Qarańǵyda qalqaqtap úsheý kele jatty. Kótegeıi – aýyl, beti – supynyń tamy.
Úsheýdiń ortadaǵysy: qasqyr músheli, qapsaǵaı Əbejan; oń jaǵyndaǵysy: tapaltaq kókshil kóz Jeldibaı molda; soldaǵy – qara sıraq, qazanshy Asqar. Asqardyń ıyǵynda temir kúrek, molda taıaqty, Əbejap qur qol.
Alystan qaraýytqan mola taıanǵan saıyn qulazyp, tymyp, ishin tartqan ispetti úreıli kórine berdi. Aı týǵan joq, aspan bult, kún jelteń. Moladan oqta-tekte shyq etken kúıkentaı daýsy Asqardyń júregin dir etkizdi: ekeýiniń artyn ala berdi.
Oq boıy jer qalǵanda, Jeldibaı shart júginip otyra qalyp, jelmen birge kúbirlep «tabarakty» jiberdi. Daýsy dir-dir etedi; moldanyń daýsyna moladaǵy arýaqtar ún qosqan tərizdenedi.
Asqar alań-bulań sekemaldanyp, qarap qoıady. Jeldibaı aıatyn ortalaǵan kezde, Əbejan Asqardy túrtip qalyp, molanyń úńireıgen esigin nusqap edi, Asqar Əbejannyń artyna yrshyp tústi. Molda aıatyn jańylyp, sasqalaqtap qolyn kóterdi. Betin
sıpar-sıpamasta, Əbejanǵa qarap:
– Óı, saıtan-aı! Joq jerde oınaısyń-aý, – dep Jeldibaı ushyp
túrekeldi.
– Kim oınady? – dedi Əbejan sazaryp.
– Mynany nege túrttiń?
– Moladaǵy aǵarań etkendi kórmediń be?
Molda senerin de, senbesin de bilmedi:
– Ə, qoıshy! – dedi.
– Qoısań, júr aldyna! – dep, Əbejan moldany ıtermeleı ber-
di.
– Júr-júr! – dep molda sheginshektep, Əbejanmen qatarlasa
berdi.
– Qolyńda qarýyń bar: sen júrseıshi! – dep edi, Asqar odan jaman shegindi. Əbejan moldaǵa qarap:
– Molanyń ishinde janaza oqyp jatyr dese, qandaı qazdańdar
ediń? Ə, sender ólikten qorqasyńdar ma, júr, əıda! – dedi.
– Qaljyńdy qoıa turshy, júr, júr! – desip birin biri ıtermelep, molanyń aýzyna keldi. Əbejan moldaǵa qarap:
– Kir! – dedi.
– Jasyń úlken óziń kir! –
– E-e! Maǵan bas tartqaly jatyr ma?
– Janym, aıtysqaly kelip pe ediń? Kiretin bolsań, kirseıshi!
– Molda basyńmen sen nege kirmeısiń? Qııamette sen bizdi qalaı bastaısyń? Osy jerde qorqyp, ólip barasyń...
Molda sóz taba almaı mińgirleı berdi. Kirse, jutyp qoıatyndaı.
Mola qap-qara aýzyn ashyp, úńireıip tur.
Əbejan moldany jaǵasynan alyp:
– Ala taıynshany beresiń be? Kireıin! – dedi.
– E, nege berem?
– Ulbosyndy bir tún beresiń be?
– E, men qutyrdym ba?
– Endeshe, myna arýaqtardyń aldynda ımanyńnyń qaq jary-
myn berýge ant qylasyń ba?
– Astapyralda! – dep, molda jaǵasyn ustaı aldy.
– Óı, təńir alsyn! – dep Əbejan jaǵasyn qoıa berip, molaǵa
kirip ketti.
Onyń artynan ana ekeýi de kirdi.
Tórt qulaqty shaǵyn ǵana kirpish tam edi. Qap ortadaǵy kórdiń bet tasy opyrylyp, ishine túsip, qaqoldyń aýzyndaı túk basyp tur; keıbiri kór jer bolyp, ústine shóp shyǵyp ketipti. Jas adamnyń kóri bolsa kerek, topyraǵy kelte kórinedi, basyna shanshylǵan jalǵyz tal, kúlteli aǵash bop qalypty.
Opyryq kórdiń aıaq jaǵynan ótip úlken qońyr kór men qabyrǵanyń arasyndaǵy maıajon jas topyraqqa kelip, Əbejan toqtady. Qazanshy Asqarǵa:
– Aıda, kúre! – dedi.
