Akademik E.A. Böketov atyndaǧy Qaraǧandy universitetınıŋ Tarih fakultetınde «Jas Alaş» ǧylymi-zertteu kluby qataryna bırınşı kurs studentterınıŋ ant qabyldau räsımı jäne «Alaş aptalyǧyn» qorytyndylauǧa orai merekelık keş öttı, dep habarlaidy "Adyrna" ūlttyq portaly.
Is-şarany fakultet dekany Jambyl Jūmabek aşyp, Täuelsızdık kezeŋındegı Tarih fakultetınıŋ damuyn aityp, ūlyq merekege orai studentter men ūstazdardy marapattady.
Odan ärı qarai «Jas Alaş» ǧylymi-zertteu kluby qataryna bırınşı kurs studentterınen ant qabyldau räsımı öttı.
Eŋ basty tarihi jaŋalyq, 25 jyldan astam uaqyt «Jas Alaş» ǧylymi-zertteu klubyna jetekşılık etken Nūrsahan Ahmetqyzy klubtyŋ jetekşılıgın jastarǧa tabystaǧysy keletının aitty.
Klub jetekşılıgın qolǧa alǧan Ädılet Jaǧypar aldaǧy uaqytta jastarmen bırlesıp jūmys jasaityndyǧyna quanyp, aǧa buyn ūstazdardyŋ senımınen şyǧuǧa barynşa tyrysatynyn atap öttı. Sonymen qatar söz soŋynda Tarih aptalyǧy barysynda Alaş boiynşa mälımetter men özektı taqyryptardy qozǧaǧan därısker ǧalymdarǧa, tyŋdarman qatysuşylarǧa, ūiymdastyru jūmystarymen kömektesken ärıptesterge öz rizaşylyǧyn bıldırdı.
Is-şarany fakultet dekany Jambyl Jūmabek aşyp, Täuelsızdık kezeŋındegı Tarih fakultetınıŋ damuyn aityp, ūlyq merekege orai studentter men ūstazdardy marapattady.
- Täuelsızdıkke qol jetkızude bız köp närsenı bastan keşırgen halyqpyz. Täuelsızdıktıŋ alǧaşqy jyldarynan bastap, bızdıŋ fakultette bırqatar ırgelı tarihşy ǧalymdar eŋbek etıp keledı. Ökınışke qarai, bızdıŋ köp ūstazymyz osy 30-jyldyqty köre almai kettı... Keibıreulerı osy jaqyn arada qaitys boldy... Bız ötken jyly osy universitetımızdıŋ rektory Nūrlan Dulatbekovtyŋ bastamasymen «Qaldyrǧan ızın mäŋgılık» degen ülken estelık kıtabyn şyǧardyq. Osy universitettıŋ ırgesın qalap, körkeiuıne öz ülesterın qosqan 200-den astam esımder osy kıtabqa engızılgen bolatyn. Ūly tūlǧalardyŋ esımı jüregımızde mäŋgılık qalady, eşqaşan ūmytylmaidy. Estelık keşter ötkızıp tūramyz. Osyndai kışkentai ǧana estelıkterden bızdıŋ fakultettıŋ tarihyn köruge bolady. Bızdıŋ tarih fakultetınıŋ ǧalymdary soŋǧy 30-jylda älem tanyǧan tarihşylarǧa ainaldy. Qazırgı ırgelı ǧalymdardyŋ ülken ǧylymi basylymdardaǧy jariialanymdary şeteldık ǧalymdar tarapynan moiyndalyp, ülken baǧa berıldı. «Mädeni mūra» baǧdarlamasyn jüzege asyruda arheologiia salasynda ülken jetıstıkterge qol jetkızdık. Bır ǧana mysal, sonau Japoniianyŋ ǧalymy, professor Murakami osy qazaq dalasyn ızdep kelıp, Kent taularynda studenttermen bırge arheologiialyq ǧylymi zertteulerge qyzyǧuşylyq bıldıruınıŋ özı ülken bır syrdy aŋǧartady. Sonymen bızdıŋ fakultetımız qazır tarihi bır özgerıske endı. Däl osy ǧimaratta 1972 jyly, däl osy sahnada bızdıŋ Evnei Arystanūly Böketov universitetımızdıŋ alǧaşqy tūsauyn kesken bolatyn. Mıne, bız sol tarihi zalda, tarihi orynda otyrmyz. Ony da ūmytpaǧanymyz abzal, - dep fakultet tarihyna qatysty qyzyqty mälımetterımen qosa esten ketpes estelıkterımen bölıstı.«Tūlǧatanu» ǧylymi-zertteu ortalyǧynyŋ direktory, t.ǧ.k., dosent Nūrsahan Beisenbekova bolsa, Aq orda degen sözdı aituǧa batyly barmai jürgen qazaq bügın Aq ordasyn saldyryp, qazaqtyŋ täuelsızdıgınıŋ simvolyn körsetkendıgın atap öttı.
