ءبىرىنشى بۇراۋ
ءبىز ادامدارمەن ءار جەرلەردە كەزدەسەمىز. بىرەۋىمەن جول-جونەكەي كوشەدە، ەكىنشىسىمەن قوعامدىق كولىكتە، ۇشىنشىسىمەن ۇزاق ساپاردا تاعى باسقاداي. وسىلاردىڭ ماڭىزى جولىعىسقان ورىنعا، ۋاقىتقا قاتىستى ەمەس، ماسەلە وندا تۇرعان جوق، ماسەلە – ۇشىراسقان ادامىڭمەن ءتىل تابىسىپ، شۇيىركەلەسۋىڭدە. مەن ول كىسىنى تەاتردا جولىقتىردىم. كوپتەن بەرى كورمەپ ەدىم. بۇرىنعى تانىستىق بولعان سەبەپتى، جىلى شىرايمەن امانداستىق. رياسىز نيەتپەن، كولەڭكەسىز كوڭىلمەن، قارىم-قاتىناستا كوپ وزگەرمەي، بۇرىنعىشا، قالىپتى بولاتىن ادامدار بولادى. وندايلار سەبەپتى-سەبەپسىز وزگەرە سالۋدان، اينىپ قالۋدان ادا بولادى، ءبىر سوزبەن ايتقاندا مىنەزىندە تۇراقتىلىق، ساناسىندا بايلاۋلىق باسىم. – ەستىپ جاتىرمىن، ۇلكەن دودا عوي، ساتتىلىك تىلەيمىن! -دەپ شىنايى نيەتىمدى ءبىلدىردىم. -تىلەكتەستىگىڭىزگە راحمەت، باق شابا ما، باق شابا ما دەگەندەي عوي..- دەپ ءسال كۇلىمسىرەدى. مەنىڭ تەاتردا جولىقتىرعان ادامىم – قازاقستان رەسپۋبليكاسىڭ پارلامەنتى ءماجىلىسىنىڭ دەپۋتاتتىعىنان ۇمىتكەر ءمىسىرالىموۆا اينا ەرمەكقىزى.
ءومىر پەرنەسى
اينا – ءبىر وتباسىنىڭ ۇلكەنى. اتا-انانىڭ قامقورلىعىن، اجەنىڭ تاربيەسىن كورىپ، وسكەن قىز. اجە مەن اتانىڭ قاناتى استىندا بالاپانداي باپتاپ ءوسىرۋ – قازاق ۇعىمىنا، ۇلت داستۇرىنە ءتان قاسيەت. ۇلكەندەردىڭ ءتالىمىن الىپ، تاربيەسىن كورگەندەردەن جامان اتانعانى جوق. وعان مىسال شاشا ەتەكتەن. اينا ەرمەكقىزىنىڭ بويىنداعى كىسىلىك پەن كىشىپەيىلدىك، ار پەن ۇيات، قاناعات پەن ادالدىق، مەيىرىم پەن شاپاعات وسى تاربيەدەن باستاپ الىپ جاتسا كەرەك. ءوزى تۇرمىسقا شىعىپ، جار قۇشىپ، بالا سۇيگەندە دە وسى ءداستۇردى ۇستاندى، ەكى ۇلى دا اجە تاربيەسىندە ءوسىردى. ول وتباسىنىڭ تىرەگى، شۇعىلالى شاپاعى ماحابباتى، اجە مەيىرىمى ەكەنىن جاقسى بىلەدى. ءداستۇرلى ۇلتتىق تانىم مەن تاربيە ول ءۇشىن جات ەمەس، كەرىسىنشە سۋالماس، تارتىلماس قۇندىلىقتىڭ قاينار كوزى ىسپەتتى. ۇلكەننىڭ الدىنان كەسە وتپەۋ، ادامدى سىيلاۋ، كوڭىلىنە قاراپ سويلەۋ، قولىنان كەلسە كومەكتەسۋ، ادالىمەن ءجۇرىپ، ابىرويمەن ءىس قىلۋ – ومىرلىك ۇستانىمى. بۇل بارىنەن بۇرىن سونى قادىرلەيدى. اينالاسىنان سونى تالاپ ەتەدى.
