2025 جىلدىڭ 25 قاراشاسىنان 5 جەلتوقسانىنا دەيىنگى ارالىقتا DEMOSCOPE قوعامدىق پىكىرگە جەدەل مونيتوريڭ جۇرگىزۋ بيۋروسى ەل ازاماتتارى اراسىندا «قازاقستانداعى 2025 جىلعى مەيلىنشە ماڭىزدى وقيعالار» تاقىرىبىندا ساۋالناما جۇرگىزدى. جوبانى MediaNet حالىقارالىق جۋرناليستيكا ورتالىعى PAPERLAB زەرتتەۋ ورتالىعىمەن ىنتىماقتاسا وتىرىپ، كونراد ادەناۋەر اتىنداعى قوردىڭ قولداۋىمەن جۇزەگە اسىردى.
DEMOSCOPE بيۋروسىنىڭ ساۋالناماسىنا سۇيەنسەك، ءوتىپ بارا جاتقان جىل قازاقستاندىقتارعا جەڭىل بولعان جوق. ساۋالناما قوعامدا ۇرەي دەڭگەيى جوعارى ەكەنىن، حالىق مەملەكەتتىڭ رەفورمالارىن كۇمانمەن قابىلدايتىنىن جانە ۇكىمەتكە سەنىم دەڭگەيى تومەن ەكەنىن كورسەتتى.
ەكىنشى جىل قاتارىنان ازاماتتاردى الاڭداتىپ وتىرعان مەيلىنشە وتكىر ماسەلەلەر ءتىزىمى وزگەرىسسىز قالىپ وتىرعانى دا كوپ جايتتان حابار بەرەدى. وتكەن جىلمەن سالىستىرعاندا، كەرى ديناميكا بايقالادى.
DEMOSCOPE ساۋالناماسى بويىنشا، 2025 جىلى قازاقستاندىقتاردى بارىنەن قاتتى مازالاعان ماسەلەلەر مىناداي:
2025 جىلى ەلدى مازالاعان كەلەسى ماسەلەلەر مىناداي:
رەسپوندەنتتەردىڭ 11,9%-ى ەشتەڭە مازالامايدى دەپ جاۋاپ بەرگەن. بۇل سۇراقتا بەس نۇسقاعا دەيىن تاڭداۋعا مۇمكىندىك بەرىلدى.
قوعامداعى كوڭىل-كۇيدىڭ كورنەكى كورسەتكىشى قازاقستانداعى ءوتىپ بارا جاتقان جىلدىڭ مەيلىنشە ماڭىزدى وقيعالارى دەۋگە بولادى. داستۇرگە ساي، DEMOSCOPE قورىتىندى ساۋالناماسىندا رەسپوندەنتتەردەن كەز كەلگەن سالاداعى مەيلىنشە جاعىمدى نە جاعىمسىز ماسەلەلەردى اتاپ بەرۋدى سۇرادى.
سونىمەن، قازاقستاندىقتار مەيلىنشە ماڭىزدى دەپ سانايتىن توپ-5 وقيعا مىناداي:
1. «قايرات» فۋتبول كلۋبىنىڭ چەمپيوندار ليگاسىنا شىعۋى، «رەال مادريد» كومانداسىنىڭ الماتىدا ويناۋى – 10,8%;
رەسپوندەنتتەردىڭ 30,6%-ى بيىل ايتارلىقتاي ەشتەڭە بولعان جوق دەيدى. 13,7%-ى باسقا وقيعالاردى ايتسا، 25,1%-ى جاۋاپ بەرۋگە قينالدى. بۇل سۇراقتا ءۇش نۇسقاعا دەيىن تاڭداۋعا مۇمكىندىك بەرىلدى.
2025 جىلدىڭ قورىتىندى ساۋالناماسىندا بيۋرو ادەتتەگىدەي رەسپوندەنتتەردەن بيلىكتىڭ باستامالارىنا جەكە باعا بەرۋدى ءوتىندى. اتاپ ايتقاندا، پرەزيدەنت قاسىم-جومارت توقاەۆتىڭ سەناتتى تاراتىپ، پارلامەنتتى ءبىر پالاتالى ەتۋ جونىندەگى ۇسىنىسى تۋرالى سۇراق بولدى. ساۋالناماعا سايكەس، رەسپوندەنتتەردىڭ 40,4%-ى ۇسىنىستى قولداسا، 30,2%-ى بۇل تۋرالى ەشتەڭە ەستىمەگەن، 13,4%-ىنا ءبارىبىر، ال 5,5%-ى يدەيانى قولدامايدى.
