Akademık E.A. Bóketov atyndaǵy Qaraǵandy ýnıversıtetiniń Tarıh fakýltetinde «Jas Alash» ǵylymı-zertteý klýby qataryna birinshi kýrs stýdentteriniń ant qabyldaý rásimi jáne «Alash aptalyǵyn» qorytyndylaýǵa oraı merekelik kesh ótti, dep habarlaıdy "Adyrna" ulttyq portaly.
Is-sharany fakýltet dekany Jambyl Jumabek ashyp, Táýelsizdik kezeńindegi Tarıh fakýltetiniń damýyn aıtyp, ulyq merekege oraı stýdentter men ustazdardy marapattady.
- Táýelsizdikke qol jetkizýde biz kóp nárseni bastan keshirgen halyqpyz. Táýelsizdiktiń alǵashqy jyldarynan bastap, bizdiń fakýltette birqatar irgeli tarıhshy ǵalymdar eńbek etip keledi. Ókinishke qaraı, bizdiń kóp ustazymyz osy 30-jyldyqty kóre almaı ketti... Keıbireýleri osy jaqyn arada qaıtys boldy... Biz ótken jyly osy ýnıversıtetimizdiń rektory Nurlan Dýlatbekovtyń bastamasymen «Qaldyrǵan izin máńgilik» degen úlken estelik kitabyn shyǵardyq. Osy ýnıversıtettiń irgesin qalap, kórkeıýine óz úlesterin qosqan 200-den astam esimder osy kitabqa engizilgen bolatyn. Uly tulǵalardyń esimi júregimizde máńgilik qalady, eshqashan umytylmaıdy. Estelik keshter ótkizip turamyz. Osyndaı kishkentaı ǵana estelikterden bizdiń fakýltettiń tarıhyn kórýge bolady. Bizdiń tarıh fakýltetiniń ǵalymdary sońǵy 30-jylda álem tanyǵan tarıhshylarǵa aınaldy. Qazirgi irgeli ǵalymdardyń úlken ǵylymı basylymdardaǵy jarııalanymdary sheteldik ǵalymdar tarapynan moıyndalyp, úlken baǵa berildi. «Mádenı mura» baǵdarlamasyn júzege asyrýda arheologııa salasynda úlken jetistikterge qol jetkizdik. Bir ǵana mysal, sonaý Japonııanyń ǵalymy, professor Mýrakamı osy qazaq dalasyn izdep kelip, Kent taýlarynda stýdenttermen birge arheologııalyq ǵylymı zertteýlerge qyzyǵýshylyq bildirýiniń ózi úlken bir syrdy ańǵartady. Sonymen bizdiń fakýltetimiz qazir tarıhı bir ózgeriske endi. Dál osy ǵımaratta 1972 jyly, dál osy sahnada bizdiń Evneı Arystanuly Bóketov ýnıversıtetimizdiń alǵashqy tusaýyn kesken bolatyn. Mine, biz sol tarıhı zalda, tarıhı orynda otyrmyz. Ony da umytpaǵanymyz abzal, - dep fakýltet tarıhyna qatysty qyzyqty málimetterimen qosa esten ketpes estelikterimen bólisti.
«Tulǵataný» ǵylymı-zertteý ortalyǵynyń dırektory, t.ǵ.k., doent Nursahan Beısenbekova bolsa, Aq orda degen sózdi aıtýǵa batyly barmaı júrgen qazaq búgin Aq ordasyn saldyryp, qazaqtyń táýelsizdiginiń sımvolyn kórsetkendigin atap ótti.
- Ata-babamyzdan mura bolyp qalǵan yntymaq pen birlikti tasqa jazǵan Kúlteginniń tasy elimizge oraldy. Onda ne dep aıtylyp edi? "Aýyzbirliktiń joqtyǵynan bek uldaryn qul boldy, pák qyzdaryn kún boldy"... Mine, sol aýyzbirshilikke shaqyrǵan 30-jyldyqtyń da merekesi kelip jetti. Keshegi qaraqshylardyń qanjyǵasynda ketken handarymyzdyń basy elge oraldy. Otarshyldardyń aıaǵynda taptalǵan shańyraǵymyz búgin táýelsizdigimizdiń sımvoly retinde aspanǵa kóterildi! Kók baıraǵymyz aspanda jelbirep tur. Keshegi ata-babamyz Alash arystarynyń súıegi qaıda qalǵanyn bilmeı júrgen qazaqqa olardyń atyna kúmbezder ornatyp, soǵan zııarat etýge múmkindik aldyq. Álıhan Bókeıhan aýdanyna qol jetkizýimizdiń ózi keshegi Ahmet Baıtursynuly aıtqandaı "ordaly jerde ornymyzdy, oljaly jerde oljamyzdy, úlesti jerde úlesti jerimizdi aldyrǵan" degenimen dálme-dál kelip otyr. Táýelsizdik qadirin biletin jas urpaq keldi! Bizdiń zamandastar, bizdiń urpaq sizderge eldiktiń jeti tuǵyryn amanat etip tapsyrdy. Endi osy amanatqa qııanat jasamaı, ary qaraı kelesi 40-jyldyqta, 50-jyldyqta, 60-jyldyqta sizder osy Táýelsizdikti jetkizińizder!, - dep jastarǵa elimizdiń táýelsizdigin kózdiń qarashyǵyndaı saqtaýǵa shaqyrdy.