وگەي كوڭىلدەن جاقسى ۇرپاق وسپەيدى. قوعامدىق شارۋادان قولى قالت ەتكەن ساتتە جارىنىڭ بابىن تاۋىپ، ۇلدارىنىڭ ءتالىم-تاربيەسىنە ۋاقىت تاۋىپ ءجۇردى. ولار ەرجەتتى، ەسەيدى. بۇگىندە سولاردان نەمەرە سۇيگەن باقىتتى اجە. ونىڭ بولمىسىنداعى جۇمساقتىق پەن مەيىرىمگە مۇعالىمدىك ماماندىعى دا اسەر ەتكەن بولۋى كەرەك. ماماندىق دەمەكشى مۇعالىمدىككە ءبىر جولاتا مۇمكىندىك تاپپاسا دا، زامان تالابىنا ساي ەكىنشى ماماندىق يەسى بولۋعا دا مۇمكىندىك تاپتى. ۋنيۆەرسيتەتتە سىرتتاي وقىپ، الەۋمەتتانۋ ماماندىعىن قوسا يەگەردى. بۇل ونىڭ تانىم كەڭىستىگىن كەڭەيتتى، ءبىلىمىن ودان ءارى تولىقتىردى، باسشىلىق قىزمەتتەگى كوپ ماسەلەردى ساۋاتتى تۇردە شەشىلۋىنە سەپتىگىن تيگىزبەي قويعان جوق. حالىقپەن جۇمىس ىستەۋ، قوعامدىق ۇدەدەن شىعا ءبىلۋ، ەل باسقارۋ – ەكىنىڭ ءبىرىنىڭ قولىنان كەلە بەرمەيتىن ءىس. ونىڭ تەرەڭىندە تاباندىلىق پەن شىدامدىلىق ءھام ۇلكەن جاۋاپكەرشىلىك بار. ول وسىنى جاقسى سەزىنگەن. الدا دا سولاي بولماق.
تيەك ءسوز
اينا ەرمەكقىزى ەسىمى جالپاق ەلگە، اقمولا جۇرتشىلىعىنا، كوكشەتاۋ حالقىنا كوپتەن تانىس. اقىلىنا اجارى، مىنەزىنە ادەتى، كىسىلىگىنە كورگەندىگى ساي ات ۇستىندە جۇرگەن قازاقتىڭ اياۋلى دا، ارلى قىزدارىنىڭ ءبىرى. قازاقي قالىپقا سالىپ ايتقاندا بۇل قارىنداسىمدى سوناۋ ۋاقىتتان بەرى بىلەمىن. اماندىعىمىز ءتۇزۋ بولدى. ارەدىك قوعامدىق ورىنداردا كەزدەسىپ، از-ماز شۇيىركەلەسىپ، پىكىرلەسىپ جۇردىك. باسقارۋدىڭ ادەپكى باسپالداعىنان جوعارى قاراي كوتەرىلگەن ول وبلىستىق باسقارمانىڭ، دەپارتامەنتتىڭ قاتارداعى قىزمەتكەرىنەن باستاپ، كوكشەتاۋ قالاسى مەن ارشالى اۋدانى اكىمىنىڭ ورىنباسارى، قازاقستان حالىق اسساملەياسىنىڭ اقمولا وبلىستىق بولىمشەسىنىڭ ءتورايىمى، وبلىس اكىمىنىڭ ورىنباسارى، وبلىستىق «امانات» پارتياسىنىڭ ءتورايىمى قاتارلى لاۋازىمدى قىزمەتتەردى ابىرويمەن اتقاردى. ءبىر سوزبەن ايتقاندا مەملەكەتتىك باسقارۋدىڭ قىر-سىرىن ابدەن مەڭگەرگەن، سول جۇمىسقا ابدەن توسەلگەن، ونىڭ جەتىستىكتەرى مەن كەمشىلىكتەرىن جاقسى بىلەتىن بىلىكتى كادر. اينا ەرمەكقىزى – نەگىزىندە وبلىسىمىزداعى الەۋمەتتىك، مادەني سالاعا قاتىستى ماسەلەلەردىڭ، شارۋالاردىڭ باسى-قاسىندا بولعان ادام. اسىرەسە سوڭعى 10 جىلدا اتقارىلعان وڭتايلى ىستەردىڭ كوپشىلىگى وسى كىسىنىڭ ىسكەرلىگىنە، جانكەشتىلىگىنە، ۇيىمداستىرا