قازاقستاندا 2500 ورىندىق مەكتەپتەردىڭ تيپتىك جوباسى ازىرلەنىپ جاتىر.
ۇلتتىق قوعامدىق سەنىم كەڭەسىنىڭ ءVى وتىرىسىندا پرەزيدەنت قاسىم-جومارت توقاەۆ 2025 جىلعا دەيىن ەلىمىزدە 1000 جاڭا مەكتەپ سالۋ ءۇشىن زامان تالابىنا ساي تيپتىك جوبالار ازىرلەۋدى تاپسىرعان بولاتىن. قر ءبىلىم جانە عىلىم ءمينيسترىنىڭ ورىنباسارى بيبىگۇل اسىلوۆا وسى تاپسىرمانىڭ ورىندالۋ بارىسى قانداي ساتىدا ەكەنىن ايتىپ بەردى.
اۋەلى مەكتەپكە تيپتىك جوبا نە ءۇشىن قاجەت دەگەن ساۋال تۋىنداۋى مۇمكىن. ءبىلىم ستاندارتى وقۋلىق مازمۇنى مەن پەداگوگيكالىق تەحنولوگيالاردان بولەك مەكتەپ عيماراتىنا قويىلاتىن تالاپتاردى دا ايقىندايدى. بيبىگۇل اسىلوۆانىڭ ايتۋىنشا، وسى تالاپتار وسىدان 15 جىل بۇرىن جاڭارتىلعان ەكەن.
ۆيتسە-ءمينيستردىڭ سوزىنە قاراعاندا، قازىر قولدانىستا 300, 600, 900 جانە 1200 ورىنعا ارنالعان مەكتەپتەردىڭ تيپتىك جوبالارى بار. بۇل جوبالار 2007 جىلى، «100 مەكتەپ، 100 اۋرۋحانا» باعدارلاماسى باستالعان تۇستا جاسالعان. ودان بەرى ءبىلىم سالاسىنا قويىلاتىن تالاپ الدەقايدا بيىكتەپ كەتتى. مەملەكەت باسشىسىنىڭ زاماناۋي تيپتىك جوبالار كەرەك دەگەنى وسىدان.
«مىسالى، جىل سوڭىنا دەيىن 3 BINOM مەكتەبى قولدانىسقا بەرىلەدى. ءتىپتى ولاردىڭ وزىنەن قازىر رەسەيدە باس تارتا باستادى. ويتكەنى ەكولوگيالىق، ەنەرگيا ۇنەمدەۋ تالاپتارى قوسىلىپ جاتىر. قازىر يندۋستريا جانە ينفراقۇرىلىمدىق دامۋ مينيسترلىگىنىڭ قۇرىلىس جانە تۇرعىن ءۇي-كوممۋنالدىق شارۋاشىلىق ىستەرى كوميتەتى 2500 ورىنعا ارنالعان مەكتەپەردىڭ تيپتىك جوباسىن دايىنداپ جاتىر. ويتكەنى رەسپۋبليكالىق ماڭىزى بار الماتى، نۇر-سۇلتان، شىمكەنت قالالارىندا مەكتەپ قۇرىلىسىنا جارامدى جەر تەلىمىن تابۋ قيىنداپ بارادى. سوندىقتان بار جەرگە مەيلىنشە اۋقىمدى مەكتەپتەر سالۋ تيىمدىرەك»، - دەيدى ۆەدومستۆو وكىلى.
بيبىگۇل اسىلوۆا قولدانىستاعى تيپتىك جوبانىڭ ناقتى كەمشىلىكتەرىنە دە توقتالدى. قازىر قولدانىستا جۇرگەن تيپتىك جوبالار بويىنشا جابدىقتاۋعا جۇمسالاتىن قارجى جوبا قۇنىنىڭ 8-10 پايىزىن عانا قامتيدى. مىسالى، مەكتەپتىڭ جوبالىق قۇنى 2 ملرد تەڭگە بولسا، جابدىقتاۋعا 160 ملن تەڭگە عانا جۇمسالادى دەگەن ءسوز.
