«ايتەۋىر اجىراسپاساڭ بولدى»: ەل ەكسپەرتتەرى وتباسى ماسەلەسى جايىندا نە دەيدى؟

1641
Adyrna.kz Telegram

جىل سايىنعى اجىراسۋ دەڭگەيى ەڭ جوعارى ەل - مالديۆ ارالدارى، 1000 ادامعا شاققاندا 5,52 اجىراسۋ، بۇل دۇنيەجۇزىلىك ورتاشا كورسەتكىشتەن ەكى ەسە كوپ، ياعني 1,69. بۇل كورسەتكىش بويىنشا قازاقستان ەكىنشى ورىندا، جىلىنا 1000 ادامعا 4,6 اجىراسۋ. بۇل ماقالادا ەلىمىزدەگى وتباسىلىق پسيحولوگ، كوۋچ سىندى مامانداردىڭ وتباسىلىق ماسەلەرگە قاتىستى ايتقان پىكىرلەر توپتاماسىن جيناقتادىق.

قازىرگى قوعامدا شاڭىراق كوتەرگەن وتباسىلاردىڭ 80%-ى اجىراسىپ تىنادى. ءبىرىنشى كەزەكتە قارجىلىق فاكتورلار اسەر ەتەدى. «كەدەيلىك سالدارىنان وتباسىن اسىراي المادىق»: رەسپوندەنتتەردىڭ 33%-ى وسىلاي دەپ جاۋاپ بەردى. ەكىنشى ورىندا ءوزارا تۇسىنىستىكتىڭ جوقتىعى: 15%. ۇشىنشىدەن - ەرلى-زايىپتىلاردىڭ بىرەۋىنىڭ ساتقىندىعى نەمەسە قىزعانىشى: 14%.

قازاقستاندا نەكە ەرلى-زايىپتىلاردىڭ ءبىرىنىڭ نەمەسە ەكەۋىنىڭ ءوتىنىشى بويىنشا، سونداي-اق ەگەر ەكىنشى جارتىسى سوت ارەكەتكە قابىلەتسىز دەپ تانىلسا، ونىڭ اسىراۋشىسىنىڭ (زايىبىنىڭ) ءوتىنىشى بويىنشا بۇزىلۋى مۇمكىن. «نەكە (ەرلى-زايىپتىلىق) جانە وتباسى تۋرالى» كودەكسىنە سايكەس، جۇبايىنىڭ (ەرلى-زايىپتىلاردىڭ) كەلىسىمىنسىز جۇكتىلىك كەزىندە، سونداي-اق بالا ءبىر جاسقا تولعانعا دەيىن نەكەنى بۇزۋعا بولمايتىنىن ءبىلۋ ماڭىزدى.

اجىراسۋعا قالاي ءوتىنىش بەرۋگە بولادى؟

ەكى جولى بار:

  • احاج (ازاماتتىق حال اكتىلەرىن تىركەۋ ءبولىمى) ارقىلى. ءوتىنىشتى نەكە تىركەلگەن جەردەگى احاج بولىمىنە نەمەسە ونلاين رەجيمىندە Egov.kz ارقىلى بەرۋگە بولادى. مەملەكەتتىك باج – 2 اەك (6 126 تەڭگە);
  • سوت ارقىلى. ءوتىنىش ەرلى-زايىپتىلاردىڭ تۇرعىلىقتى جەرى بويىنشا نەمەسە ونلاين، سوت كەڭسەسى ارقىلى بەرىلەدى (ەتسق قاجەت). مەملەكەتتىك باج سالىعى – 0,3 اەك (918,9 تەڭگە).

ەكىنشى تاراپتىڭ كەلىسىمىنسىز اجىراسۋعا بولا ما؟

قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ «نەكە (ەرلى-زايىپتىلىق) جانە وتباسى تۋرالى كودەكسىنىڭ 19-بابىنىڭ 2-تارماعىنىڭ 1) تارماقشاسىنا سايكەس كامەلەتكە تولماعان ورتاق بالالارى بار ەرلى-زايىپتىلاردىڭ اراسىنداعى نەكەنى بۇزۋ، ءتىپتى ەگەر ولار بولسا دا، ولاردىڭ اجىراسۋعا جالپى كەلىسىمى بولعان كۇندە دە، سوت تارتىبىمەن عانا جۇزەگە اسىرىلادى.