بىلۋشىلىك قابىلەتىنە قاتىسى دەسەم، ارتىق ايتقاندىق بولا قويماس. رۋحاني سالاداعى اتقارىلعان ىستەردىڭ كوزگە مەن مۇندالاپ كورىنبەيتىنى بار. ايتالىق، التى كىرپىش قالاساڭ، ول كورىنەدى. ال رۋحاني-مادەني سالادا اتقارىلعان قىرۋار ءىستىڭ كومەسكىلەنىپ كورىنبەي، انشەيىن قالىپتى ءومىردىڭ كورىنىسىندەي بولاتىنى وتىرىك ەمەس. ونىڭ ارعى جاعىندا قانشاما ايقاي مەن ايتىس، تاباندىلىق پەن تارتىس بولعانىن بىلايعى جۇرت بىلە دە بەرمەيدى جانە ونى دابىرايتىپ ايتا دا بەرمەيسىڭ. وسى اينا ءمىسىرالىموۆا وبلىستىق ونوماستيكالىق كوميسسيانى باسقارعان كەزدە 1 اۋدان، 26 اۋىل، 5 اۋىلدىق وكرۋگ، 615 كوشە قازاقشالانىپ، جاڭا اتاۋعا يە بولدى. وسى از جۇمىس پا، وڭايمەن بىتەتىن ءىس پە؟ قانشاما قارسىلىقتار بولدى. قوعامدىق سانادا ورىن العان شەتىن ماسەلەردى وڭتايلى شەشۋدە اككىلىك پەن ماملەگەرلىك، دۇرىس باعىت پەن تاباندى ماقسات كەرەك. تومەننەن باستالعان باستاما مەن تالاپ جوعارىدان قولداۋ تاپتى، ىسكە استى. مۇنىڭ باسىندا اينا ەرمەكقىزى باستاعان ونوماستيكالىق كوميسسيا مۇشەلەرى تۇردى. تەك كوكشەتاۋ قالاسىنداعى قانشاما كوشە اتاۋلارى جاڭارتىلدى. اناۋ جىلى الماتىدان وسىندا كەلگەن جازۋشىنىڭ وسىنى كورىپ تاڭقالعانى بار. وسى اينا قارىنداسىمىز وبلىس اكىمى ورىنباسارى بولىپ تۇرعان كەزدە جەرگىلىكتى اقىن-جازۋشىلاردىڭ شىعارماشىلىعىن قولداۋعا قاتىستى ءبىرشاما تىڭعىلىقتى، يگىلىكتى ىستەر دە اتقارىلدى. ءار جىلدارى كونكۋرستىق نەگىزدە بەرىلىپ كەلگەن «قۇلاگەر» سىيلىعى سونىڭ ايعاعى. سونىمەن قاتار تالانتتى جاستاردىڭ شىعارماشىلىعىن دەمەۋ ماقساتىندا اتقارىلعان ماڭىزدى ىستەردىڭ ءبىر پاراسى ول – «ەل جاستار» تەاترىنىڭ اشىلىپ، تەاتر ونەرىنىڭ دامۋىنا دەن قويۋى بولدى. تاريحىن ۇمىتقان ەل – بولاشاعى جوق ەل. سوڭعى از جىلدا وبلىس بويىنشا 46 مەكتەپتە تاريحي-ولكەتانۋ مۇراجايلارى اشىلدى، ارقانىڭ بەس سال-سەرىسىنىڭ ەسكەرتكىشتەرى كۇرە جولدىڭ بويىنا قويىلدى. ءوزى ارشالىدا بولعان كەزدە №3 قازاق ورتا مەكتەبىنە ۇلت، قوعام قايراتكەرى جۇمابەك تاشەنوۆتىڭ اتىن بەرۋگە مۇرىندىق بولدى. قر تجم ازاماتتىق قورعاۋ اكادەمياسىنا مالىك عابدۋلليننىڭ اتىن بەرۋدە دە ات سالىستى. كەيدە جالپاق جۇرتقا جاريا ەتپەي، دابىرا قىلماي تىندىرىلاتىن ىستەر بولادى. ال ءوزىن كورسەتۋگە، جارنامالاۋعا كەلگەندە