«160 ملن تەڭگە نەگە جەتەدى؟ قاراپايىم اعاش تاقتالار، 10-15 مىڭ تەڭگە تۇراتىن، ءبىر جىلدان كەيىن جارامسىز بولىپ قالاتىن پارتالار، مينيمالدى اسحانا قۇرىلعىلارى، كيىم ىلەتىن بولمە. 160 ملن تەڭگەگە 1000 ورىندىق مەكتەپتى وسىدان ارتىق جابدىقتاي المايسىڭ. سونىڭ سالدارىنان اكىمدىكتەر قارجىلىق مۇمكىندىگىنە قاراي ءپان كابينەتتەرىن جىل سايىن بىرتىندەپ جابدىقتاۋعا ءماجبۇر. ياعني، قۇرىلىس كەزىندە جوباعا ەنبەگەنىمەن، جابدىقتاۋعا كەتەتىن قاراجات ءبارى ءبىر بيۋدجەتتەن ءبولىنىپ جاتىر. بىراق قانشالىقتى كەشىگىپ بولىنەتىنى بيۋدجەت ساياساتىنا بايلانىستى. ال بالالار بيۋدجەت ساياساتىنىڭ كەسىرىنەن لايىقتى ءبىلىم الماي قالماۋى كەرەك. تيپتىك جوبالاردى قايتا قاراۋ وسى تۇرعىدان دا وزەكتى»، - دەيدى ۆيتسە-مينيستر.
تيپتىك جوبا دەگەندە ويعا بىردەن قارجىلىق سمەتا كەلۋى زاڭدىلىق شىعار. ويتكەنى سىيىمدىلىعى بىردەي مەكتەپتىڭ قۇنى ءبىر وبلىستىڭ وزىندە ءار ءتۇرلى قۇبىلىپ جاتاتىنىن كورىپ ءجۇرمىز. ۆيتسە-مينيستر مۇنىڭ سەبەبىن مىناداي فاكتورمەن بايلانىستىردى. ءار اكىم مەكتەپ قۇرىلىسىن جوسپارلاعان كەزدە ينجەنەرلىك توراپ تارتىپ قالۋعا تىرىسادى. سونىڭ نەگىزىندە ىشكى ينفراقۇرىلىمدى دامىتۋعا مۇمكىندىك تۋادى. سالدارىنان مەكتەپ قۇنى اسپانداپ شىعا كەلەدى. ال مينيسترلىك ءۇشىن ەڭ ماڭىزدىسى وقۋشىعا مەكتەپ جايلى بولۋى شارت. مۇعالىمدەردىڭ قولىندا ساپالى ءبىلىم بەرۋگە قاجەت قۇرال مەن جابدىقتىڭ ءبارى بولۋى كەرەك. بەينەباقىلاۋ جۇيەسى، ءورت قاۋىپسىزدىگىنىڭ دابىل جۇيەسى، عيمارات ىشىندە دارەتحانا بولۋى مىندەتتى. ارينە مۇنىڭ بارىنە قاراجات كەتەدى.
«كەيىنگى 2 جىلدا BINOM مەكتەپتەرىنىڭ قىمباتقا ءتۇسىپ جاتقانى تۋرالى سىن كوپ ايتىلدى. ولاردا جابدىقتاۋ قۇنىنىڭ 30 پايىزى سمەتاعا بىردەن سالىنادى. ياعني، ءپان كابينەتتەرى، سىنىپتار دايىن كۇيىندە تاپسىرىلادى. سوندىقتان ءبىز مەكتەپتەردىڭ زاماناۋي قاجەتتىلىكتەرمەن تولىق جابدىلعانىن قولدايمىز.»، - دەيدى ءمينيستردىڭ ورىنباسارى.
دەگەنمەن، تيپتىك جوبا قۇرىلىس قۇنىن قولدان قىمباتتاتۋعا كەدەرگى بولا الادى. مينيسترلىك وكىلى وعان ناقتى مىسال كەلتىردى. «جۇمىسپەن قامتۋدىڭ جول كارتاسى» بويىنشا اقمولا جانە الماتى وبلىستارى مەكتەپ سالۋ جوبالارىن ۇسىنعاندا تىم قىمبات ەكەنىن انىقتالادى. مينيسترلىكتىڭ كەڭەسىمەن، ۆەدومستۆوارالىق كوميسسيانىڭ كەڭەسى بويىنشا اقىرى اكىمدىكتەر ول جوبالاردان باس تارتقان.
