«قىتايدىڭ «جىبەك جولى ەكونوميكالىق بەلدەۋى» قايىرىمدىلىق ماقساتتا قۇرىلعان دەسەڭىز، قاتەلەسەسىز. بۇل – وزەگىندە ءبۇتىن ءبىر مەملەكەتتىڭ مۇددەسى جاتقان جويقىن جوبا.

كور دە تۇرىڭىز، الداعى ەكى عاسىر بويىنا قىتاي بۇل باعدارلاماعا بارىنشا باسىمدىق بەرەدى. مۇنىڭ ەكى ساياسي سيپاتى بار»، – دەيدى ساتپاەۆ.

بۇل – ءبىرىنشى جۇزجىلدىقتىڭ مەجەسى.

«ەكىنشى جۇزجىلدىقتا – 2049 جىلى قىتاي حالىق رەسپۋبليكاسىنىڭ مەرەيتويى تويلانادى.

مىنە، وسى كەزدە قىتاي ءوزىن جاھاندىق ەكونوميكالىق سۋپەردەرجاۆا رەتىندە مالىمدەمەك. بۇل ۋاقىتقا دەيىن قىتاي رەسەيدى ورتا ازيادان ءبىرجولاتا تىقسىرىپ، ىعىستىرىپ شىعادى.

ورتا ازيا ەلدەرى ەكونوميكالىق تۇرعىدان اسپاناستى ەلىمەن ارىپتەسۋدى قوش كورىپ، رەسەيدەن ىرگەسىن اۋلاق سالا باستايدى.

قىتاي مۇنىمەن توقتاپ قالمايدى. كەلەسى كەزەكتە ەۋرازيالىق ەكونوميكالىق وداققا اۋىز سالادى كورشى ەل.

«جۇتىپ قۇيادى بۇل وداقتى. جۇتىپ قويعانىن اڭعارمايدى دا. وداقتى الدەقانداي قىلاتىندار ءۇشىن سالىستىرايىقشى: ەۋرازيالىق وداقتىڭ نەگىزگى قارجىلىق قۇرىلىمى سانالاتىن ەۋرازيالىق بانكتىڭ جارعىلىق كاپيتالى 10 ملرد دوللاردىڭ ار جاق، بەر جاعىندا. ال ازيا ينفراقۇرىلىمدىق ينۆەستيتسيالىق بانكىنىڭ جارعىلىق كاپيتالى 100 ملرد دوللاردان اسىپ جىعىلادى»، – دەيدى ساتپاەۆ.

ايتۋىنشا، ورتا ازياداعى بەس مەملەكەتتىڭ بارلىعى ءسوز جۇزىندە ماسكەۋمەن اراداعى دوستىق پەن ارىپتەستىكتىڭ ساقتالۋىن قالاعانىمەن، ءىس جۇزىندە الىستان ارالاسقاندى ءجون كورەدى.

«تۇرىكمەنستان مەن تاجىكستاننىڭ رەسەيمەن اراداعى قارىم-قاتىناسى ءتىپتى سالقىن. جالپى، ءبىزدىڭ ايماق ءۇشىن كرەديتى مەن ينۆەستيتسياسى جاعىنان قىتاي الدەقايدا تارتىمدى»، – دەيدى ول.

ءدال قازىر شىۇ «جىبەك جولى» جوباسى اياسىنداعى ەكونوميكالىق ماقسات-مۇراتتى جۇزەگە اسىرۋدا قاۋىپسىزدىكتى قامتاماسىز ەتەتىن باعدارلاماعا اينالدى.

ال شىۇ-عا ورتا ازيا ەلدەرىنىڭ ءبارى دەرلىگى مۇشە.

«بەيجىڭ ورتا ازياداعى احۋالدىڭ بارىنشا تۇراقتى بولعانىن قالايدى. اسقىنىپ كەتكەنىنەن قاۋىپتەنەدى. سەبەبى بىزدە بۇلىك شىقسا، شالىعى شىڭجاڭ-ۇيعىر اۆتونومياسىن دا شارپىپ كەتۋى مۇمكىن. بۇل ايماقتا وڭتايلى ءساتتى كۇتىپ، الاقانىن ىسقىلاپ وتىرعان قىتايمەن قىرعي-قاباق توپتار بار»، – دەيدى ساتپاەۆ.