ناراۋ مىنەزدى بولۋى اينانىڭ بولمىس تابيعاتىنان. قىسقاسىن ايتقاندا «حايف سۇيگىش» ەمەس، «پيارشيكتەردىڭ قاتارىنان ەمەس». جۇرتىڭ ءۇشىن ىستەگەندى جارناماعا اينالدىرما! ۇلىق بولساڭ - كىشىك بول! ادال بولساڭ، بولدى! وسىلار - اينا ءمىسىرالىموۆانىڭ ادامي ۇستانىمدارى. قازىرگى ۋاقىت قات-قاباتتارعا تولى. ەلىمىزدە دە، الەمدە دە. تاپ باسىپ ايتاتىن ەشكىم تامىرشى ەمەس. بىلگىشسىنۋ، اسىپ سويلەۋ، سويتەمىن، بۇيتەمىن دەۋ - ونىڭ تابيعاتىنا جات. ساياسي احۋالدى، قوعامدىق پىكىردى، الەۋمەتتىك جاعدايدى، قوردالانعان تۇيتكىلدى ماسەلەلەردى، كەزەك كۇتتىرمەيمىن كەرەك زاڭنامالاردى ءبىر كىسىدەي بىلەدى. سايلاۋ الدى باعدارلاماسىندا ءبىراز ماسەلەلەر كوتەرىلگەن ەكەن. حالىقپەن كەزدەسۋدە دە ءتۇسىندىرىپ ايتىپ ءجۇر.
ەكىنشى بۇراۋ
مەن قوشتاسىپ كەتەردە ول كىسىگە قاراتا بىلاي دەدىم: - شەشىنگەن سۋدان تايىنباس، تاۋەكەل ءتۇبى -جەل قايىق، وتەسىڭ دە شىعاسىڭ – دەگەن بار. – ەلدىك مۇراتقا، ۇلكەن ماقساتقا كەلگەندە ونىڭ دا كەدەرگىلەرى كوپ بولاتىن سەكىلدى- دەدى ول. – تاجىريبەڭىز بار، باسقارۋدىڭ ءار ءتۇرلى باسپالداقتارىنان ءوتتىڭىز، ىسىلدىڭىز، شىڭدالدىڭىز، مەنىڭشە بۇل ىستە سەنىم مەن باتىلدىق كەرەك دەدىم. – ونىڭىز راس، سەنىمسىز جەكە ادام دا، بۇكىل قوعام دا ءومىر سۇرە الماسى انىق. سەنىم – بەرىك نارسە، الايدا بولجاۋلار سولقىلداق قوي – دەپ ءسال جۇمباقتاي جاۋاپ بەردى. – سەنىمگە جەتەلەيتىن ءۇمىت – دەپ تاعى وي قوستىم. – ءيا، ءۇمىت پەن سەنىم ولمەسىن - دەدى كەيىپكەرىم. – عاجايىپ تەك وعان سەنگەندە عانا بولادى دەپتى دەني ديدرو دەگەن دانىشپانىڭىز – دەپ تۇيىندەدىم. سەنىم بولماعان جەردە ەشتەمەنىڭ بولمايتىنى راس قوي. سپينوزا ايتقانداي «مودۋستار وزگەرە بەرەدى»، الايدا سەنىم وزگەرمەسىن. بولاشاققا دەگەن سەنىم!
P.S الداعى از كۇندە بولاتىن ەلىمىزدەگى باستى ساياسي وقيعا – سايلاۋ. ۇكىلەنگەن ۇمىتكەرلەر جەتەرلىك. سولاردىڭ ورتاسىندا اينا ءمىسىرالىموۆانىڭ ءباسى جوعارى، مەرەيى ۇستەم بولسا ەكەن دەگەن ىزگى تىلەكتى جەتكىزۋدى ءجون كوردىم، اقمولالىق سايلاۋشىلار. بۇل -مەنىڭ تاڭداۋىم!
ەربولات بايات
قازاقستان جازۋشىلار وداعىنىڭ مۇشەسى، اقىن، جازۋشى.
تاپسىرىس بەرۋشى ا.ە.ءمىسىرالىموۆا
قر پارلامەنتى ءماجىلىسىنىڭ دەپۋتاتتىعىنا كانديدات
ا.ە.ءمىسىرالىموۆانىڭ سايلاۋ قورىنىڭ قاراجاتىنان تولەندى