- Ata-babamyzdan mūra bolyp qalǧan yntymaq pen bırlıktı tasqa jazǧan Kültegınnıŋ tasy elımızge oraldy. Onda ne dep aitylyp edı? "Auyzbırlıktıŋ joqtyǧynan bek ūldaryn qūl boldy, päk qyzdaryn kün boldy"... Mıne, sol auyzbırşılıkke şaqyrǧan 30-jyldyqtyŋ da merekesı kelıp jettı. Keşegı qaraqşylardyŋ qanjyǧasynda ketken handarymyzdyŋ basy elge oraldy. Otarşyldardyŋ aiaǧynda taptalǧan şaŋyraǧymyz bügın täuelsızdıgımızdıŋ simvoly retınde aspanǧa köterıldı! Kök bairaǧymyz aspanda jelbırep tūr. Keşegı ata-babamyz Alaş arystarynyŋ süiegı qaida qalǧanyn bılmei jürgen qazaqqa olardyŋ atyna kümbezder ornatyp, soǧan ziiarat etuge mümkındık aldyq. Älihan Bökeihan audanyna qol jetkızuımızdıŋ özı keşegı Ahmet Baitūrsynūly aitqandai "ordaly jerde ornymyzdy, oljaly jerde oljamyzdy, ülestı jerde ülestı jerımızdı aldyrǧan" degenımen dälme-däl kelıp otyr. Täuelsızdık qadırın bıletın jas ūrpaq keldı! Bızdıŋ zamandastar, bızdıŋ ūrpaq sızderge eldıktıŋ jetı tūǧyryn amanat etıp tapsyrdy. Endı osy amanatqa qiianat jasamai, ary qarai kelesı 40-jyldyqta, 50-jyldyqta, 60-jyldyqta sızder osy Täuelsızdıktı jetkızıŋızder!, - dep jastarǧa elımızdıŋ täuelsızdıgın közdıŋ qaraşyǧyndai saqtauǧa şaqyrdy.Şara barysynda arnaiy Alaş aptalyǧyna şaqyrylǧan dästürlı änşı Merueş Başai «Şaŋyraq» termesın oryndap, köptı täntı ettı. Sondai-aq jas studentterdıŋ oryndauynda «Jeltoqsan yzǧary» taqyrybynda sahnalyq qoiylym körsetılıp, jiylǧan qauymdy razy qyldy.
Odan ärı qarai «Jas Alaş» ǧylymi-zertteu kluby qataryna bırınşı kurs studentterınen ant qabyldau räsımı öttı.
Eŋ basty tarihi jaŋalyq, 25 jyldan astam uaqyt «Jas Alaş» ǧylymi-zertteu klubyna jetekşılık etken Nūrsahan Ahmetqyzy klubtyŋ jetekşılıgın jastarǧa tabystaǧysy keletının aitty.