ساياساتتانۋشىنىڭ پايىمداۋىنشا، قىتاي ەكونوميكاسىنىڭ اۋەل باستاعى باعىتى – مۇناي-گاز سالاسى. بۇل تۇرعىدا قىتايدىڭ 2020 جىلعا دەيىنگى ەنەرگەتيكانى دامىتۋ باعدارلاماسىنا نازار اۋدارعان ءجون.

«نەگە؟ – دەيدى ساتپاەۆ. سەبەبى باعدارلامانىڭ نەگىزگى باعىتتارى مۇناي-گاز سالاسىنا قاتىستى. ونىڭ ىشىندە جاڭا مۇناي كوزدەرىن تابۋ، مۇناي قورىن كوبەيتۋ، مۇناي تاسىمالداۋدىڭ بالامالى كوزدەرىن ىزدەستىرۋ.

مۇناي-گاز سالاسىندا قىتاي ورتا ازيانىڭ ءۇش مەملەكەتى – قازاقستان، وزبەكستان جانە تۇرىكمەنستانمەن تىعىز ارىپتەستىك ورناتقان. بىراق، ءبارىبىر دە بۇل باعىتتاعى قىتايدىڭ نەگىزگى ستراتەگيالىق ارىپتەسى قازاقستان بولىپ قالا بەرمەك. بۇعان قىتاي عانا ەمەس، ءبىز دە مۇددەلىمىز» ، – دەيدى ول.

2015 جىلى قازاقستان مۇنايىنىڭ 80 پايىزى يتاليا، فرانتسيا، گوللانديا، شۆەيتساريا جانە يسپانياعا ەكسپورتتالعان. مۇنايدىڭ 70 پايىزى كاسپي قۇبىر كونسورتسيۋمى (كتك) ارقىلى جونەلتىلىپتى. كتك كۇنى كەشە مودەرنيزاتسيادان ءوتتى. بۇل ءوز كەزەگىندە قازاق مۇنايىنىڭ تاسىمالىن جىلىنا 52 ملن-نان 67 ملن تونناعا دەيىن ارتتىرۋعا مۇمكىندىك بەرمەك.

ساتپاەۆتىڭ ايتۋىنشا، قازاقستان مۇنايى ءالى بىرازعا دەيىن كتك ارقىلى جەتكىزىلەدى. بىزدەگى مۇنايدىڭ 25 پايىزىن قىتاي كومپانيالارى يگەرىپ وتىر ەكەن.

ال رەسەي ءۇشىن ءوز مۇنايىن قازاقستان ارقىلى قىتايعا تاسىمالداۋ اسا وزەكتى ماسەلە. «روسنەفت» قىتايعا تاسىمالداناتىن مۇناي كولەمىن جىلىنا 13-18 ملن-نان 30 ملن-عا دەيىن ارتتىراتىنىن ايتقان.

«قىتاي جىبەك جولى جوباسىنان ءۇمىتتى. بىرقاتار اۋديتورلىق كومپانيالار جوبانىڭ قانشالىقتى جەمىستى بولارىنا زەرتتەۋ جۇرگىزگەن-تۇعىن. ولاردىڭ بولجامىنشا بۇل جوباعا قاتىسى بار ەلدەردىڭ ەكىنشى تىنىسى اشىلادى. ينۆەستيتسيا سۋداي اعىلادى بۇل ەلدەرگە.

قىتاي قارجى اياپ وتىرعان جوق. جىبەك جولى اياسىنداعى ينفراقۇرىلىمدارعا 50 ملرد دوللار بولمەك. مۇنىڭ بەلگىلى بولىگى تەمىر جول مەن كولىك جولدارىنا باعىتتالارى تۇسىنىكتى.

قازاقستان تەمىرجولىنىڭ دەرەگىنشە، 2011 جىلى قازاقستان ارقىلى ەۋروپاعا مىڭعا جاقىن كونتەينەر وتكەن، ال 2020 جىلعا قاراي بۇل كورسەتكىش 2 ملن كونتەينەرگە جەتپەك»، – دەيدى ساتپاەۆ.

______________________________________________________________________________________________________ 365info.kz