Qazaqtyŋ tabaq tartu dästürı. Onyŋ türlerı qandai? Mänı, maǧynasy nede?

Bes adamǧa bır tabaq

– Jalpy qazanǧa ettı qonaq sanyna qarai salamyn. Bes adamǧa bır tabaq et eseptelınedı. Al bır tabaqqa kemınde ekı jılık salmasaŋ azdyq etedı. Mysaly, bas tabaqqa jambas mındettı türde salynady. Bas tabaq ülkenderge tartylatyndyqtan, janyna kärı jılık salynady. Bıraq kärı jılık bır bölmede otyrǧan qonaqtarǧa bırneşe tabaq tartylǧanda ekı ret salynbaidy. Ekınşı tabaqqa ortan jılık, qabyrǧa, omyrtqa, sübe, qūiryq mai salynady. Üşınşı tabaqqa jauyryn salynady omyrtqa, sübesı, qūiryq maiymen salynady. Al törtınşı tabaqqa asyqty jılık. Eger küieu bolsa tösın qosady. Al qūdaǧilarǧa arnap besınşı tabaqqa jaǧymen qosylyp jambasty salady. Kelesı tabaqqa kärı jılık qabyrǧasymen, omyrtqa sübesımen salynady. Odan keiıngı tabaqqa ortan jılık salynady. Sodan keiın toqpan jılık alynady. Jauyrynmen taǧy bır tabaq tartylady. Qalǧan topan jılık, asyqty jılıktı jastar jaǧyna qoiady. Bır eskeretın jait, ölımde küieuge arnalyp tartylatyn tös tabaqqa salynbaidy. Barlyq tabaqqa bel omyrtqa, bır tılım qūiryq mai, bır tılım sübe, ekı ülken qabyrǧa salynady. Jastar tabaǧyna jai omyrtqa salynady. Ekınşı tabaqqa ortan jılık, bel omyrtqa salynady. Üşınşı tabaqqa jauyryn, bel omyrtqa, qabyrǧa salynady. Al törtınşı tabaqqa basqa bölmede nemese basqa üstelde otyrsa, kärı jılık tartyla beredı. Bıraq kärı jılık orta jasqa jetıp qalǧandarǧa berıledı. Jastarǧa topatai jılık, jai omyrtqa, sübe qūiryq maiymen tartylady. Al otbasyndaǧy qyz-kelınşekterge asyq jılık, moiyn omyrtqa, qalǧan qabyrǧa berıledı.

Tös pen qūiymşaq tartu dästürı

Jasy 70-80-ge kelse de öz üiıne kelgende kempır qyz bolyp esepteledı. Küieu bala da solai. Sondyqtan törkındep kelgen qyz törde otyrady. Al qyz otyrǧan jerde tabaqqa qūiymşaq salynady. Al küieu bala kelgende tösın aldyna qoiyp, jeŋgelerı mındettı türde töstıŋ kädesın alady. – Soŋǧy kezderı qonaqqa barǧanda jılıktı tabaqqa dūrys kädelep salmaitynyn baiqap jürmın. Ettı turap äkeletın dästürdı şyǧardy. Būl bızdıŋ qonaqqa körsetetın eŋ ülken qūrmet-syiymyz bolǧandyqtan ol dästürden ajyramauymyz kerek. Bız – öte yrymşyl halyqpyz. Ülkender as jep bolǧan soŋ jastardy şaqyryp alyp, bas tabaqtan asatyp jatady. Bas tabaqtan as jep otyratyn bızdıŋ jasymyzǧa jet, jolymyzdy bersın dep tılegenı.

Är jerdıŋ salty basqa...

