مەملەكەت دامۋدىڭ ناقتى الگوريتمىن قۇرىپ، الداعى كەزەڭدى بولجاپ وتىرعانى ابزال — كەڭشىلىك تىشقان

1842
Adyrna.kz Telegram

«قاڭتار وقيعاسىندا» ەڭ نەگىزگى اڭعارعان نارسە – ساياسي، الەۋمەتتىك، ءتىپتى، عىلىمي باعىتتا دا رەفورمالار كەرەك ەكەنى. تاياۋدا رەفەرەندۋم وتپەك,سۋپەرپرەزيدەنتتىك جۇيەدەن ارىلۋ جايى ءسوز بولدى. دەمەك، بيلىك وسىعان دەيىن بىزدە سۋپەرپرەزيدەنتتىك ءجۇيە بولعانىن مويىنداپ تۇر. سوندىقتان بيلىك پەن قوعام اراسىنداعى ءسال الشاقتىق وسى جاعدايعا الىپ كەلدى. تەرگەۋ ناتيجەلەرى تولىق شىقتى دەۋگە كەلمەيدى، بىراق مەملەكەت باسشىسى مەڭزەگەندەي,قاڭتاردا ۇستەم تاپ – ىقپالدى ءبىر شوعىر ادامنىڭ بيلىكتى قولىنا العىسى كەلىپ، مەملەكەتتىك توڭكەرىس جاساۋعا ۇمتىلعانى انىق. ودان قاراپايىم ادامدار، جازىقسىز جاندار، بەيبىت شەرۋگە شىققاندار، پوليتسيا قىزمەتكەرلەرى زارداپ شەگىپ، كوز جۇمدى.

وسى وقيعانىڭ ءبىر زيانى – قوعامنىڭ بيلىككە دەگەن سەنىمىنە سەلكەۋ ءتۇستى. سول سەبەپتى كۇدىك كەلتىرۋشىلەردىڭ بولۋى – زاڭدى. ارينە، حالىقتىڭ جاعدايى جامان ەمەس، اشتىق قىسىپ جاتقان جوق، بىراق قوعامدا الەۋمەتتىك تومەن تاپتىڭ دەڭگەيى كوبەيدى. ۇلكەن تاپ پەن تومەن تاپتىڭ اراسىنداعى الشاقتىق كوبەيگەندە نارازىلىق شىعادى. ەندى وقيعانى مامان رەتىندە ءدىني جاعىنان قاراپ كورسەك. 2010-2011 جىلدان باستاپ مەملەكەت ەكسترەميزممەن كۇرەستى قولعا الۋعا تىرىستى. الايدا بۇل كۇرەس مەملەكەتتىك ورگانداردىڭ قىزىعۋشىلىق دەڭگەيىندە عانا ىسكە استى. بىزدە راديكاليزم بويىنشا تىركەۋدە تۇرعان ادامداردىڭ سانى ونشا كوپ ەمەس. ولاردىڭ باسشىلىعىن, باسقارۋ جۇيەسىن، قارجىلاندىرۋ جولدارىن تەز ارادا انىقتاپ، بۇعاتتاپ تاستاۋعا مۇمكىندىك بار. سەبەبى حالىق ىشىندە ءدىندە تۇراقتى جۇرگەندەردىڭ سانى 10-15 پايىز شاماسىندا. ونىڭ ىشىندە راديكاليزم جولىندا جۇرگەندەردىڭ سانى تىپتەن تومەن. راديكاليزمگە قارسى كۇرەسكە ميللياردتاعان قارجى بولىنە تۇرا، ونىڭ جولىن كەسە الماۋ اقىلعا قونبايدى. وسى جەردە ءبىز پرەزيدەنت قاسىم-جومارت توقاەۆتىڭ «راديكالدار قاقتىعىسقا ارالاستى» دەگەن ءسوزىنىڭ شىن ەكەنىن ۇعامىز. ياعني، بيلىككە مۇددەلى ىقپالدى توپتار سودىرلاردىڭ جولىن ادەيى كەسپەي كەلۋى مۇمكىن.

تاعى ءبىر پروبلەما – ءدىندى ازاماتتارعا تاراتۋداعى ماسەلەلەر. «ءدىندى ءوز بەتىنە قالدىرۋ» دەدىك تە، باقىلاۋدان شىعارىپ الدىق. كەي كەزدە ءدىني ماسەلەلەردى شەكتەن تىس ساياسيلاندىرىپ جىبەردىك. مىسالى، جاستارعا اق-قارانى ءتۇسىندىرىپ بەرە الاتىن مىقتى ءدىن ماماندارى جەتەرلىك. الايدا اشىلىپ سويلەۋگە ساياسات كەدەرگى كەلتىرەدى. ال ىقپالدى توپتاردىڭ قۇرامىندا جۇرگەندەردىڭ بەدەلى اسىپ، سولاردىڭ ءسوزى ءوتىپ كەتتى. ءدىننىڭ شىندىعىن سولار ايتىپ جۇرگەندەي كورىندى. ال ءدىن سالاسىندا جۇرگەن مامانداردىڭ كوبىنىڭ بىلىكتىلىك دەڭگەيى تومەن. سوندىقتان مەملەكەت الداعى ۋاقىتتا ءدىندى باقىلاۋعا الۋ كەرەك دەپ ويلايمىن. ۇلتتىق قاۋىپسىزدىك كوميتەتى قاڭتار وقيعاسىنا قايدا قاراپ وتىردى؟ قاقتىعىسقا قاتىستى دەپ بىرنەشە ءدىني توپتاردى اتادى. ناقتىسىن الدىن الا نەگە بولجامادى؟ ياعني، مەملەكەتتىك مۇددە مەن قاۋىپسىزدىك تۇرعىسىندا كوپتەگەن وڭتايلى وزگەرىستەر بولۋى ءتيىس. «قاڭتار وقيعاسىنا» سىرتقى كۇشتەردىڭ دە قاتىسى بولۋى مۇمكىن. ويتكەنى مەملەكەتتىك توڭكەرىس جاساۋ، راديكاليزم دەگەن ءبىر ادامنىڭ قىزىعۋشىلىعى ەمەس، ول ۇلكەن ساياسات, سىرتقى كۇشتەردىڭ ىقپالى بولادى. ەندى مەملەكەت دامۋدىڭ ناقتى الگوريتمىن قۇرىپ، الداعى كەزەڭدى بولجاپ وتىرعانى ابزال.

كەڭشىلىك تىشقان،

دءىنتانۋشى

پىكىرلەر
باسقا ماتەريالدار