز وسى ساۋالدىڭ جاۋابىن ىزدەپ، تانىمال ساياساتكەرلەردىڭ پىكىرىن بىلدىك.
راسۋل جۇمالى، ساياساتتانۋشى:
لۋكاشەنكونىڭ رەسەيمەن ورتاق ۆاليۋتاعا قارسى ەمەس ەكەنىن وقىدىم. بەلورۋسيا رەسەيگە تولىق تاۋەلدى مەملەكەت. ەكونوميكالىق جاعىنان رەسەيدەن قارجىلاي كومەك الىپ وتىر. پۋتين لۋكاشەنكوعا مۇناي بەرىپ وتىر. ەۋروپاعا شىعاتىن مۇناي مەن گاز دا بەلورۋسيا ارقىلى وتەدى. بۇل شامامەن جىلىنا 4-5 ميلليارد دوللار بولادى. بەلورۋستار قارجىلاي قولداۋدى رەسەيدەن كورگەننەن كەيىن، تولىقتاي ەكونوميكالىق تاۋەلدى دەۋگە بولادى. ساياسي جاعىنان دا ەۋرووداق پەن اقشتىڭ سانكتسيالارىنا ىلىككەن، اۆتوريتارلى، تۇيىق ەل.
ال، قازاقستان جايلى ولاي دەپ ايتا المايمىز. ءبىز ەكونوميكالىق جاعىنان ونداي تاۋەلدى ەمەسپىز. بىراق، ساياسي جاعىنان تاۋەلدىلىك بار. 2010 جىلدان باستاپ پرەزيدەنت تە اراسىندا ورتاق ۆاليۋتا تۋرالى ايتىپ قالدى. رەسەيدىڭ ورتاق ۆاليۋتا دەگەنى ەشقانداي دا ورتاق ەمەس. ول دەگەنىمىز رەسەيگە تاۋەلدى بولۋ. كەدەندىك وداق، ەۋرازيالىق وداق دەگەننىڭ ءبارى رەسەيدىڭ مۇددەسى ءۇشىن قۇرىلعان. قازىر رەسەي بۇرىنعى كەڭەس وداعىن قالپىنا كەلتىرىپ، "ورىس الەمىنىڭ" شەكاراسىن كەڭىتپەك. بۇعان بىزدەگى ءبىر بۇيرەگى رەسەيگە بۇرىپ تۇراتىن بەسىنشى كولوننا دەيمىز بە، ءورىستىلدى قاۋىمنىڭ دا از ەمەستىگىن قوسىپ قويىڭىز. بىراق، بۇل جايلى بىلتىر بۇرىنعى ۇلتتىق ەكونوميكا ءمينيسترى تيمۋر سۇلەيمەنوۆ ەشقانداي دا ورتاق ۆااليۋتا بولمايتىنىن مالىمدەگەن ەدى.
ءبىز ورتاق ۆاليۋتاعا كەلىسەتىن بولساق، قوعامنىڭ نارازىلىعى وتە قاتتى بولادى. كەزىندە حالىقپەن كەلىسپەي، كەدەندىك وداق، ەۋرازيالىق وداققا قول قويعانداي ورتاق ۆاليۋتاعا دا قول قوياتىن بولسا، مەنىڭ ءوزىم نارازىلىعىمدى ءبىلدىرىپ، الاڭعا شىعۋعا دايىنمىن. ورتاق ۆاليۋتا تاۋەلسىزدىكتەن ايىرىلۋ.
ءامىرجان قوسانوۆ، ساياساتكەر:
«ورتاق ۆاليۋتا – ورتاق تىرلىك پەن ورتاق بولاشاق. بولاشاعى بۇلدىر ەلدەرمەن ورتاق ۆاليۋتاعا كوشۋ – بولاشاقتىڭ تامىرىنا بالتا شابۋ!»
ۇلتتىق ۆاليۋتانىڭ ەكونوميكالىق جانە ساياسي ماڭىزى بار. ارينە، ەۋرووداق سەكىلدى قۇرىلىمدا نەمىسىڭ مەن فرانتسۋزىڭ، يتاليالىعىڭ مەن يسپانىڭ ۇلتتىق ۆاليۋتالارىنان باس تارتىپ، ورتاق ەۋروعا كوشتى. بىراق، ولار ول شەشىمگە دەيىن ءوز ەكونوميكالارىنىڭ ورتاق پارامەترلەرىن ءبىر دارەجەگە جەتكىزىپ، وزدەرىنە بەلگىلى ءبىر مىندەتتەمەلەر الدى. ولاردىڭ ەكونوميكالارى ءبىر قالىپتاس.