Qıyrshyq topyraqty aq kúrek shyqyrlatyp laqtyra bastady.
Əbejan molaǵa súıenip turyp, moldadan sharıǵat suraýǵa aı-
naldy.
– Moldeke! Osy jaýap alatyn perishte qashan keledi?
– Kómýshiler qyryq qadam shyqqan soń keledi.
– Sonda «ne sharýańyz bar edi?» dep sózdi biz bastaımyz ba?
«Otaǵasy, basyńdy kóter!» dep olar bastaı ma?
– Ol arasyn alla bilmese, kim biledi...
Jeldibaı qysylyp qaldy, jaýap bere almady. Əbejan:
– E-e! – dep bir qoıdy.
– Sonda basymyzdy kóterip, adam sııaqtanyp sóılesemiz be?
Joq, synǵan aıaǵymyzdy jımaı, siresip jatamyz ba?
– Basymyzdy kóterip, jaýap bersek kerek... Alla ózi saqtasyn,
qabyr azaby baýylden bolady deıdi eken kitapta.
– «Baýyl» degenińiz nemene?
– «Baýyl» dep sidikti aıtady, tənge nəjis tıgizý məkirý degenniń
mənisi sol.
– Durys, borbaıǵa sorǵalatý jaramaıdy eken ǵoı.
– Jaramaıdy.
– Əli basty kóteretin boldyq qoı. Sonda kebinimizdi ashamyz
ba? Jańa túsken kelindershe betimizdi búrkep otyramyz ba?
Jeldibaı bógelip qaldy, əıtse de, betti búrkep sóılesý
aqylyna syımady ma, qalaı:
– Júzimiz ashyq bolý kerek, solaı bolsa kerek, – dep, óz
sharıǵatyn ózi maquldady.
– Kórde jatyp, qaıta tiriletin boldyq qoı?
– Insha-a-alla, qaıta tirilemiz.
– Jaýabymyzdy berip bolǵan soń, janymyzdy əlgi eki perishte
ala ma? Joq «myna kisiniń janyn alyp berińizshi» dep Əzireıildi
taǵy shaqyra ma?
– Ol arada Əzireıil qaıta keledi degen sóz kitapta aıtylmaı-
dy, allanyń pərmanymen jan ózi shyǵatyn bolar... Alǵııa belləı,
gúneker bolyp júrmeıikshi. Malaı bet tasqa jetkenshe, Əbejan
moldany «məńkir-nəńkirden» kem tergegen joq.
– Kúrzi neshe put bolady?
– Qulashtaı ura ma?
– Tar kórde qulashtaı ala ma?
– Kór qysqanda, perishteler neǵyp qysylyp qalmaıdy?
– Kórdi qysatyn kim?
– Kór basynda neshe jyl jalańash otyramyz?
– Ne kúzetemiz?
– Neni qorek qylamyz?
– Neǵyp úsip ólmeımiz?
– Qasqyr jep qoımaı ma?
– Olar qaıda ketedi?
– Perishte aqy, para ala ma?
– Oınas qyla ma?
– Olar neǵyp kóbeıgen?
– Saqaldyń taly saıyn perishte bolsa, qaı jerge syıyp
turady?
– Bıtten de kishkene bolǵany ma?
Osy sııaqty suraqtarmen Əbejan moldanyń esin shyǵardy. Jeldibaı túrkilik qana saýaty bar shala molda edi. Shala molda túgili, Əbekeń túbi joq tereń moldalardy da talaı sastyrǵan, sózben qamaǵan.
Bul Əbejan oqymaǵan qarapaıym adam. Biraq toqyǵany kóp, təjirıbege, aqylyna súıengen adam. Əbejan kózi kórmegenge, aqylyna syımaǵanǵa əste nanbaıdy. Ol din tutpaıdy, namaz oqymaıdy, oraza ustamaıdy; paıǵambardy ózimiz sııaqty qara kisi
bolypty, biraq aqyldy bolypty, el bılepti deıdi; qurandy ońasha úıde otyryp jalań aıaq azanshy Bilel jazypty dep sóıleıdi. Ólgen soń, tirilemiz, ujmaqqa, tamuqqa baramyz degenge Əbejan senbeıdi.
