رەسەي پرەزيدەنتى ۆلاديمير پۋتين 2022 جىلدىڭ 21 قىركۇيەگىندە ء"ىشىنارا موبيليزاتسيا" تۋرالى شەشىم قابىلدادى. دەمەك، وز ەلىنىڭ ازاماتتارى اراسىنان ۋكراينا اراسىنداعى سوعىسقا ادام جيناقتايدى. وسى شەشىم شىققان كۇننەن باستاپ، رەسەي ازاماتتارى جان-جاققا باس ساۋعالاۋدا. بۇل شەشىمدى قولداماي شەكارالاس مەملەكەت قازاقستانعا دا كەلگەن رەسەيلىكتەر سانى كۇننەن كۇنگە كوبەيۋدە. رەسەيلىكتەردىڭ كەلۋى ەلدەگى ءبىراز ماسەلە بەتىن اشتى. ماسەلەن، قازاق ءتىلىنىڭ قولدانىس اياسى، جالدامالى پاتەر باعاسى، ت.ب…
رەسەيلىكتەردىڭ قازاقستانعا كەلۋى ەل تۇرعىندارىنا زيان كەلتىرە مە؟ وعان قاراپايىم حالىقتىڭ كوزقاراسى قانداي؟ بۇل جونىندە الماتى تۇرعىندارىنىڭ پىكىرىن ءبىلىپ، ماڭىزدى جاۋاپتاردى كەزەگىمەن ۇسىندىم:
- وسى ۋاقىتقا دەيىن ءبىرشاما ادام كەلدى، وسى جەتكىلىكتى. بۇدان ءارى كەلۋ ءبىز ءۇشىن قاۋىپتى، سەبەبى:
- ازىرشە ولاردىڭ جاعدايى جاقسى سەكىلدى ەلدە ولارعا بايلانىستى ماسەلە بولمايدى. بىراق، ولار جۇمىسسىز ،ءومىر سۇرۋگە قاراجاتى تاۋسىلسا شە؟ ەلدە ونسىزدا جۇمىسسىزدار جەتەدى. جۇمىس جوق بولسا، ۇرلىق، قاقتىعىستار باستالادى.
- وسى جىلدىڭ وزىندە الماتىعا ەلىمىزدىڭ ءار قالاسىنان 120 مىڭعا جۋىق ستۋدەنت كەلدى. ولارعا تۇراتىن ورىن، جالدامالى پاتەرلەر باعاسى قىمبات ەدى، وسى وقيعاعا بايلانىستى تاعى قىمباتتادى. جاستار ساپالى ءبىلىم الۋ ءۇشىن تەك وقۋ ورنى ەمەس ولار تۇراتىن جەر كەرەك.
- قازاقتىڭ ءبارى قوناقجاي ەمەس، تاريحتى وقىپ، ءبارىن ەسىندە ۇستاعاندار بار. 1938 جىلعى رەپپرەسيا ءبارى-ءبارى حالىقتىڭ جادىندا. ول ەسىندە باردا بىرگە ءومىر ءسۇرۋ قيىن بولادى.
- انا ءتىلىمىز قازاق ءتىلىنىڭ جاعدايى الاڭداتادى. قازىردىڭ وزىندە قازاق ءتىلىن مويىنداماي، ورىس تىلىمەن بىردەي كورەتىندە كوپ. ەلگە ورىس ءتىلدى ازاماتتاردىڭ كەلۋىنىڭ تاعى ءبىر زيانى ءبىزدىڭ - انا تىلىمىزگە تيمەك.
- سوعىسقا قاتىسۋدان قاشىپ ەش دايىندىق، قاراجاتسىز ءبىزدىڭ ەلگە كەلۋى حالقىمىزدىڭ قاۋىپسىزدىگىنە نۇقسان كەلتىرەدى. ولار بەيبىت كۇندە كەلىپ جاتقان جوق، سوعىس كەزىندە، قاشىپ كەلىپ جاتىر، ولاردا مۇزداي قارۋ بولۋى ابدەن مۇمكىن.بۇل بەيبىت تۇرعىن ءۇشىن قاۋىپتى، ءبىز وزگەنى جارىلقاپ، وزىمىزگە جاڭا ماسەلە تاۋىپ الماۋمىز كەرەك، - دەپ پىكىرىن ءبىلدىردى الماتى قالاسىنىڭ تۇرعىندارى.
وسى ساتتە الەۋمەتتىك جەلى نەمەسە قوعامدىق ورىندار دا تولىق قازاقشا سويلەۋ، كىم قاي تىلدە سۇراق قويسا، تەك قازاق تىلىندە جاۋاپ بەرۋ، ەشقانداي ورىس ءتىلىنسىز تازا انا تىلىمىزدە سويلەۋدى باستى ماقسات ەتىپ، وزگەگە دە ناسيحاتتاپ جاتىر.
تيكتوك جەلىسىندە وسى تاقىرىپقا بايلانىستى "قازاقتار قوناقجاي عوي ، دەگەنمەن ەسىڭدە مە ولار -"ءبىزدىڭ تاريحىمىزدى جويعىسى كەلدى، ءدىنىمىزدى ۇستانۋىمىزعا كەدەرگى كەلتىردى، انا ءتىلىمىزدى قۇرتۋدى كوزدەدى، قولدان اشتىق جاسادى، ءبىزدىڭ بەتكە تۇتار ازاماتتارىمىزدىڭ كوزىن جويعان ورىستار عوي" دەگەن مازمۇنىندى جاڭا ترەند شىقتى.
ترەند دەپ قاراعانىمەن ءتۇبى شىندىققا نەگىزدەلگەندىكتەن، بۇل - اسەرلى ۆيدەولار وزىنە نازار اۋدارتپاي قويمادى.
قازاق تاريحىنىڭ قاي كەزى بولماسىن ورىستارمەن قارىم-قاتىناسى جاقسى بولمادى. بىرەسە وتار بولدىق، بىرەسە ءوز باسشىسىن ءوزى سايلاي الماعان ءالسىز، انا تىلىندە سويلەي المايتىن ەل بولدىق. سوڭىندا اراعا ۋاقىت سالىپ، ەلدىڭ جادىندا قانشا جىلدار وتسە دە قالا بەرەتىن 1986 جىلعى كوتەرىلىس، وعان دەيىندە الاش قايراتكەرلەرى، تاۋەلسىزدىك ءۇشىن جاسالعان كۇرەستەرمەن، ءوز ءومىرىن قيعان اعا بۋىندارمەن، قارا كوز قازاقتىڭ قىزدارىنىڭ ارقاسىندا ءوز ەگەمەندىگىمىزدى الدىق. ءار قازاقتىڭ جادىندا سول بيىك ازاماتتارىمىز بولماعاندا قازىرگىدەي تاۋەلسىز، ەركىن ەل بولماس ەدىك. تاۋەلسىزدىگىمىز، تىنىشتىعىمىز، انا ءتىلىمىز ارقاشان – ەڭ قۇندىسى.
اقارمان جاقسىلىققىزى
