Búgin Almatydaǵy «Astana» qonaq úıinde «Qazaqtyń tili men tarıhy – ulttyń altyn qazyǵy» degen taqyrypta qoǵamdyq talqylaý ótti.
Jıynda akademık Asqar Jumadildaev sóz sóılep, óz pikirin bildirdi.
- Keshe ǵana ǵylymı jınalys boldy. Sol jıynda men bir saǵattyq baıandama jasadym. Baıandamanyń taqyryby: «Matematıkany qazaq tilinde oqytýǵa bola ma, bolmaı ma?». Árıne, bul qandaı aqmaǵı suraq dep oılarsyzdar. Ókinishke oraı, XXI ǵasyrdyń basynda osy suraq ǵylymı talqyǵa túsip otyr.
Til degen ne? Til – baılanys quraly. Onyń bes fýnkııasy bar. Olar: otbasy, oshaq qasy; bıznes; saıasat; ekonomıka; ǵylym jáne tehnologııa. Adamnyń on eki múshesi bar bolatyn bolsa, sol on eki músheniń bári jumys jasaý kerek. Qazaqta myqty poezııa bar, ádebıet bar. Biraq basqa jaǵynda túk te joq. Meniń oıymsha bizdiń saıasat bylaı bolýy kerek: siz kómektespeı-aq qoıyńyz, biraq kedergi jasamaı-aq qoıyńyz. Sońǵy kezde qazaqtyń tili damyp kele jatyr. Bizdiń mınıstr qazaq balalarynyń bilimi tómen dep aıtady. Bos sóz. Keshegi ótken UBT-da eń jaqsy nátıje kórsetken qazaq mektebiniń balalary. Qudaı biledi, «Bolashaqpen» shetelge oqýǵa ketkenderdiń 80 paıyzy qazaq mektebin bitirgen balalar. Qazaqsha mektepte oqý metodıkasy qalyptasty.
Qazaq tilinde bastaýyshqa, orta mektepke laıyq jetkilikti til bar. Biz qazaqtyń tili baı deımiz. Sol baı tilimiz orta mektepke bilim berýge jaramaıtyn bolsa, ol tildiń ne keregi bar?! Mınıstrliktiń ókilderi «qazaq tarıhyn qazaq tilinde oqytatyn boldyq» dep jetistik retinde aıtyp otyr. Bul jetistik emes, kúlkili nárse. Búkil ǵylymnyń barlyǵy ana tilinde oqytylýy kerek.
Elimizde bilim berýdiń eki túri bar: Bastaýysh pen orta mektep, jáne joǵarǵy mektep. Bizdiń Ata zańda jazylǵan. Ár ata-ana balasyn mektepke berýge mindetti. Eger balańyzdy oqytpaı qoısańyz, onda sizdi Zań sheńberinde jaýapqa tartylasyz. Konstıtýııamyzda taǵy bir bap bar. Kez-kelgen qazaqtyń azamaty óz ana tilinde aqparat alýǵa quqy bar.
Oqý – aqparat alý degen sóz, bilim berý degen – ınformaııanyń kókesi. Demek, búgingi mınıstrlik bizdiń balalarymyzdy aqparat alý quqyǵynan aıyraıyn dep otyr. Bul búkil bir halyqtyń adam quqyǵyn buzý degen nárse.
Qazaqta matematıkter bar. Jaqsy ustazdar kóp. Qazir ózenimiz tabıǵı aǵyp kele jatyr. Biz nege oǵan bóget qoıamyz? Meniń oıymsha, mınıstrlik eń bolmasa buǵan kedergi jasamaýy kerek.
Aıta ketsek, jıynda qoǵam belsendileri úshtildilik reformasynyń ultty joıýǵa baǵyttalǵanyn ashyq aıtyp, óz qarsylyqtaryn bildirdi. Sondaı-aq, Bilim mınıstrliginiń ókilderine qoǵam belsendisi Rýza Beısenbekteginiń 4 jarym myńnan astam adamnyń qoly jınalǵan ashyq hatyn tapsyrdy.