ماسەلەن، بيۋدجەت دەفيتسيتىنىڭ بارشاعا ورتاق دەڭگەيى بار، ودان اسقان مەملەكەتكە ايىپتار مەن سانكتسيالار سالىنادى. ساياسي ماڭىزى ۆاليۋتانى ورتاقتاندىرىپ جاتقان باسقا مەملەكەتتەردىڭ قارجىلىق جاعدايى مەن گەوساياسي باعىتىنا بايلانىستى. رەسەي ەكونوميكاسىنىڭ بۇگىنگى بولمىسى بەسەنەدەن بەلگىلى: تەك قانا مۇناي مەن گاز ساتۋعا نەگىزدەلگەن شيكىزاتتىق ءارى وليگارحتىق ەكونوميكا. بەلارۋس بولسا، كەشەگى «قىزىل ديرەكتوردىڭ» ديكتاتىنان قۇتىلا الماي كەلەدى!
ورتاق ۆاليۋتا – ورتاق تىرلىك پەن ورتاق بولاشاق. بولاشاعى بۇلدىر ەلدەرمەن ورتاق ۆاليۋتاعا كوشۋ – بولاشاقتىڭ تامىرىنا بالتا شابۋ! سوندىقتان دا رەسەي مەن بەلارۋسپەن ءبىر ۆاليۋتالىق ارباعا مىنگەسۋدىڭ كەرەگى جوق!
وسى جاعدايدا كوپ نارسە قازاقستان بيلىگىنە تىكەلەي بايلانىستى. پروكرەملشىل كۇشتەر مىنا تۇرىمەن ورتاق ۆاليۋتا تۋرالى شەشىمدى قابىلداپ جىبەرۋىنىڭ قاۋپى جوق ەمەس. ماسەلەن، كرەمل بولاشاق استانالىق مۇراگەردىڭ ىشكى جانە سىرتقى كەپىلى بولامىن دەپ ۋادە بەرىپ جاتسا. بىراق، ءوز باسىم ونداي ستسەناريگە سەنبەيمىن. قازاقستاندا ەل تاۋەلسىزدىگىن باستى مۇرات ەتكەن ۇلتشىل كۇشتەر كۇش الىپ كەلەدى. سوندىقتان دا سونى ەسكەرىپ ءبىزدىڭ بيلىك ونداي قادامعا بارادى دەپ ويلايمىن!
ايدوس سارىم, ساياساتتانۋشى:
مەنىڭ ويىمشا، رەسەيمەن ورتاق ۆاليۋتا ەنگىزۋگە ەش نەگىز جوق. وعان حالىق تا، ەكونوميكادا ءازىر ەمەس، ونىڭ ەش قاجەتى دە جوق. ۇلتتىق ۆاليۋتا - مەملەكەتتىك نىشان، مەملەكەتتىكتىڭ، ەگەمەندىكتىڭ باستى قۇرالى مەن كورسەتكىشى.
جاقسى بولسىن، جامان بولسىن، كۇشتى بولسىن، ءالسىز بولسىن، تەڭگەمىزدەن ارتىق ەشتەڭە جوق! ولاي بولسا ونى قورعاۋ، ورتاق ۆاليۋتا دەگەنگە اتىمەن قارسى تۇرۋ - ءار ازاماتتىڭ پارىزى. ارينە رەسەي قازىر بەلورۋسسيادان كەيىن قازاقتى دا قىسپاققا الادى. ونىڭ باعىتى جاقسى كورىنىپ تۇر.
بىراق ەل، ۇلت بولىپ توتەپ بەرۋدەن باسقا جولىمىز جوق. شىنداپ كەلسە بىزدەر قوعام بولىپ بيلىكتەن قازاقستاندا شەتەل بازالارىن بولدىرماۋ، ۇلتتىق ۆاليۋتامىز - تەڭگە دەگەن سياقتى باپتاردى كونستيتۋتسياعا ەنگىزۋ تۋرالى تالاپ قويۋىمىز قاجەت. بۇل دا ءبىر قورعانىس جولى بولسىن.
وڭعار قابدەن
«ادىرنا» ۇلتتىق پورتالى