Alaida tabaq tartu räsımı qazaqqa ǧana tän dästür bolǧanmen, ornalasqan aimaǧyna qarai jılıkterdıŋ ornyn auystyryp tarta beredı. Bıraq jambasty qaşanda bas tabaqqa salǧan. Qaraqalpaqstanda tuyp-ösken Marjan Dosymbetova jastaiynan mal soiyp, ışek-qaryn arşyp ösken. – Tabaq tartudy men 17-18 jasymda üirendım. Bıraq aldymen qoi soiudy üirenuge tura keldı. Öitkenı äkem maldy bauyzdap beretın de, qalǧan jūmysyn bızge tapsyryp ketetın. Üidıŋ ülkenı bolǧan soŋ, ol şaruany ısteu menıŋ moinymda boldy. Küieuge 19 jasymda şyqqanda sol ata-anamnan üirengenderımnıŋ paidasy köp tidı. Enem erte qaitys bolǧan. Üige qonaq kele qalsa, qazanyma jılıktep etımdı salyp, pısırıp, dastarhanǧa qoiatynmyn. Bıraq būl jaqta tabaq tartu ürdısınıŋ bızden aiyrmaşylyǧy bar. Bız bas tabaqqa jambastyŋ janyna ortan jılıktı salamyz. Kärı jılık ot basyndaǧy kelınşekterge, körşılerge tartylady. Al qonaqtarǧa tartylǧan tabaqqa baiqamai kärı jılık tüsıp ketse, renışterın bıldırıp jatady. Sol kezde tabaqtan alyp tastauǧa tura keledı. Jalpy bır qoidyŋ etı qūda kütkende alty tabaqqa tartylady. Al ölım-jıtım bolǧanda 24-ke bölıp beremız. Onda kelgen qonaqqa jetkızu maqsatynda bır jılıktı ortasynan bölemız. Ekınşı tabaqqa jauyryndy asyq jılıkpen salyp tartamyz, – deidı Marjan Dosymbetova.

Ettı aǧaş tabaqqa salǧan

Salt-dästürdı zertteumen ainalysyp jürgen Qazaq ūlttyq universitetınıŋ professory, etnograf Tättıgül Qartaeva qazaq eşqaşan ettı qonaǧyna turap äkelmegen deidı. – Qazaq ettı aǧaş tabaqqa salǧan. Ony şara dep ataǧan. Al bütındei bır qoidyŋ etın astauǧa salǧan. Tabaqqa tek ettıŋ özı ǧana salynady. Etke qamyr salu – 20 ǧasyrda paida bolǧan dästür. Keiın ettıŋ janyna kartop, üstıne tūzdyq qūiyp jasaityn boldy.

Kädelengen tabaqtardy er adamdar taratqan

Ettı qonaq öz qaltasyna salyp jürgen bäkısımen turaǧan. Erkek pen äiel aralasyp otyrmaǧan. Tek qymyz, şai qūiatyn kezde ǧana dastarhannyŋ aiaq jaǧyna tıze bükken. As soŋynda sol tabaqtan tamaq ışken adamǧa sälem etken. Iаǧni, tabaq alu räsımı keŋınen taraǧan. Sebebı kelınder qonaqtarmen dastarhan basynda bırge otyrmaǧandyqtan, kelgen qonaqqa özınıŋ qolynan daiyndalǧan astan auyz tigenıne rahmet aitu üşın sälem salatyn bolǧan. Sonymen qatar kelınder qonaqtardan eşqaşan tamaq dämdı boldy ma dep sūramaǧan.

Süiegınen örnek jasaǧan

Tättıgül Qartaevanyŋ aituynşa, qazaq eşqaşan ysyrapşyldyqqa jol bermegen. – Jalpy tabaq tartu – köşpelı halyqtarǧa ǧana tän dästür. Kün körısı tört tülık malmen bailanysty bolǧandyqtan, maldyŋ maŋyzdy jılıgın qonaǧyna ūsynǧan. Al qalǧan süiegınen qainatyp, sabyn jasaǧan. Bırneşe ret qainatyp, maiyn şyǧaryp, jyltyraǧan kezde dombyra, qobyzdy örnekteuge jas qoidyŋ süiegın paidalanǧan. Ülken maldyŋ qabyrǧasymen, jauyrynymen aǧaş tösektı, sandyqty äsemdegen. Al bas süiektı itke tastamaǧan. Qora-qopsynyŋ, jazdyq saraidyŋ töbesıne tastaidy nemese it-qūs jete bermeitın biık aǧaşqa ılıp qoiady.