Əbejan qatty aýyryp ólgeli jatqanda, balalaryna aıtqan ósıeti:
– Maǵan mal shyǵaryp, sadaqa berip, əýrelenbeńder! Aǵaıynnyń keý-keýlegen tiline jeligip, tansha-torpaqtaryńnan aırylyp qalmańdar. Basyma ıt sarymastaı qylyp, tastan bir obashyq ornata salarsyzdar, – degen.
Myljyń, maqtanshaq, adamsyǵan, sheltıgen kisimen, aqymaqpen, qoja, moldamen Əbejannyń qany ósh. Onyń tili ýdan ay; kúldirmeı, syqaq qylmaı sóılemeıdi, ot aýyzdy, oraq tildiginen aǵaıynǵa da súıkimsiz. Jigit kezinde balýan da, bı de, sheshen de bolǵan: ótkenin aıtyp, əste maqtanbaıdy.
Jasy alpysqa kelse de, bosaǵasynan bir búrkiti ketpeıdi. Ədeti: myltyq atý, qus salý, ay nasybaı, qymyz, et, qyzyq dýman, úıde otyrsa ustalyq qurady, aǵash isteıdi, qoly ónerli, kisige jalynbaıdy; kisige orynsyz nərse bermeıdi, kisisine myrza,
jalpalamǵa sarań.
Əbejan dúnıege, ómirge, tabıǵatqa senedi. Dúnıe jandylyqtan eptep urlyq ta qylyp qoıady. Biraq ony kəsip qylmaıdy. Uıatty bilmeıdi; qymyzdy iship-iship, kelinderiniń kózinshe tyrdaı jalań-ash jatady. Jasy kishi eken demeıdi, kóringen əıelmen, erkekpen qurdasyndaı oınaıdy, boǵaýyz soǵady, myqynyn ustaıdy.
Ol jaı qazaqtan anaqurly kóz qaraqty, jerdiń domalaqtyǵyn, kún men túnniń neden bolatynyn, bult, jel, jańbyr, naızaǵaı – bərin surastyryp, bir-bir jaǵynan təjirıbemen bilgen. Baqsy-balgerge senbeıdi. Oqyǵan dərigerge senedi. Birtalaı aýrýdyń emin biledi, adamnyń denesi qalaı jaralǵanyn, terimen dem alatynyn, taza ustaý kerek ekenin, sýyqtan saqtaný sharasyn jaqsy toqyǵan.
Qaljyńshyl, beıpil tiline, dinsizdigine, ədepsizdigine qarap, jurt ony «nadan», «jyndy» deıdi; ol ne aıtsa, kúledi, onyń sózin elemeıdi. Biraq Əbejan jyndy emes, naǵyz dana adam.
– Qəni, endi qaıtemiz? – dep malaı mańdaı terin bir sypyrdy.
– Qáıtken nesi? Qopar! – dep, Əbejan moldany túrtip sybana bastady.
Úsheýlep bet tasty bir-birlep qoparyp alysty, kórdiń ishine saýlaǵan qum qaıraq aq kebindi teńbil ala qylyp japqan, úsh jerden qylbýyt qyp baılaǵan, súıegi bileýlengen, ishi kepken, sasyǵan ólik kór túbinde tósek bolyp jatyr.
Əbejan Asqarǵa:
– Tús! – dedi.
Basyn shaıqady.
– Tús! – dedi moldaǵa.
Kónbedi.
Eki qolymen kórdiń eki erneýine asylyp, aıaǵyn taltaıtyp,
Əbejan kórge tústi. Kúrekti qolyna aldy:
– Bas jaǵyna bar! – dedi.
Kórge eńkeıip, úńilip qarady da:
– Molda! – dedi.
– Nemene?
– Betin ashady, belin sheshedi degeniń qaıda? Boranǵa baratyn
kisishe tumshalanyp, tyrp etpesten jatyr ǵoı?
– Joq sózdi aıtpashy! Bol, bitir – dedi molda.
– Əı, moldam-aı! Tirilgen kisi osyndaı bola ma? – dedi de, asyl kúrekti jalpaq tabanymen basyp qaldy. Súıek saqyr-suqyr etti – kebindi bas doptaı yrshyp, moldanyń keýdesine dúrs etti. Molda qalpaqtaı tústi. Malaı buǵyp qaldy. Qaıta seripken basty qaǵyp alyp, syrtqa domalata tastap, Əbejan kórden shyqty. Moldanyń
aýzy jybyr-jybyr.
