Qazaqstanda 2500 oryndyq mektepterdiń tıptik jobasy ázirlenip jatyr.
Ulttyq qoǵamdyq senim keńesiniń VI otyrysynda Prezıdent Qasym-Jomart Toqaev 2025 jylǵa deıin elimizde 1000 jańa mektep salý úshin zaman talabyna saı tıptik jobalar ázirleýdi tapsyrǵan bolatyn. QR Bilim jáne ǵylym mınıstriniń orynbasary Bıbigúl Asylova osy tapsyrmanyń oryndalý barysy qandaı satyda ekenin aıtyp berdi.
Áýeli mektepke tıptik joba ne úshin qajet degen saýal týyndaýy múmkin. Bilim standarty oqýlyq mazmuny men pedagogıkalyq tehnologııalardan bólek mektep ǵımaratyna qoıylatyn talaptardy da aıqyndaıdy. Bıbigúl Asylovanyń aıtýynsha, osy talaptar osydan 15 jyl buryn jańartylǵan eken.
Vıe-mınıstrdiń sózine qaraǵanda, qazir qoldanysta 300, 600, 900 jáne 1200 orynǵa arnalǵan mektepterdiń tıptik jobalary bar. Bul jobalar 2007 jyly, «100 mektep, 100 aýrýhana» baǵdarlamasy bastalǵan tusta jasalǵan. Odan beri bilim salasyna qoıylatyn talap áldeqaıda bıiktep ketti. Memleket basshysynyń zamanaýı tıptik jobalar kerek degeni osydan.
«Mysaly, jyl sońyna deıin 3 BINOM mektebi qoldanysqa beriledi. Tipti olardyń ózinen qazir Reseıde bas tarta bastady. Óıtkeni ekologııalyq, energııa únemdeý talaptary qosylyp jatyr. Qazir Indýstrııa jáne ınfraqurylymdyq damý mınıstrliginiń Qurylys jáne turǵyn úı-kommýnaldyq sharýashylyq isteri komıteti 2500 orynǵa arnalǵan mekteperdiń tıptik jobasyn daıyndap jatyr. Óıtkeni respýblıkalyq mańyzy bar Almaty, Nur-Sultan, Shymkent qalalarynda mektep qurylysyna jaramdy jer telimin tabý qıyndap barady. Sondyqtan bar jerge meılinshe aýqymdy mektepter salý tıimdirek», - deıdi vedomstvo ókili.
Bıbigúl Asylova qoldanystaǵy tıptik jobanyń naqty kemshilikterine de toqtaldy. Qazir qoldanysta júrgen tıptik jobalar boıynsha jabdyqtaýǵa jumsalatyn qarjy joba qunynyń 8-10 paıyzyn ǵana qamtıdy. Mysaly, mekteptiń jobalyq quny 2 mlrd teńge bolsa, jabdyqtaýǵa 160 mln teńge ǵana jumsalady degen sóz.
«160 mln teńge nege jetedi? Qarapaıym aǵash taqtalar, 10-15 myń teńge turatyn, bir jyldan keıin jaramsyz bolyp qalatyn partalar, mınımaldy ashana qurylǵylary, kıim iletin bólme. 160 mln teńgege 1000 oryndyq mektepti osydan artyq jabdyqtaı almaısyń. Sonyń saldarynan ákimdikter qarjylyq múmkindigine qaraı pán kabınetterin jyl saıyn birtindep jabdyqtaýǵa májbúr. Iaǵnı, qurylys kezinde jobaǵa enbegenimen, jabdyqtaýǵa ketetin qarajat bári bir bıýdjetten bólinip jatyr. Biraq qanshalyqty keshigip bólinetini bıýdjet saıasatyna baılanysty. Al balalar bıýdjet saıasatynyń kesirinen laıyqty bilim almaı qalmaýy kerek. Tıptik jobalardy qaıta qaraý osy turǵydan da ózekti», - deıdi vıe-mınıstr.