Tabaq tartu räsımı basqa ūltta da bar

L.N. Gumilev atyndaǧy Euraziia ūlttyq universitetı, Arheologiia jäne etnologiia kafedrasynyŋ dosentı, t.ǧ.k. Zyliha İbadullaeva as bergende qazaqtyŋ eşteŋeden aianyp qalmaitynyn aitady.– Qazaq qoǧamynda tabaq tartudyŋ özındık aişyqtalǧan körınısı orta ǧasyr däuırınde keŋ damyǧan. Bıraq HÜIII-HIH ǧasyrda orys otarlauynyŋ saldarynan, keiın keŋestık däuırde ışınara özgerısterge ūşyrady. Jalpy tabaq tartudyŋ qazaq halqymen qatar basqa halyqtar arasynda da bar ekenın zertteuşı Qūrbanǧali Halidi özınıŋ jazbalarynda da atap ötedı. Ärine HÜIII-HIH ǧasyrda tabaq tartudyŋ eŋ şaryqtau kezeŋı as beru dästürınen anyq baiqalady. Ol turaly Qūrbanǧali Halidi: "As beru ər halyqta bar: sart as berse – palau, noǧai – türlı taǧam, qazaq as berse – et pen qymyz beredı" dep atap ötedı. 1803 jyly Syrym Datūlynyŋ asyn bergende 2500 qoi, 200 jylqy soiylyp, taratylǧan, 1000 saba qymyz pısılıp, 5000 şelek qymyz ışılgen degen derek bar.

Kımge qandai tabaq tartylatynyn jaqsy bılgen

Zyliha İbadullaevanyŋ aituynşa, dästürlı tabaq tartu saltynyŋ özındık simvolikalyq män-maǧynasy bar. – Maldyŋ on ekı jılıgı jəne basqa müşelerı adamnyŋ qoǧamdaǧy orny men jolyna laiyqtalyp tartylmasa, töreler, bekter men biler dereu narazylyǧyn bıldıretın bolǧan. Dəstür boiynşa marqūmnyŋ artynda qalǧan jesırınıŋ əmeŋgerı qaraly tudy syndyryp, ədet-ǧūrypqa sai özınıŋ mərtebelık jaǧdaiyn bekıtkende, tūl attyŋ etı tek qana asty ötkızuge erekşe eŋbegı sıŋgen el ardaqtylaryna ǧana taratylǧan. Osy arqyly qazaq qoǧamynyŋ əleumettık qatynastar jüiesınıŋ prinsipterı men normalarynyŋ ömırşeŋdıgı dərıptelgen. Mäselen, märtebelı oryndardy aiqyndau, bırge tamaqtanuşylardyŋ jastyq, otbasylyq, rulyq märtebesıne qarai tamaqtardy bölu siiaqty ūstanymdary qalyptasqan. Qazaq halqynda dastarhan jaiǧanda otyrǧan är adamnyŋ jasyna, jynysyna qarai özine laiyq sybaǧasy tartylǧan. Al elge belgılı, erekşe qadır tūtatyn adam aldyna jeke, qasyndaǧylarǧa 3-4 adamǧa bır tabaqtan degen eseppen tabaq tartatyn bolǧan, – deidı etnograf.