الەۋمەتتانۋشى، Paperlab زەرتتەۋ ورتالىعىنىڭ ديرەكتورى سەرىك بەيسەمباەۆ ءبىر پالاتالى پارلامەنت يدەياسىن قولداعان 40% كونستيتۋتسيالىق رەفورماعا دەگەن قوعامنىڭ سۇرانىسىن كورسەتپەيدى دەپ سانايدى.
ء«بىز بۇل ارادان پاتەرناليزم مەن بيلىكتى ءبىر قولعا شوعىرلاندىرۋ دەڭگەيىن كورەمىز. بۇل سۇراقتا «پرەزيدەنت ۇسىندى» دەگەن تىركەس شەشۋلى ءرول وينادى دەپ ويلايمىن، مۇنداي جاعدايدا زاڭدىلىق ءبىر جاقتا قالىپ، كوشباسشىنىڭ جەكە باسىن قولداۋ اۆتوماتتى تۇردە ونىڭ باستاماسىن دا ماقۇلداۋعا اينالىپ شىعا كەلەدى. توقاەۆقا بەيىل اۋديتوريا بار، بۇل سۇراققا جاۋاپتا سول اۋديتوريانىڭ ۇستانىمى كورىنىس تاپسا كەرەك.
ساۋالنامانى تالداۋ ناتيجەسى قولداۋشىلار نەگىزىنەن 60+ (47%) ەكەنىن كورسەتتى، بۇل كىسىلەر كەڭەستىك كەزەڭدەگى بيلىكتى قولداۋدان شىعا الماي جۇرگەندەر، ال جاستار (18–29 جاس) بەيحابار: بۇل توپتاعىلاردىڭ 40%-ى باستاما تۋرالى «ەشتەڭە ەستىمەگەن» بولىپ شىقتى»، – دەيدى ساراپشى.
ساۋالناماعا قاتىسۋشىلار ءماجىلىس دەپۋتاتتارىنىڭءبىرى ۇسىنعان قازاقستاندا كوپ ايەل الۋدى زاڭداستىرۋ سەكىلدى اتىشۋلى ۇسىنىسقا دا باعا بەردى. بۇل سۇراققا سىن كوزىمەن قاراعاندار كوپ، ازاماتتاردىڭ كوپشىلىگى (64,2%) مۇنداي باستاماعا قارسى جاۋاپ بەردى. كوپ ايەل الۋدى قولداعانداردىڭ ۇلەسى – 13,9%.
بۇل ساۋالدا رەسپوندەنتتەردىڭ جىنىسىنا بايلانىستى ايىرماشىلىق بار ەكەنىن ايتا كەتكەن ءجون. ماسەلەن، ايەلدەرمەن (5,5%) سالىستىرعاندا، ەر ادامدار (23,1%) كوپ ايەل الۋدى ءتورت ەسە كوبىرەك قولدايدى. ۇسىنىسقا قارسى ايەلدەردىڭ ۇلەسى 80,2% بولسا، ەر ادامداردىڭ ۇلەسى – 46,5%.
بۇرىن رەسپوندەنتتەر بيلىكتىڭ باسقا دا باستامالارىنا قاتىستى كوزقاراسىن بىلدىرگەنىن ەسكە سالامىز. 2024 جىلدىڭ قاراشا ايىندا ازاماتتار بىرىڭعاي ۋاقىت بەلدەۋىتۋرالى ايتسا (53,1% قارسى پىكىر بىلدىرگەن), 2025 جىلدىڭ ءساۋىر ايىندا سالىق رەفورماسى تۋرالى پىكىر ءبىلدىردى (52,8% قارسى).
DEMOSCOPE بيۋروسى قازاقستاندىقتاردان جاقساردى-ناشارلادى-وزگەرگەن جوق دەگەن پرينتسيپ بويىنشا نەگىزگى الەۋمەتتىك سالالاردىڭ جاي-كۇيىن باعالاۋدى سۇرادى.
