Alfred Sloun «General Motorstaǧy menıŋ jyldarym» degen kıtap jazǧan. Ol kıtabynda ūiymdastyrudyŋ naqty da jüielı nätijelerıne süiengen basqarudyŋ joǧary deŋgeidegı jetıstıkterı jönınde baiandaidy.
Sloun basqarǧan 1923-1956 jyldar arasynda «General Motors» kompaniiasy qanatyn keŋ jaiǧan naǧyz öndırıs oryndarynyŋ bırıne ainalady. Ol öndırıstı damytu ädısın naqty mälımetter men bükıl kompaniianyŋ qyzmetkerlerınıŋ qabyletıne süienbei jasauǧa bolmaitynyn jaqsy tüsıngen. Biznestı damytudyŋ özındık közqarasyn kompaniianyŋ injenerlerı jäne menedjerlerımen aşyq äŋgımelesıp, öndırıs sehtaryna jiı-jiı baryp jürıp qalyptastyrady. Slounnyŋ «General Motors» önımderın satuşy dilerlermen tyǧyz bailanys arqyly ıskerlık qarym-qatynas ornatu ädısterı kompaniia yqpalynyŋ bükıl el şeŋberınde keŋınen damuyna igı äserın tigızdı.
Ol dilerlermen ärdaiym tyǧyz bailanysta bola jürıp, naqty mälımet jinaumen ainalysty. Özıne qajettı mälımetterdı bılu üşın Sloun ıssaparlarǧa jiı şyǧyp tūrudy ädetke ainaldyrdy. Būl maqsatyna jetu maqsatymen ol bır poezd vagonynyŋ ışıne jyljymaly ofis jasaqtap, bükıl eldı aralau mümkınşılıgıne ie boldy. Osylaişa ol künıne bes nemese on dilermen kezdesıp naqty jaǧdaidy bılıp otyrdy.
Turasyn aitqanda, Alfred Slounnyŋ kıtabyn oqyǧan ärbır adam köp närse üirenuıne bolatyn. Al ısker adamdar üşın būl kıtap tıptı de taptyrmas qūralǧa ainaldy.
Alfred Slounnyŋ «General Motorstaǧy menıŋ jyldarym» degen kıtaby dünie jüzıne belgılı ärı eŋ bai adamnyŋ süiıp oqityn kıtaby. Onyŋ esımı - Bil Geits. «Maikrosoft» kompaniiasyn qūruşylardyŋ bırı, korporasiia töraǧasy, bügınderı koomersiialyq tūrǧydan qaraǧanda ol qazırgı taŋda eŋ bır joly bolǧan adam.
Bill Geits Amerikanyŋ Vaşington ştatynyŋ Sietl qalasynda 1955 jyly düniege kelgen. Bil özınıŋ bırınşı baǧdarlamasyn on üş jasynda Leiksaid jeke menşık mektebınde oqyp jürgen kezınde 0 jäne + oiyny negızınde jasaidy. Al taǧy tört jyldan soŋ 1972 jyly Pol Allen degen dosy ekeuı alǧaşqy esepteuşı maşinasyn oilap tabady. Būl avtomobilderdıŋ jürısınıŋ qarqyndylyǧyn qadaǧalaityn lentanyŋ mälımetterın öŋdeitın aspap edı. Bil 1973 jyly Bill Garvard kolledjıne tüsedı de ekı jyldan soŋ 1975 jyly oquyn tastap dosy ärı serıktesı Pol Allenmen şöleittı Niu-Meksika ştatynyŋ adam tūruǧa onşa qolaily emes Albukerke eldı mekenınde bügınde bükıl älemge belgı «Maikrosoft» kompaniiasyn qūrady. Bil men Poldyŋ būl jerdı taŋdauynyŋ sebebı onda Bil Geits baǧdarlama jasap bergen «Altair» kompiuterın şyǧaratyn kompaniia ornalasqan bolatyn.
Bil Slounnyŋ kıtabyn beker oqymaǧan Bil aqyry kommersiialyq mındetterdı öz moinyna alady. Geits 80-şı jyldardyŋ kompiuter şyǧaru biznesınıŋ aldyŋǧy qataryndaǧylary siiaqty bärın özı jasauǧa tyryspaityn.