Tabaq tartuşy jıgıtter bolǧan

"Abai jolynda" M. Əuezov: "Tabaq tartuǧa öŋşeŋ jorǧa attardy sailapty. Barlyq at kümıs er-toqymmen erttelgen. Kütuşı jıgıtter bastaryna tegıs jıbek oramal bailapty. As oşaǧymen ekı arada būlar qos tabaqtan alyp, qatar yzǧytyp jönelgende, ölke boiy jainap ketkendei boldy", – dep astyŋ etnografiialyq mänın erekşe suretteidı. – Osy asa jauapty qyzmettı mınsız atqaru üşın tabaq tartuşy jıgıtter aldyn ala arnaiy daiyndyqtan ötetın. Ol üşın tabaq alyp qaşu nemese müşe alyp qaşu oiyndary ötkızılgen. Şauyp kele jatqan attyŋ üstınde qolyna tabaq toly et köterıp, ony tökpei-şaşpai aparatyn jerıne dūrystap jetkızudı jetık meŋgergender ǧana tabaq tartuǧa taŋdalyp alyndy. Mysaly, qūrmetti kisilerge bas jambas ūsynylsa, küieu men qyzǧa asyqty jilik pen tös, balaǧa büirek pen qūlaq salynady. Eger laiyq müşe ūsynylmasa ol kisilerdiŋ ökpeleuge haqysy bar, aiyp ta sūrai alady. Qonaqqa qoǧamdaǧy əleumettık mərtebesıne sai, özıne tiıstı jılık müşesın tartpau nemese şatastyryp, auystyryp jıberu ūiat sanalǧan. Jəne kerek kezde keibır adamnyŋ el aldynda namysyna tiıp, qorlaudyŋ belgısı de bolyp tabylǧan, – deidı Zyliha İbadulaeva.

Qazaq renışın de tabaq tartu arqyly jetkızgen

Kei aimaqtarda bastyŋ tısın qaqpai äkelıp jatady. Salt-dästürdı zertteuşıler būl dūrys emes deidı. Tısın qaqpau bırınşıden, tazalyqqa jatpaidy. Ekınşıden, ışkı renışı bar adamdar bastyŋ tısın qaqpai äkeletın bolǧan. Būl jönınde halyq arasynda keŋ tanylǧan mynadai äŋgıme bar. Auyldyŋ syily adamyna ıştei renjıp jürgen bır kısı oǧan qalai aitaryn bılmei jüredı. Bır künı auyldyŋ ülkenderın jinap, qoi soiyp, qonaqqa şaqyrady. Qonaqtardyŋ ışındegı eŋ ülkenı özı ıştei renjıse de, batyp aita almai jürgen kısı bolǧandyqtan, basty soǧan tartady. Bıraq bastyŋ tısın qaqpai alyp keledı. Qolyna basty ūstaǧan kısı öte aqyldy adam bolsa kerek, jasalǧan dästürdegı erekşelıktı baiqap, üi iesınıŋ ne aitqysy kelgenın jazbai tanidy. Qolyna ūstaǧan bastyŋ tısın körıp, maǧan aita almai jürgen ökpe-renışı bar eken ǧoi dep üi iesımen söilesıp, renışın sūrap bılgen. Eger renışı oryndy bolsa, keşırım sūraǧan. Al orynsyz bolsa, kerısınşe, aiybyn moiyndaǧan üi iesı at-şapanyn kigızgen.

Bas tartudyŋ syry nede?

Etnografiialyq derekter boiynşa, qūda-qūdaǧilar bır-bırıne qarym-qatynasymyz üzılmesın, "basymyz" tek jaqsylyqqa qosylsyn degen nietpen ūsynatyn bolǧan. Bas tartu dästürı keibır derekterde Täuke hannyŋ tūsynda paida bolǧan desedı. Ädette, kädelı jılıktermen bırge syily qonaqtarǧa maldyŋ basyn, qoi nemese eşkınıŋ şekesın, qazy-qartany, jal-jaiany tabaqqa bırge salyp beredı. Jylqynyŋ basyn bölıp asady, al siyrdyŋ basyn köz quysyna taiau keŋsırıkten bır şauyp, maŋdaiynan qaq jaryp, üşke bölıp asady. Sondyqtan är şekesı bır bastyŋ ornyna jüredı. Syily qonaqqa jylqynyŋ şekesın tartpaidy, ol tek etpen bırge berıledı. Ädette bızde basty tartar aldynda maŋdaiyn aiqastyra tılıp qoiady. Ol degenı bastyŋ jolyn aşu dep bıledı. Äkesı bar adamdar basty müjımeidı degen yrym bar. Ol qonaq kelgende syily kädege balasy jarmaspasyn degennen şyqqan deidı salt-dästürdı därıpteuşıler.