Tıptik joba degende oıǵa birden qarjylyq smeta kelýi zańdylyq shyǵar. Óıtkeni syıymdylyǵy birdeı mekteptiń quny bir oblystyń ózinde ár túrli qubylyp jatatynyn kórip júrmiz. Vıe-mınıstr munyń sebebin mynadaı faktormen baılanystyrdy. Ár ákim mektep qurylysyn josparlaǵan kezde ınjenerlik torap tartyp qalýǵa tyrysady. Sonyń negizinde ishki ınfraqurylymdy damytýǵa múmkindik týady. Saldarynan mektep quny aspandap shyǵa keledi. Al mınıstrlik úshin eń mańyzdysy oqýshyǵa mektep jaıly bolýy shart. Muǵalimderdiń qolynda sapaly bilim berýge qajet qural men jabdyqtyń bári bolýy kerek. Beınebaqylaý júıesi, órt qaýipsizdiginiń dabyl júıesi, ǵımarat ishinde dárethana bolýy mindetti. Árıne munyń bárine qarajat ketedi.
«Keıingi 2 jylda BINOM mektepteriniń qymbatqa túsip jatqany týraly syn kóp aıtyldy. Olarda jabdyqtaý qunynyń 30 paıyzy smetaǵa birden salynady. Iaǵnı, pán kabınetteri, synyptar daıyn kúıinde tapsyrylady. Sondyqtan biz mektepterdiń zamanaýı qajettiliktermen tolyq jabdylǵanyn qoldaımyz.», - deıdi mınıstrdiń orynbasary.
Degenmen, tıptik joba qurylys qunyn qoldan qymbattatýǵa kedergi bola alady. Mınıstrlik ókili oǵan naqty mysal keltirdi. «Jumyspen qamtýdyń jol kartasy» boıynsha Aqmola jáne Almaty oblystary mektep salý jobalaryn usynǵanda tym qymbat ekenin anyqtalady. Mınıstrliktiń keńesimen, vedomstvoaralyq komıssııanyń keńesi boıynsha aqyry ákimdikter ol jobalardan bas tartqan.
2025 jylǵa deıin 1000 mektep salyp bitirý múmkin be? Vıe-mınıstrdiń aıtýynsha, ábden múmkin.
«Bıyldyń ózinde sonyń 230-dan astamyn paıdalanýǵa beremiz. Biz naqty jospar jasadyq. Ol jospardy búkil ákimdikter maquldaǵan. Mysaly, Nur-Sultandy alsaq, 2022 jyly 25 myń balaǵa arnap 11 mektep salý kerek. Dál osylaı ár óńir, ár qala boıynsha naqty jospar jasaldy», - dedi ol.
Bıbigúl Asylovanyń sózine qaraǵanda, 2025 jylǵa deıin respýblıka boıynsha 1 mln 240 myń oqýshyǵa arnap salynatyn 1080 mekteptiń 656-sy bıýdjet esebinen, 101-i memleket-jeke menshik áriptestigi esebinen, 251-i jeke menshik esebinen boı kóteredi. Qalǵan 72 mektep shaǵyn eldi mekenderde modýldik joba boıynsha salynady. Modýldik jobanyń basty artyqshylyǵy metal qańqadan quralatyn bolǵandyqtan, qalaǵan kezińde basqa orynǵa kóshirýge yńǵaıly. Al aıaq astynan bala sany artyp jatsa, qosymsha oryn jalǵaý da ońaı kórinedi.
1991 jyldan beri Qazaqstanda 1917 mektep salynǵan eken. Buǵan deıingi 30 jyldyń ishinde 2000-ǵa jýyq mektep salynsa, endi 5 jylda 1000-nan astam mektep salý mejesi qoıylyp otyr.
«Atalǵan 1917 mekteptiń bári derlik bıýdjet esebinen salynǵan bolatyn. Qazir jeke sektor da atsalysa bastady. Biz ony qoldaımyz. Jeke menshik mektepterdiń kóp bolǵany olardyń óz arasyndaǵy básekeni ǵana qyzdyrmaıdy, memlekettik mektepterdi de básekege qabiletti bolýǵa ıtermeleıdi», - dep túıindedi mınıstrdiń orynbasary.
Túıindesek, Ulttyq keńeste talqylanyp, ómirge jol tartqan taǵy bir úlken joba jan-jaqty zerdelenip jatyr. Ulttyq keńes pen Bilim jáne ǵylym mınıstrliginiń qanattasa jumys isteýiniń arqasynda 15 jyldan beri jańartylmaǵan tıptik jobalar zaman talabyna saı ózgermek. Muny da Ulttyq qoǵamdyq senim keńesiniń el bolashaǵyna qosqan úlesi dep baǵalaýǵa bolady.
Esjan BOTAQARA,
"Adyrna" ulttyq portaly