Kebinnen shyqqan, yrsıǵan, úńireıgen, jıdigen býdyrǵan qý basqa qarap Əbejan əntek oılap turyp qaldy.
Aqtarylǵan, qaraýytqan, opyrylǵan kór, jyrtylǵan kebin, domalanǵan aqsaqaldy ataıdyń basy, ýildegen jel, qulazyǵan mola, allasyna syıynǵan eki adam Əbejandy da az oılandyrdy.
Ajal aıdahardaı aýzyn ashqandaı boldy. Əıtse de aqylynan tanǵan joq. Kóp óliktiń ortasynda turǵan óz ómiri, bir sekóntteı bolsa da, bərin kórip turǵany eń qyzyqty, eń tətti ómirdeı kórindi.
Ómir úshin kerek bolǵan soń, qý basty qurban qylmaıtyn ne bar? – degen oı sap etip taǵy keldi. Basty etegine orap alyp shyqty.
Kórdi qaıta qymtady.
Budan on shaqty kún buryn alty qanat aq otaýdyń janynda emen tuǵyrly, kúmis balaq baýly búrkit otyr edi.
Búrkit emes, qyrdyń qyrany. Qapsaǵaı, jebeli saýsaq, jeztyrnaq. Qaıqy jaýyryn, qarashegir, qandy kóz, oraq tumsyq, deldeń tanaý, balýan baltyr, eńkish eńse, muz balaq, úsh túlegen tas túlek.
Jasyl aıdarly qyzyl saýyr tomaǵasyn, kók naızalarymen sart-surt qaǵyp, qyran úmilip, qomdanyp, qyzyl túlkisin ańsap «qushaq-pyshaq!» dep shańq-shańq eter edi.
Bul janýar ne izdep talpynyp tur? Jemsaýyn sıpap, jem beretin, etin kóretin, qybyn biletin qusbegisi qaıda?
Toqtaı qalshy! Boz úıden kúńgirlegen daýys shyqty ǵoı. Qus bıesi osy bolmasyn?
– Əı, Kúlshe! Isaqaı qusqa jem berdi me eken? Jaryqtyǵym nege shaqyryp tur? Qarashy! – dedi. Qatty yńyrandy. Qaıǵy jutty-aý.
Sulý Kúlshe kólk etip, tysqa shyqty.
– Əı, enshiles, Isaqaıdy shaqyrshy! – dedi de, nəýetek qabaǵyn bir shytynyp, tuńǵıyq kózin bir tóńkerip, bətes kóılektiń etegin bulań etkizip qaıta kirdi. Jarynyń janynan neǵyp ketsin?
Kósherbaı jatyr belden tósek saldyryp.
Qol, aıaqty birden túgel aldyryp.
Qozǵala almaıdy. Til saıraıdy. Ish qazandaı qaınaıdy. Azdan beri mıǵa da shapty. Bul keseldiń zardaby. Úsh aı boldy, osyndaı dert jabysty.
Taý-tasty kezip, oıdy-qyrdy sharq uryp saırandap júrgen Kósherbaı qarǵa adym jer muń bolyp, qanat-quıryq qyrqylyp, múgedek bop jatqany.
Alǵan jary aq súlgisin salqyn sýǵa batyryp mańdaıyna japsyryp, qol-aıaǵyn ýqalap, eki kózi móldirep, kúni-túni otyrǵany qasynda.
Kósherbaı muńdyq aýyr oılar oılaıdy:
Atqa mindi, adam boldy, qatyn aldy, bala súıdi. Myltyq atty, ıt júgirtti, qus saldy, júrdi, turdy, saýyq qurdy, sonda-daǵy jas ómirdiń qyzyǵyna toımady.
Bul ómirdi súrgen saıyn, armannan arman týady. Armandy arman qýady. Ol armandy kóksemese, Kósherbaıdyń ólgeni.
Bógde aýyldar qıqý salyp, jaılaýǵa kóship jatqanda, Kósherbaıdyń aýyly otyr kóshe almaı. Qarataıyn qaıyndatyp, qyzyǵyn əli kórgen joq. Qarabegi qalada júr, bilim alyp, óner taýyp, jetilip elge kelgen joq. Kenje – asaý qara balapan, ony baýlyp, oqýǵa əli bergen joq. Bes jylqysy barymtadan qaıtkan joq. Qaıdan qaıtsyn? Aǵaıyn, týǵan namysqa qyzyp jatqan joq.