Bill Geits ülken biznestıŋ erejelerın öz erejesı retınde qabyldady, sebebı aqşany tabatyn önımdı şyǧaruşylar emes, önımdı satuşylar ekenın ol jaqsy tüsındı. Sondyqtan «IVM» firmasy öz kompiuterıne alǧaş ret «derbes» dep atalǧan jaŋa operasiialyq jüie jasauǧa tapsyrys bergende, Geits daiyn baǧdarlamany basqa firmadan satyp alady da ony jaqsartu üşın sol baǧdarlamany jasauşy Tima Petersondy jūmysqa şaqyrady.Osylaişa, Geits osy zamanǧy baǧdarlama jasau industriiasynyŋ taǧy bır erejesın aşady – eŋ bastysy naqty önımge tapsyrys beruşını tabu, al ony şyǧaru tek «ıske asyru» mäselesı. «IVM» kompiuterlerınıŋ alǧaşqy kezde üş türlı operasiialyq jüiemen şyǧarylǧandyǧy jäne satyp aluşynyŋ solardyŋ bıreuın öz qalauynşa taŋdau mümkınşılıgı bolǧanyn qazırgı jūrtşylyq bıle bermeidı. Sol bır kezde Geits öte bır keremet kommersiialyq qimyl jasady: ol öz baǧdarlamasyn ornatu qūqyǧyn bır rettık qana tölemaqy üşın satty. Endı satyp aluşy Geitstıŋ baǧdarlamasyn qanşa kompiuterge ornatamyn dese de erıktı boldy. 1986 jyly Geits «IVM» kompaniiasyna «Maikrosoftyŋ» aksiialarynyŋ 30% satyp aludy ūsynady, bıraq onyŋ būl ūsynysyn IVM qabyldamaidy. Osy kezde Geits jaŋa ädıs oilap tabady. 1990 jyly Windows 3.0 baǧdarlamasy şyǧarylady da – ol būdan bylai Windows grafikalyq interfeistıŋ basqaru jüiesın basqaru üşın klavişty basyp jatpai-aq jeke qolǧa arnalǧan qoltūtqanyŋ pernesın basu arqyly qol jetkızuge bolatynyna tūtynuşylardyŋ basym köpşılıgınıŋ közın jetkızedı. Kompiutermen jūmys ısteudı jeŋıldetken būl qoltūtqa bırden moyse-tyşqan degen atqa ie boldy. Osylaişa taǧy bır standart paida boldy da, nätijesınde baǧdarlama şyǧaruşylar öz baǧdarlamalaryn Windows-qa säikestendırıp şyǧara bastady. Älemde Windowsizasiia bastaldy. Endı Maikrosofttyŋ jaŋa baǧdarlamasyna uaqtyly auysa almaǧandardyŋ jūmysy toqtap qalatyn jaǧdaiǧa jettı. Būl Geitstıŋ taǧy bır jetıstıgı edı. 2002 jyly Maikrosoft kompaniiasy qūrylǧaly alǧaşqy ret, öz aksionerlerıne dividend tölei bastady. Olar är aksiia üşın 16 sent aldy. Būlai boluynyŋ sebebı 2002 jyldyŋ soŋǧy toqsanynda kompaniianyŋ taza paidasy 2,55 milliard dollarǧa, nemese är aksiia üşın 47 sentke jetken edı. Osydan soŋ kompaniia öz aksiialarynyŋ sanyn ekı esege köbeitetının jariialady. Geits öz jūmysynda baqtalastaryn quyp jetu jäne basyp ozudy özıne maqsat etıp qoiyp, būl ıs-äreketın jüielı türde ıske asyryp otyrdy. İnternetpen jūmys ısteu baǧdarlamasynyŋ köşbasşysy «Netskeip» öz baǧdarlamasyn satatyn bolsa, «Maikrosoft» baǧdarlamany köru üşın öz brauzerlerın WWW-serverımen tegın taratty. Osylaişa Geits taǧy da – mölşerı az paidany qualaudyŋ ornyna, jeke monopoliiaǧa qol jetkızu ädısın tiımdı paidalana bıldı.