«ايتەۋىر اجىراسپاساڭ بولدى. بىراق، ول ۇيدە سەن قانداي كۇيدە ءومىر جاتىرسىڭ؟ باقىتتىسىڭ با، جوق پا، ماڭىزدى ەمەس. سەبەبى، شىن مانىندە ول سۇراقتىڭ جاۋابىن ەستۋگە قورقادى. مەندە ءبىراز ۋاقىت ەكسپەريمەنت بولدى. ۇيلەنگەن دوستارىمنان سۇرايتىنمىن. «باقىتتىسىڭ با»، «ءومىرىڭ جاقسى جاققا وزگەردى مە» دەپ سۇرايمىن. كوبىنىڭ جاۋابى ءبىر. «نەگە ۇيلەندىڭ؟» دەگەن سۇراققا، قۋانتاتىن جاۋاپ الا المايمىن. كوبى قاجەتتىلىكتەن، سىرتقى فاكتوردىڭ كۇشتەۋى مەن ۇگىتتەۋىنەن ۇيلەنەدى. ەڭ سوراقى العان جاۋابىم، «مەن اتامنىڭ شوبەرەسىمىن جانە ول كىسىگە تەزىرەك شوپشەك سۇيگىزۋ قاجەت بولدى» دەپ دەدى. ەكى جىلدان سوڭ الگى تانىسىم اجىراسىپ كەتتى. بۇل دۇرىس پا؟ ءبىر ادامنىڭ كەسىرىنەن ءۇش ادامنىڭ تاعدىرى ويران بولدى. ورتادا بالا قالدى. ونىڭ ەش كىناسى جوق. سول ءۇش ادام ەندى ارى قاراي باسقا ادامدارجىڭ دا ومىرىنە اسەر ەتەتىن بولادى» دەدى بەلگىلى ستسەناريست، قوعام بەلسەندىسى پەريزات مىرزاحمەت «ءدوپسوز» پودكاستىندا.

«قوعامدا ءبىر ءبىرىن جەك كورەتىن وتباسىلى ازاماتتار بار. قوناققا بارعاندا ادەمى جۇپ بولىپ بارادى. سىرت كوزگە ءبارى باقىتتى. قازىر سونداي وتىرىك وتباسىلار كوبەيىپ كەتتى.  قىز بەن جىگىت جۇرگەن كەزدە، ماقساتتارى ۇيلەنۋ بولماۋ كەرەك. ونداي وي بولسا، قىز جاقتان دا، ۇل جاقتان دا وندا ۋاقىت قۇرتپاي، اقشا قۇرتپاي كەلەدى دەگەن ادامدى تاۋىپ ۇيلەنۋگە قادامدار جاساۋ كەرەك. ال قىز بەن جىگىت بولىپ ءجۇرۋ وتباسىندا ۇلكەن ءرول وينايدى. ولار ءبىر بىرىمەن وتكەن ۋاقىتتى جاقسى كورۋى كەرەك. سول كەزدە عانا قۇندىلىق قالىپتاسادى. وسى ارقىلى عانا جاقسى وتباسى قۇرىلادى» دەدى وتباسى تاقىرىبىنا قاتىستى پسيحولوگ، كوۋچ روزا اشيرباەۆا ادمينانون سۇحباتىندا.

100 قازاقستاندىق ەرلى-زايىپتىلاردىڭ بەسەۋى ءبىر جىلعا جەتەر-جەتپەس بىرگە ءومىر سۇرگەن سوڭ اجىراسىپ جاتادى. مۇنداي ستاتيستيكانى Ranking.kz سايتى 2021 جىلدىڭ جازىندا بەرگەن بولاتىن. قازاقستاندا اجىراسۋدىڭ شارىقتاۋ شەگى 2019 جىلى بولدى، ول كەزدە 59 796 اجىراسۋ تىركەلگەن. قازاقستاننىڭ الەۋمەتتىك مادەنيەتى ەرلى-زايىپتىلاردىڭ مۇددەلەرىن بۇزباي اجىراسۋعا جول بەرمەيتىنى كوڭىل كونشىتپەيتىن ستاتيستيكانى ودان سايىن اۋىرلاتادى. «وتباسى تىرلىگىندەگى ەڭ ءماندى تەتىك – ماحاببات» دەيدى چەحوۆ. ماحابباتارىڭىز ماڭگى، وتباسىلىق ومىرلەرىڭىز ءساندى بولسىن.

پىكىرلەر