Bas ūsynu

Qazaqta onyŋ özındık joly bar. Basty tabaqta salyp, ony eŋ syily qonaqqa (ädette qariiaǧa) beredı. Qariia bata-tılegın aityp, aldymenen oŋ ezuınen kesıp özı auyz tiedı. Odan soŋ oŋ qūlaǧyn kesıp, üidıŋ eŋ kışı balasyna ne jasy kışı adamǧa ūsynady. Ainala otyrǧan adamdarǧa bastan bır-bır japyraqtan kesıp auyz tigızedı de, qalǧanyn üi iesıne beredı. Qūlaq ūsynu. Ūsaq maldyŋ qūlaǧyn balalarǧa ǧana ūsynady. Sondaǧysy "saq qūlaq, alǧyr bolsyn" degenı. Bır bastyŋ ekı qūlaǧyn bır balaǧa bermeidı. Mındettı türde ekı balaǧa beruı kerek. Al, ırı qara maldyŋ qūlaǧy berılmeidı. Köz ūsynu. Bas müjıp otyrǧan adam maldyŋ közın bıreuge ūsynar bolsa, jūp közdı bır adamǧa qatar beredı. Iаǧni, bır bastaǧy ekı köz ekı adamǧa berılmeidı. Sondai-aq qūrmet boiynşa, köz qos qolmen ūsynylady. Tıl ūsynu – as ūsynu jolyndaǧy tamaşa kädenıŋ bırı. Maldyŋ tıl-jaǧyn baspen bırge qonaqqa tartpaidy. Ony köbınese kelınge beredı. Keide üide kelgen aqyn-şeşender de tıl men jaqty aldyrtyp, arnaiy bıreuge ūsynyp "menıŋ jolymdy bersın" degendei tılek aitady. Taŋdai ūsynu – basty kesıp otyrǧan adam, taŋdaidy oŋ alaqanyna sart etkızıp ūryp, üidıŋ kenje qyzyna nemese maŋaida otyrǧan änşıge ūsynady. Taŋdaidy ūsynǧanda üstındegı qatty qyrtysty qabyǧyn alyp tastap, jūmsaq ülperşek jūqa bölıgın ǧana beredı.