- Keiıngı kele jatqan buynǧa sabaqtastyq bolsyn dep, daryndy tarihşy, jas alaştanuşy ǧalym Ädılet Jaǧyparǧa klub jūmysyn jürgızudı senım artyp, tapsyrdyq. Būdan bylai ai saiyn ötıp tūratyn türlı otyrystardyŋ tızgının Ädılet Jaǧyparǧa bersek deimız», - dep klub jetekşılıgın resmi türde Ädılet Jaǧyparǧa tabystady.
Klub jetekşılıgın qolǧa alǧan Ädılet Jaǧypar aldaǧy uaqytta jastarmen bırlesıp jūmys jasaityndyǧyna quanyp, aǧa buyn ūstazdardyŋ senımınen şyǧuǧa barynşa tyrysatynyn atap öttı. Sonymen qatar söz soŋynda Tarih aptalyǧy barysynda Alaş boiynşa mälımetter men özektı taqyryptardy qozǧaǧan därısker ǧalymdarǧa, tyŋdarman qatysuşylarǧa, ūiymdastyru jūmystarymen kömektesken ärıptesterge öz rizaşylyǧyn bıldırdı.
- Tarih fakultetınıŋ ūiymdastyruymen 5-13 jeltoqsan künderı aralyǧynda Alaş aptalyǧy ötken bolatyn. Būl Alaş aptalyǧynyŋ tarihi simvolikalyq mänı bar. Ekınşı jalpyqazaq sezı — 1917 jyly 5-13 jeltoqsan aralyǧynda Orynborda Alaş avtonomiiasy, eŋ bastysy Alaş Orda ükımetı qūrylǧan bolatyn. 5-nen bastap "Tarih aptalyǧynyŋ" aşyluyn jataqhana studentterınen bastadyq. 6-synan bastap, tarihi tanymdyq keş ötkızdık. Ol jerde sol kezeŋdegı tarihi sabaqtastyqty körsetkımız kelıp, osy kezeŋdegı jastardyŋ astyrtyn, saiasi ūiymdarynda bolǧan Kämıl Jünıstegı jäne Jeltoqsan köterılısıne qatysqan Abai Abdrahmanov syndy aǧalarymyzdy şaqyryp, studenttermen kezdestırgen bolatynbyz. Odan ärı qarai bızdıŋ därıster sikly bastaldy. Därısımızdıŋ şymyldyǧyn alaştanudyŋ negızın saluşylardyŋ bırı Mämbet Qoigeldı aǧamyz aşty. Sonymen qatar belgılı älihantanuşy Sūltanhan Aqqūlūly, Zäureş Ǧalymjanqyzy, Nūrsahan Ahmetqyzy jäne osy kezeŋderdegı Erkın Erlanūly, Abai Myrzaǧali siiaqty Alaş taqyrybyn tereŋınen zerttep jürgen ǧalymdar men jas zertteuşıler därıs oqyp, 12-sı aiaqtadyq. 13-jeltoqsan osy Alaş aptalyǧynyŋ jabylu räsımın ötkızdık. Sondai-aq, 1995 jyldan berı Nūrsahan Ahmetqyzynyŋ osy klub retınde qūrylǧan «Jas Alaş» ǧylymi-zertteu kluby bar ekendıgın bärımız bılemız. Osy klub 1995 jyldan berı öz jūmysyn joǧary deŋgeide atqaryp kele jatyr. Bügın sol klubtyŋ jetekşılıgın bızge tapsyrdy. Endı ary qarai, josparǧa sai jūmystar atqaratyn bolamyz."Bızdıŋ eŋ basty maqsatymyz – osy «Jas Alaş» ǧylymi-zertteu klubynyŋ studentterıne osy Alaş turasynda mol maǧlūmat berıp, är türlı ǧylymi maqalalar jazuǧa baulu, tarihi-tanymdyq keşter ūiymdastyryp, är türlı osyndai şaralardy ūiymdastyramyz ba degen josparymyz bar", - dep qorytyndylady sözın jas ǧalym Ädılet Jaǧypar.
Zarina ÄŞIRBEK,
"Adyrna" ūlttyq portaly
Ūqsas jaŋalyqtar