2007 jyly «Maikrosoft» korporasiiasy 2004 jylynyŋ nauryz aiyndaǧy monopoliialyq ıs-äreketterı üşın özıne salynǧan aiypty joqqa şyǧaru barysynda Europa sotynyŋ bırınşı instansiiasynda bolǧan proseste jeŋılıske ūşyrady. Europa soty «Maikrosoft» korporasiiasyna 690 mln dollar aiyppūl salynsyn dep ükım şyǧardy. Būqaralyq aqparat qūraldary sottyŋ şeşımın bükıl älemge jarysa jetkızıp jatty. Būl jaǧdai Bill Geitstıŋ biznesıne tegın jarnama äkeldı.Būǧan jauap retınde Bill Geits özınıŋ būdan bylai tek baǧdarlamalar jasaumen ainalysatynyn, sondyqtan «Maikrosoft» korporasiiasynyŋ basşylyǧynan ketetının, basqarudy orynbasaryna jükteitının, bıraq kompaniia basşylyǧynyŋ töraǧasy bolyp qalatynyn jariia ettı. Degenmen būndai lauazymdy oryndar auystyrǧan Geitstıŋ bedelıne eşqandai nūsqan kele qoiǧan joq. Aqşadan da ūtylmady. Būl jaǧdaidy tek kıtaptyŋ bır betı jabyldy dep qabyldau ǧana kerek... Esesıne Geitstıŋ şyǧarmaşylyq joly kıtabynda jaŋa better aşyluda. Endı Bill Geits özınıŋ süiıp oqityn «General Motors-taǧy menıŋ jyldarym» atty kıtapty jazǧan Alfred Sloun sekıldı kıtap jazuǧa kırısedı. «Oilau jyldamdyǧymen jasalynatyn Biznes» jäne basqa bırneşe kıtap jazady. Osy kıtaptary arqyly älemdegı eŋ bai adam zamandastaryn bolaşaqqa şaqyrady, «mälımetter däuırı dep atalatyn bügıngı kezde baqtalastardan ozu mümkındıkterınıŋ qūpiialaryn» özınıŋ ıs-äreketterınıŋ nätijesı arqyly däleldeidı.
Geits öte sapaly displeiler paida bolmai, mälımetke tolyqqan bolaşaqqa jetu mümkın emes deidı. Osydan bırşama uaqyt būryn «Maikrosoft» sūiyqkrisstaldy ekrandardyŋ mätındı būrynǧydan anyq körsetetın tehnologiiasynyŋ körsetılımın jasady. Būl apparattyq qamtamasyz etu tehnologiiasynyŋ revoliusiialyq özgerısterge äkeletını sözsız. Qoldanuǧa öte yŋǧaily, ikemdı ekrandardy qaǧaz paraǧyndai döŋgelete büktep alyp jüruge bolady. Tehnologiialyq ädısterdıŋ bırı surettı ekran öşırılgennen soŋ da köruge mümkınşılık beredı. Ärı būndai ekrannyŋ mümkınşılıkterı būnymen şektelmeidı.Bill Geits kompaniiany basqarudan qol üzgenmen de, bärı bır ol özı qalasa da, qalamasa da kompaniiany «basqara» beredı. Sebebı «Maikrosoftyŋ» jetıstıkterı Bill Geitstıŋ esımımen tyǧyz bailanysty. «Kompiuter – menıŋ basşym, men tek onyŋ aitqanyn oryndauşymyn» deitın Bil Geits bügıngı taŋda būl ömırde öz ornyn ızdeuşıler üşın kezınde özı ülgı alǧan Alfred Slou nemese bolaşaqty boljauşy fantast-jazuşy Rei Bredberi syndy şabyt syilauşy tūlǧa ekenı sözsız. Osylaişa Bill Geits bolaşaqty jaqyndatuǧa atsalysyp keledı. Öz aqylyn qoǧamnyŋ damuyna baǧyştap köptegen nätijelerge qol jetkızgen älemnıŋ eŋ bai adamy Bil Geitstıŋ älı de älemge bererı köp.
Berdaly OSPAN,
"Adyrna" ūlttyq portaly
Ūqsas jaŋalyqtar