Alty aı minse arymaıtyn, qus salatyn ker attyń, laýǵa minip, arqa-basy oshaqtaı bop, qaljýyrly baılaýly tur beldeýde. Beldi aýyldar shabyndyny jep ketti. Qarsy turyp qaırat qylar dərmen joq. Qara búrkit qaqyldap tur jem tilep. Qara myltyq
qara əbdire túbinde, ony alyp, jaryqqa salyp, jem atarǵa pərmen joq. Osylardy oılap, Kósherbaı jatyr armanda. Kóziń kórip, ishiń bilip, isteýge murshań kelmese, kúıekteýli sen bir qoshqar, odan qorlyq ne bar deısiń jalǵanda.
Oı, dúnıe-aı! On bes jyl ómir súrer me edim? Qarabektiń jetilgenin, adal sút emgen ul bolǵanyn kórer me edim? Úsh kemeńger uldarym tursa saıdaýyt, jerimdi jep, malymdy alǵan, basynǵan duspandarymnyń zorlyǵyna kóner me em? Bul keseldiń beti bermen qarasa, bul bilegim kóterýge jarasa, tamyrda qalǵan tegeýrindi taǵy bir synap qarar em! Sher janyshqan er júregim kókiregime syımas ed, tula boıym namys kernep, jeldi kúngi órtteı janar em. Alysar em, shabysar em, arbasar em. Dəndegenderdiń jaǵasyna
jarmasar em, eldigimdi duspanyma bilegimmen bildirip, teńdigimdi tizelesip alar em. Sonda meniń basyma baq, qolyma qyran qonar edi...
– Kúlshejan-aı! Kisi qara kórinbeı me? Tysqa bir shyǵyp qarashy.
Kúlshejany kún astyna kóz saldy. Kózin saldy, kóp qadaldy, sarǵaıdy. Kún astynan shań kórinse, shań ishinen jan kórinse, jarylar ma edi júregi!
Ańshy, mergen, baqsy, təýip, qoja, molda, aqyn ury-qolǵa turmas kezbe bas. Kúlshejannyń kóp kútkeni osylardyń biri ǵoı.
– Basym-basym!.. Shaǵyp barad. Naızamenen suǵyp barad!.. Oı Kúlshetaı-aı! Aqylymnan jazdym ǵoı, – dep Kósherbaı aýyq-aýyq talady. Sorly Kúlshe damyl tappaı kún astyna qarady. Qaraýdan da qamyqty. Qúnnen kúnge dert meńdetip Kósherbaı da damyqty.
Damyqqan saıyn, sulýy da jabyqty; kúıdi, jandy, tartty azapty, tamuqty...
Qurby-qurdas kóńilin suraı kelip, ketken bolady. Esirkesip any-muny bir em etken bolady. Jópshendi em mundaı dertke ne qonsyn? Kúnderde bir kún baqsy kelip qalypty tamyryn ustap, qumalaǵyn salypty.
Tóńkerip kózin, aıta almaı sózin kóp otyrdy yńyranyp, kókjıekten jaýatyn kúndeı kúńirenip:
Buǵan tıgen sý periniń salqyny,
Salqyny emes, beıne ottyń jalqyny,
Qol-aıaǵyń ot ishinde qalqıdy.
Boıyńdy ýlap, basylǵan eken qarqyny.
Mıǵa shapqan sol keseldiń sarqyny:
Kete qoımas, kórmeı sirə, talqyny.
Qol-aıaǵyń saýyqqanǵa uqsaıdy,
Kozǵap kórshi, dəý de bolsa, qımyldar,
Dəý-perimniń neǵyp tımed sharpýy?
Kisendi batyr sheshilgendeı, batpan buǵaý qol-aıaqtan kesilgendeı, jınap aldy denesine.
Sonda baqsy joǵary-tómen barlady da, basyn bir silkip kijindi:
– Basqa shapqan, bəleket!
Bas jynymdy jabarmyn,
Jaıyńdy seniń tabarmyn,
Baspen seni qaǵarmyn! – dedi.
Manaǵy bas osyǵan kerek bop edi.
Sol óńirdiń bozbalasyn jıǵyzyp, quman berip, bərine dəret alǵyzyp, sybandyryp, beldi bekem býǵyzyp, júgindirip alqa-qotan otyrtty. Kósherbaıdy qaq ortaǵa salǵyzdy. Əıelderdi úı mańynan bezdirdi. Ketpen shotty janǵan otqa qyzdyrtty. Aq
semserdi jalańdatyp sýyrdy. «Qarama kókke! Kúlme biriń! Mert bolasyń!.. Tyrs etpe!» dep aqyryp, otyrǵan topty bir sholyp, súze qarap, apshysyn jurttyń qýyrdy.