2025 جىلعا دەيىن 1000 مەكتەپ سالىپ ءبىتىرۋ مۇمكىن بە؟ ۆيتسە-ءمينيستردىڭ ايتۋىنشا، ابدەن مۇمكىن.
«بيىلدىڭ وزىندە سونىڭ 230-دان استامىن پايدالانۋعا بەرەمىز. ءبىز ناقتى جوسپار جاسادىق. ول جوسپاردى بۇكىل اكىمدىكتەر ماقۇلداعان. مىسالى، نۇر-سۇلتاندى الساق، 2022 جىلى 25 مىڭ بالاعا ارناپ 11 مەكتەپ سالۋ كەرەك. ءدال وسىلاي ءار ءوڭىر، ءار قالا بويىنشا ناقتى جوسپار جاسالدى»، - دەدى ول.
بيبىگۇل اسىلوۆانىڭ سوزىنە قاراعاندا، 2025 جىلعا دەيىن رەسپۋبليكا بويىنشا 1 ملن 240 مىڭ وقۋشىعا ارناپ سالىناتىن 1080 مەكتەپتىڭ 656-سى بيۋدجەت ەسەبىنەن، 101-ءى مەملەكەت-جەكە مەنشىك ارىپتەستىگى ەسەبىنەن، 251-ءى جەكە مەنشىك ەسەبىنەن بوي كوتەرەدى. قالعان 72 مەكتەپ شاعىن ەلدى مەكەندەردە مودۋلدىك جوبا بويىنشا سالىنادى. مودۋلدىك جوبانىڭ باستى ارتىقشىلىعى مەتال قاڭقادان قۇرالاتىن بولعاندىقتان، قالاعان كەزىڭدە باسقا ورىنعا كوشىرۋگە ىڭعايلى. ال اياق استىنان بالا سانى ارتىپ جاتسا، قوسىمشا ورىن جالعاۋ دا وڭاي كورىنەدى.
1991 جىلدان بەرى قازاقستاندا 1917 مەكتەپ سالىنعان ەكەن. بۇعان دەيىنگى 30 جىلدىڭ ىشىندە 2000-عا جۋىق مەكتەپ سالىنسا، ەندى 5 جىلدا 1000-نان استام مەكتەپ سالۋ مەجەسى قويىلىپ وتىر.
«اتالعان 1917 مەكتەپتىڭ ءبارى دەرلىك بيۋدجەت ەسەبىنەن سالىنعان بولاتىن. قازىر جەكە سەكتور دا اتسالىسا باستادى. ءبىز ونى قولدايمىز. جەكە مەنشىك مەكتەپتەردىڭ كوپ بولعانى ولاردىڭ ءوز اراسىنداعى باسەكەنى عانا قىزدىرمايدى، مەملەكەتتىك مەكتەپتەردى دە باسەكەگە قابىلەتتى بولۋعا يتەرمەلەيدى»، - دەپ تۇيىندەدى ءمينيستردىڭ ورىنباسارى.
تۇيىندەسەك، ۇلتتىق كەڭەستە تالقىلانىپ، ومىرگە جول تارتقان تاعى ءبىر ۇلكەن جوبا جان-جاقتى زەردەلەنىپ جاتىر. ۇلتتىق كەڭەس پەن ءبىلىم جانە عىلىم مينيسترلىگىنىڭ قاناتتاسا جۇمىس ىستەۋىنىڭ ارقاسىندا 15 جىلدان بەرى جاڭارتىلماعان تيپتىك جوبالار زامان تالابىنا ساي وزگەرمەك. مۇنى دا ۇلتتىق قوعامدىق سەنىم كەڭەسىنىڭ ەل بولاشاعىنا قوسقان ۇلەسى دەپ باعالاۋعا بولادى.
ەسجان بوتاقارا،
"ادىرنا" ۇلتتىق پورتالى