ناشارلادى دەگەن قاتاردا ءۇشىنشى جىل قاتارىنان ەكولوگيا تۇرعانى نازار اۋدارتادى: 49,4% رەسپوندەنتتىڭ پىكىرى وسىنداي. 41,9% ءومىر ساپاسى تومەندەدى دەپ سانايدى. بۇدان ءارى قاراي تىزىمدە ەكونوميكا تۇر، رەسپوندەنتتەردىڭ 39,1%-ى بۇل سالادا كەرى كەتۋ بايقالدى دەيدى. جۇمىسسىزدىق پەن جۇمىسقا تۇرۋ سالاسى دا كەرى كەتتى دەپ سانايدى (35%).
ايتسە دە، ازاماتتار وڭ باعالاعان سالالار باسىم ەكەنىن دە اتاپ وتكەن ءجون. ماسەلەن، قازاقستاندىقتاردىڭ ۇشتەن ءبىرى ءبىلىم بەرۋ جۇيەسىندە (31,7%) جانە زاڭ مەن قاۋىپسىزدىكسالاسىندا (31,7%) جاعداي جاقساردى دەپ ەسەپتەيدى.
كوپشىلىكتىڭ پىكىرىنە سۇيەنسەك، دەنساۋلىق ساقتاۋ (42,5%) مەن ساياسي جانە ازاماتتىق قۇقىقتار (34,4%) سالاسىندا جاعداي وزگەرمەگەن.
ءومىردىڭ ماڭىزدى سالالارىندا جاعداي ناشارلاعانىنا قاراماستان، قازاقستاندىقتاردىڭ كوپشىلىگى وپتيميستىك كۇيدى ساقتاپ وتىرعانى تاڭعالدىرادى. رەسپوندەنتتەردىڭ جالپى 62,6%-ى ءوتىپ بارا جاتقان 2025 جىل جاعىمدىبولدى دەپ سانايدى. ونىڭ ىشىندە 31,7%-ى 2025 جىل جاعىمدى بولدى دەۋگە بولادى دەسە، 30,9%-ى وتە جاعىمدى بولدى دەپ سانايدى. 12,2% عانا بيىلعى جىلدى جاعىمسىز دەپ اتاعان.
2026 جىلدى بولجاۋدا دا جاعىمدى كوڭىل-كۇي ساقتالىپ وتىر. 65,5% رەسپوندەنت بيىلعىدان جاقسى بولادى دەپ كۇتەدى. 12,1% پەسسيميزممەن قاراسا، 12%-ى جاڭا جىل دا شامامەن 2025 جىل سياقتى بولادى دەپ ويلايدى.
كەيىنگى ءۇش جىلداعى DEMOSCOPE بيۋروسىنىڭ جىل سايىنعى قورىتىندى ساۋالناماسى مەملەكەتتىڭ كوپتەگەن باستاماسىنا قوعامنىڭ سەنىمى تومەن ەكەنىن كورسەتەدى، بۇل اينالىپ كەلگەندە مەملەكەتتىڭ ساياساتى ءتيىمدى جۇزەگە اسۋىنا كەدەرگى كەلتىرىپ، ازاماتتاردىڭ ستراتەگيالىق تۇرعىدان ماڭىزدى باستامالارعا ارالاسۋ دەڭگەيىن تومەندەتەدى.
بۇل داعدارىستى ەڭسەرۋ ءۇشىن بيلىك جۇيەلى وزگەرىستەرگە دەگەن قوعامنىڭ سۇرانىسىن ەسەپكە الا وتىرىپ، ۇلتتىق ساياساتتى بەيىمدەۋى كەرەك، اتاپ ايتقاندا، جەمقورلىققا قارسى شارالاردى كۇشەيتۋ، ەكونوميكالىق احۋال قيىن تۇستا حالىقتى الەۋمەتتىك قورعاۋ، مەملەكەتتىك باسقارۋ پروتسەسىنىڭ اشىقتىعىن قامتاماسىز ەتۋ سياقتى وزگەرىستەردى قولعا الۋى كەرەك.
ساۋالنامانىڭ تولىققاندى ناتيجەسىن جوبانىڭ سايتىنان كورە الاسىزدار. قازاق جانە ورىس تىلدەرىندەگى ءباسپاسوز رەليزى مەن ينفوگرافيكالار مىنا سىلتەمەدە.