Saýyny bop zarlaǵanda boz ingen,
Shabyttanyp samǵaǵanda jas qyran.
Sary belden salqyn samal eskende,
Kók júzinde kókala bult kóshkende,
Aldashylar kókten jerge túskende,
Sam jamyraı sar dalany kúńirentip,
Yzyldaǵan qobyzyna sybyrlap
Kúbir-kúbir aýzy-basy jybyrlap,
Qara baqsy qara bulttaı túıilip,
Gýildedi, ýildedi, sarnady.
* * *
Qobyzdy qolǵa alaıyn,
Qońyraýly kúıge salaıyn,
Jaýar kúndeı jarqyldap,
Jaý qýǵandaı sartyldap,
Qart býradaı qalshyldap,
Qandy kózdeı jarqyldap,
Aıdahardaı aqyryp,
Arýaǵymdy shaqyryp,
Kók tolqyndaı sýyldap,
Kók tulpardaı zýyldap,
Aldadan medet suraıyn,
Əńgime-dúken quraıyn!
* * *
Al, kel beri, kel beri!
Jelden júırik jel peri!
Jolbarystaı aıbattym!
Joldy aıaqtaı qaırattym!
Jolyń bolsyn, kel beri!
Aıý minez ańǵyrtym!
Alyp minez salǵyrtym!
Əńgúdigim, shalǵyrtym!
Buqa moıyn, qabanym!
Qaryndy, jalpaq tabanym,
Kók julynym – qyrsaýym
Kert basyńdaı oılamaı
Kejegińdi kekshıtpeı
Keleli jaýǵa kez boldym;
Keler bolsań, kel beri!
Jylan kózdi sysyǵym!
Uldan týǵan ulshyǵym!
Jeti jyl boıǵa jel bergen,
Jolyńda turǵan keselder,
Kez bas bolyp, sendelgen,
Jańa perim, janpozym
Jańa shyqqan qamqorym!
Lek-legińmen kel beri!
Jalǵyz kózdim, jymraıym!
Jalǵyz aıaq sumyraıym!
Adam keýde, aq bastym!
Aq saıtanym, albastym!
Biriń kalmaı, kel beri
Sender ediń, sen ediń,
Bıeńniń jalǵyz sengeni,
Sergeldeńdi syrqatty
Seskendire sermeıin,
Semserimdi ber beri!
* * *
Asýda-asý bel edi,
Asa bir soqqan jel edi,
Anaý jatqan ólkeni
Órleı qonǵan el edi,
Ólkeniń sýy sel edi,
Seldeı aqqan mal edi,
Beldeýde turǵan ker basty
Eki enege tel edi.
Osynaý jatqan Kósherbaı
Təńirdiń bergen baǵynda,
Bolyp bir turǵan shaǵynda,
Qaı qasqańnan kem edi?
Aqyly mol ken edi.
Etek-jeńi keń edi.
Aýzynan shyqqan lebizi
Aǵaıynǵa em edi,
Artý elmen kezdesse,
Terezesi teń edi.
Er duspanmen beldesse,
Eliniń qamyn jer edi.
Jatqa namys jibermes.
Ekpindi týǵan ór edi.
Atańa nəlet sý peri!
Erimdi qor etkendeı
Óńmenimnen ótkendeı,
Jebirime jetkendeı,
Jeti atama ketkendeı.
Aýzyna dəm salǵyzbaı
Qolyna qyran alǵyzbaı
Jaýyna qarsy barǵyzbaı
Quldyqqa bola týǵandaı
Tunshyqtyryp býǵandaı
Órkenimdi ósirmeı
Órisimdi taryltyp,
Júrisimnen jańyltyp,
Baq dəýletten aryltyp,
Ne aqyń bar ed erimde?
Osynsha mazaq etetin
Jetpis jeti əkeńniń
Basy bar ma ed jerimde?
* * *
Atańa nəlet, sý peri!
Sýmańdaǵan qý peri!
Qol-aıaqty ýlaǵan
Tıgen jeri ý peri!
Janyń barda ket peri!
Jer túbine jet peri!
Jyndarym qaptap keledi:
Kórseteıin tepkini!
