Jalpy halyq saılaǵan Parlament te eldiń únin jetkizedi, Quryltaıdyń qajeti qansha degen saýal týýy zańdy. Belgili bir salada sarapshy deńgeıine kóterilgen tulǵalardyń barlyǵy birdeı Parlamentke barýdy kózdemeıdi.
Prezıdent sondaı aq, mınıstrler men ákimderdi de únemi qabyldaıdy, degenmen ákimderdiń óz shyndyǵy bar. Sodan bolar, Prezıdent el ishindegi jaǵdaıdy Ulttyq quryltaı músheleriniń aýzynan estýdi qup kóredi.
Ulttyq quryltaı – eldiń únin Prezıdentke tikeleı jetkizetin jalǵyz alań. El ishinde júrgen azamattar óńirdegi máselelerdi Memleket basshysyna ózderi baıandaıdy.
Quryltaıda kóterilgen máseleler mindetti túrde nazarǵa alynady.
Ulttyq quryltaıdyń ereksheligi osynda. Atyraýda ótken Ulttyq quryltaıda «Óner, mádenıet, rýhanıat» sekııasyn Aıda Balaeva, Azamattyq qoǵam sekııasyn prezıdenttiń kómekshisi Rýslan Jeldibaı júrgizdi. «Áleýmettik-ekonomıkalyq jáne aımaqtyq damý» sekııasyn Tamara Dúısenova, «Bilim men ǵylym» sekııasyn Nurbek Saıasat júrgizdi.
Qańtar aıynda Astanada Quryltaıdyń jumys otyrysy ótken. Men vıe-premer Tamara Dúısenovaǵa 7 usynys jasadym. Atyraýda Tamara Qasymqyzy sol usynystarymyzǵa jaýap berdi. Búginde 17-20 jastaǵy balalar 1 gramm esirtki taratqany úshin 10 jylǵa deıin bas bostandyǵynan aırylýda. Olardy aptasyna 200 myń (shamamen) teńge qarjy tabý qyzyqtyrǵan. Balanyń aldanǵany esepke alynbaıdy. Ustalsa jaza qatań.
Qazirgi tańda Qazaqstanda esirtki tasymaldaǵan «zakladchık» 14 jastaǵy bala jazasyn óteýde.
«Zakladchık» degen – ár jerge esirtki qaltashasyn jasyryp, qoıyp ketetinder. Ol úshin olar aqsha alady. Bul iske qylmyskerler jastardy tartady. Eger esirtki gramy kóp bolsa, uıymdasqan top ekeni dáleldense «zakladchık» 20 jylǵa deıin bas bostandyǵynan aırylady. Sol sebepti ata-analar balasynyń nemen aınalysatynyn, qarjyny qalaı tabatynyn baqylaǵan jón. Sebebi jas balany aldap kóndirý, mol qarjymen qyzyqtyrý ońaı. Zakladchıkter ustalǵanymen, shortandar ádette qutylyp ketip jatady. Barlyq jaýapkershilik qylmys ústinde ustalǵan adamǵa júkteledi.
Ulttyq quryltaıda tanymal advokat Aıman Ýmarova osy máseleni Prezıdentke baıandady.
Aıman Muratqyzy kezinde tergeýshi bolǵan, búginde zorlyqqa ushyraǵan balalar men áıelderdi qorǵaıtyn advokat. Ol osy sanattaǵy 40-tan asa iske qorǵaýshy retinde qatysqan . Onyń 12-si óz qyzyn zorlaǵan ákelerge qatysty.
Advokat Prezıdent janyndaǵy Áıelder isteri jáne demografııalyq saıasat jónindegi Ulttyq komıssııanyń qoldaýymen «One-Stop-Service» atty jobany júrgizip otyr. Ol zorlyqqa ushyraǵan áıelder men balalarǵa kómek kórsetedi.
Prezıdent Aıman Muratqyzynyń usynystaryn muqııat túrtip alǵanyn kórdik. Óz sózinde Memleket basshysy bul usynystarǵa birneshe ret toqtalyp, Úkimetke tapsyrma berdi.
Áıgili tulǵalar syılyǵyn alýdy armandaıtyn Alfred Nobeldiń baýyry Atyraýda keńse ashyp, munaı kompanııasynyń negizin qalaǵan. Dosor aýylynda Nobel 1911 jyly turǵan úı áli kúnge adamdar turýǵa jaramdy.
Áıgili Alfred Nobel kóz jumarda ózi tapqan paıdanyń bir bóligin ǵylymǵa jumsaýdy ósıet etedi. Oǵan shved koroldigi qarsy bolǵanyna qaramastan, Alfredtiń nemere inisi Emmanýıl ósıetti oryndap, Nobeldiń barlyq qarajatyn qorǵa aýdarady. Osylaısha áıgili qor qarajaty jasaqtalǵan. Keıin Emmanýıl Nobelder qurǵan kompanııaǵa basshy bolady. Sol Emmanýıl 1911 jyly Gýrev qalasynda «Aǵaıyndy Nobelder» keńsesin ashyp, «Embi» akıonerlik qoǵamyn qurady.
Nobelderdiń Qazaqstan munaıyna zańdy kelgen kúni – 12.05.1912. Aǵaıyndy Nobeldar bul óńirdegi munaıdyń 37-39% óndirip turǵan, 42 skvajınasy bolǵan. Iaǵnı adamzattyń ıgiligine jumsalyp jatqan Nobel syılyǵynda qazaq munaıynan da túsken úles bar! Ulttyq quryltaıda tarıhı oryndarǵa baryp, ǵalymdarmen, munaıshylarmen kezdestik. Atyraýda aǵaıyndy úsh Nobeldiń ómir súrgenin estidik.
1911 jyly Nobel turǵan úı áli kúnge turýǵa jaramdy, jeke adamnyń ıeliginde. Mádenı mura retinde qorǵaýǵa alynbaǵan. Bul eldimekende ótken ǵasyrda salynǵan júzden asa úı bar. Barlyǵynda adamdar turyp jatyr.
Emmanýıl Nobeldiń Dosorda turǵan úıin týrıstik nysanǵa aınaldyrsa tamasha bolar edi. Nobeldiń qazirgi urpaqtary munaı qazǵan babalary turǵan úıdiń áli kúnge aman ekendigin bilmeıtin de bolar. Olarǵa habarlasa osy úıdi jádiger retinde qamqorlyqqa alar edi.
Ulttyq quryltaı dál qazir qajetti, tıimdi qural. Eldiń tamyryn basyp, úni bolýǵa laıyqty usynystar aıtyldy. Qoǵamnyń damýyna úles qosatyn bolsa Ulttyq quryltaı óz fýnkııasyn tıimdi atqarǵany dep bilemin.
Ulttyq quryltaıda kózdelgen mindetterdi Qaraǵandy oblysy aýmaǵynda tetikteri qaralyp, júzege asyrylatyn bolady.
Lázzat Qojahmetova,
Ulttyq quryltaı múshesi