Shara barysynda arnaıy Alash aptalyǵyna shaqyrylǵan dástúrli ánshi Merýesh Bashaı «Shańyraq» termesin oryndap, kópti tánti etti. Sondaı-aq jas stýdentterdiń oryndaýynda «Jeltoqsan yzǵary» taqyrybynda sahnalyq qoıylym kórsetilip, jıylǵan qaýymdy razy qyldy.
Odan ári qaraı «Jas Alash» ǵylymı-zertteý klýby qataryna birinshi kýrs stýdentterinen ant qabyldaý rásimi ótti.
Eń basty tarıhı jańalyq, 25 jyldan astam ýaqyt «Jas Alash» ǵylymı-zertteý klýbyna jetekshilik etken Nursahan Ahmetqyzy klýbtyń jetekshiligin jastarǵa tabystaǵysy keletinin aıtty.
- Keıingi kele jatqan býynǵa sabaqtastyq bolsyn dep, daryndy tarıhshy, jas alashtanýshy ǵalym Ádilet Jaǵyparǵa klýb jumysyn júrgizýdi senim artyp, tapsyrdyq. Budan bylaı aı saıyn ótip turatyn túrli otyrystardyń tizginin Ádilet Jaǵyparǵa bersek deımiz», - dep klýb jetekshiligin resmı túrde Ádilet Jaǵyparǵa tabystady.
Klýb jetekshiligin qolǵa alǵan Ádilet Jaǵypar aldaǵy ýaqytta jastarmen birlesip jumys jasaıtyndyǵyna qýanyp, aǵa býyn ustazdardyń seniminen shyǵýǵa barynsha tyrysatynyn atap ótti. Sonymen qatar sóz sońynda Tarıh aptalyǵy barysynda Alash boıynsha málimetter men ózekti taqyryptardy qozǵaǵan dárisker ǵalymdarǵa, tyńdarman qatysýshylarǵa, uıymdastyrý jumystarymen kómektesken áriptesterge óz rızashylyǵyn bildirdi.
- Tarıh fakýltetiniń uıymdastyrýymen 5-13 jeltoqsan kúnderi aralyǵynda Alash aptalyǵy ótken bolatyn. Bul Alash aptalyǵynyń tarıhı sımvolıkalyq máni bar. Ekinshi jalpyqazaq sezi — 1917 jyly 5-13 jeltoqsan aralyǵynda Orynborda Alash avtonomııasy, eń bastysy Alash Orda úkimeti qurylǵan bolatyn. 5-nen bastap "Tarıh aptalyǵynyń" ashylýyn jataqhana stýdentterinen bastadyq. 6-synan bastap, tarıhı tanymdyq kesh ótkizdik. Ol jerde sol kezeńdegi tarıhı sabaqtastyqty kórsetkimiz kelip, osy kezeńdegi jastardyń astyrtyn, saıası uıymdarynda bolǵan Kámil Júnistegi jáne Jeltoqsan kóterilisine qatysqan Abaı Abdrahmanov syndy aǵalarymyzdy shaqyryp, stýdenttermen kezdestirgen bolatynbyz. Odan ári qaraı bizdiń dárister ıkly bastaldy. Dárisimizdiń shymyldyǵyn alashtanýdyń negizin salýshylardyń biri Mámbet Qoıgeldi aǵamyz ashty. Sonymen qatar belgili álıhantanýshy Sultanhan Aqqululy, Záýresh Ǵalymjanqyzy, Nursahan Ahmetqyzy jáne osy kezeńderdegi Erkin Erlanuly, Abaı Myrzaǵalı sııaqty Alash taqyrybyn tereńinen zerttep júrgen ǵalymdar men jas zertteýshiler dáris oqyp, 12-si aıaqtadyq. 13-jeltoqsan osy Alash aptalyǵynyń jabylý rásimin ótkizdik. Sondaı-aq, 1995 jyldan beri Nursahan Ahmetqyzynyń osy klýb retinde qurylǵan «Jas Alash» ǵylymı-zertteý klýby bar ekendigin bárimiz bilemiz. Osy klýb 1995 jyldan beri óz jumysyn joǵary deńgeıde atqaryp kele jatyr. Búgin sol klýbtyń jetekshiligin bizge tapsyrdy. Endi ary qaraı, josparǵa saı jumystar atqaratyn bolamyz.
"Bizdiń eń basty maqsatymyz – osy «Jas Alash» ǵylymı-zertteý klýbynyń stýdentterine osy Alash týrasynda mol maǵlumat berip, ár túrli ǵylymı maqalalar jazýǵa baýlý, tarıhı-tanymdyq keshter uıymdastyryp, ár túrli osyndaı sharalardy uıymdastyramyz ba degen josparymyz bar", - dep qorytyndylady sózin jas ǵalym Ádilet Jaǵypar.
Zarına ÁShIRBEK,
"Adyrna" ulttyq portaly