Basyma shaýyp sen jaýyz,
Túbime kep pe eń jetkeli?
Jetpek bolsań, túbime,
Jeti buzyryń, qyryq shilten
Erlerden medet suraıyn!
Kórde jatqan əkemniń
Qý basymen uraıyn
Janyńdy qyldaı qylaıyn,
Qyl buraýyn buraıyn!
Saqalyńdy bir taldap,
Shyńǵyrytyp turyp julaıyn!
* * *
Jyndarymdy jabaıyn!
Ketpenimdi jalaıyn
Qanjarymdy alaıyn,
Qarnyma qadaı salaıyn,
Qyzyl qanǵa malaıyn,
Úreıińdi alaıyn,
Úrkiteıin, jaraıyn,
Nókerlerim kelgende,
Nóser bulttaı jaýaıyn,
Qorlyqqa naǵyp kóneıin?
Ústińe seniń tóneıin!
Basqa ornasań baspenen
Sybaǵańdy bereıin!
Ketpegeniń kóreıin!
Jeńe almasam sen jaýdy,
Úze almasam buǵaýdy,
Qor bop búıtip júrgenshe
Itshilep ómir súrgenshe,
Qadasyn pyshaq qarnyma,
Birjolata óleıin!
* * *
Qara baqsy tepsindi,
Tepsingenniń belgisi:
Sarnady eksim-eksimdi.
Aqtarylǵan azamat
Tamyrǵa ushqyn jetkendeı
Denege ý sepkendeı,
Kúreleri kepkendeı,
Selk etisip, seskenip,
Dir-dir qaǵyp, jelpindi.
Aýrýǵa taman antalap,
Kózderi ketti qantalap,
Aýyzdan kóbik burqyrap,
Óńeshteri qyrqyrap,
Kúrs-kúrs etip, əýpildep,
Zikirge basty kəýkildep.
* * *
Iıı-ıaý... yqyq-ym... iıı-ıaý-aý
Otyrǵanda kóp jalqaý,
Iıı-ıaý... yqyq-ym... iıı-ıaý-aý!
Qalǵyp, shulǵyp, jabyrqaý,
Iıı-ıaý... yqyq-ym... iıı-ıaý-aý!
Ne bop ketti oıpyrmaý.
Inı-ıaý... yqyq-ym... iıı-ıaý-aý!
Buzdy-aý shyrqyn iı qalqaý!
Iıı-ıaý... yqyq-ym... iıı-ıaý-aý!
Sal zikirdi... iıı-ıaý-aý!
Iıı-ıaý... yqyq-ym... iıı-ıaý-aý!
Qos pikirdi ıii-ıaý-aý!
Iıı-ıaý... yqyq-ym... iıı-ıaý-aý!
Jazyp alsań esen-saý...
Iıı-ıaý... yqyq-ym... iıı-ıaý-aý!
Bolar sonda toı tarqaý!
Iıı-ıaý... yqyq-ym... iıı-ıaý-aý
.... . . . . . . . . . . . . . . . . . .
... . . . . . . . . . . . . . .
. . . . . . . . . . . . . . . .
Kósherbaıdy kóp baqsy arqaǵa qaǵyp, talqyǵa salyp, baspen
soǵyp, kóshirdi.
Baqyrǵan baqsynyń emi qondy ma, bolmasa shyn kóńilimen den qoıdy ma, əıtpese, óz boıyndaǵy qýaty jeńdi me, əıteýir úsh kúnnen keıin qyranyn qolyna qondyryp, tymaǵyn alshydan tastap, keshki mezekte úı janynda Kósherbaı otyr edi. Ker maraldaı kerilip, aq jaýlyǵy kólbirep aq boz úıge súıenip, atqan tańdaı masaırap Kúlshejany tur edi. Barymtaǵa túsken 5 jylqyny alyp qaıtqan Əbejan alshańdaı basyp, attan túsip, úıge taman aıańdady.
Tyqyl qara jolmen tyjyldatyp kele jatqan par atty tarantas beri qaraı oıysty. Arbadan oryssha kıingen sypqyr qara sur jigit atyp tústi:
– Qalqam-aý, Qarabek pe!? – dep Kúlshe sańq etti.
– Jan qyp jaratqanyńa shúkirshilik! – dep qyranyn tuǵyryna
qondyryp, Kósherbaı ulyna qushaǵyn jaıdy.
Ómir qalaı səndi!