Tabaq türlerı

Qazaqtyŋ salt-dästürın zertteumen ainalysqan Bolat Bopai "Qazaq kädesı" eŋbegınde tabaq türlerınıŋ bırneşeuın atap ötedı. Bas tabaq – qazaqtyŋ qonaq kütu, sybaǧa syilau dästürınde, ata saltynda üige kısı, syily adam, auyl aqsaqaly kelgende, ne alystan öte qūrmettı, qadırlı kısı kelgende, ne olardy arnaiy qonaqqa şaqyrǧanda ūsynylatyn tabaq türı. Qoidyŋ basyn, jambasyn, ortan jılıgın, arqasyn, sümbe qabyrǧasyn, jauyrynyn, beldemesın, kärı jılıgın, ışek-qarnyn, toq ışegın, jüregın, büiregın, ekı siraǧyn tügel tabaqqa salyp, qonaqqa tartady. Orta tabaq – bas tabaqtan qalǧan etterdıŋ kädelı jılıkterınen jambas, ortan jılık, jauyryn, qabyrǧa, arqa, beldeme, kärı jılık syndy sübelısın tördegılerden keiın otyrǧan jasy kışıleu qonaqtarǧa tartady. Aiaq tabaq – ülkenderge bas tabaq, odan soŋǧylarǧa orta tabaq, aiaq jaǧynda otyrǧandarǧa aiaq tabaq tartady. Oǧan asyq jılık, tös, qūiymşaq, qabyrǧa, arqa, beldeme syndy kädelı jılıkterdı tartady. Syi tabaq – syily qonaqqa, jasy ülken qariialarǧa, qūda-qūdaǧilarǧa arnap tartylady. Maldyŋ basy, jambasy, jylqy etı asylsa jaly-jaiasyn, qazy-qartasyn ortan jılık pen beldemenı, omyrtqany,qara qabyrǧa syndy kädelı bölıkterı asylady. Siyr-tüie syndy ırı qara bolǧanda, beldeme, jaia, örkeş, omyrtqa, qaryn-sūryn, qimai asylady. Ūsaq mal soiylsa bas, jambas, beldeme, arqa, jauyryn, ortan jılık, qabyrǧa jäne sübe qabyrǧa, kärı jılık, ışek-qaryn, toq ışek, jürek salynady. Qūda tabaq – qoidy arnap soiǧan bolsa, tabaqqa basyn, jambasyn, kärı jılıgın, ortan jılıgın, jauyrynyn, sübe qabyrǧasyn, arqasyn, beldemesın, qarnyn, toq ışegın, qūiryq-bauyryn salady. Jylqy bolsa, şekesın, jal-jaiasyn, qazy-qartasyn, omyrtqasyn, ortan jılıgın, arqa, qabyrǧalaryn asady. Siyr bolsa, jaia, omyrtqa, arqa, ortan jılık, qaryn, qimai, beldemesın asady. Qūdaǧi tabaqqa erı qaitys bolǧan, qūda joq, qūdaǧi ǧana kelgende, "qūdanyŋ joly" dep bas, jambas, omyrtqa, arqa, beldeme, qazy-qarta, jal-jaia, qaryn, qimai, ortan jılık, jauyryn, qūiryq-bauyr salynǧan ülken syi tabaq tartady. Al, erı tırı äielderge ädette bas tartpaidy. Küieu tabaqqa – asyq jılıktı, töstı, ortan jılıktı, sübe qabyrǧany, arqany, beldemenı, qaryn men toq ışektı salady. Qyz tabaq – būl törkındep kelgen qyzyna körsetıletın qūrmet. Jambasty, asyq jılıktı, jauyryndy, beldemenı, tıl-jaqty, qaryn-sürındı, sübe qabyrǧany, jürek-bauyrdy, büiregın salady. Kelın tabaq – ata-enesı kelınge asyq jılık, tıl-jaq, beldeme, arqa, jauyryn, ortan jılık, jürek-bauyr salynǧan tabaq tartady. Jeŋge tabaq – halyq arasynda az kezdesse de, mūndai tabaq türı de bar eken. Tabaqqa qoidyŋ jambasyn, jauyrynyn, arqa beldemesın, sübe qabyrǧasyn, jürek-bauyryn, toq ışegın, qaryn-büirekterın salady. Jezde tabaq – būl tabaqty baldyz qyzdar daiyndaidy. Ortan jılık, jauyrynyn, arqa, beldeme, qaryn, toq ışek, bauyr, jürek, büirek, qūimyşaq salynady. Jezde tabaqqa salynatyn syi-sybaǧa negızınen jeŋge tabaqtaǧymen bırdei bolady. Al ūqsamaityn jerı qūimyşaq qosylady. Onysy – baldyz qyzdardyŋ jezdesıne körsetken äzılı, qaljyŋy dep tüsıngen jön. Betaşar tabaq – qazaqtyŋ kelın tüsıru saltynda, "betaşar" räsımın jasaǧan adamǧa arnap ūsynylady. Tabaqqa tıl-jaq, jürek-bauyr, ortan jılık, jauyryn, beldeme, arqa, qabyrǧalar salyp, üstıne taŋdai qosady. Onyŋ üstıne ädemı kestelı qoljaulyq jabady, bolsa kümıs jüzık, teŋge qoiady. Bala tabaq – üige kelgen balalarǧa arnaiy tabaq tartyp, däm syilap otyrǧan. Mūndai tabaqqa asyq jılık, jauyryn, ortan jılık, arqa, beldeme, tıl-jaq, qabyrǧa salynady. Qūrdas tabaq – qonaqqa jyldas adamdy şaqyrǧanda jambas, ortan jılık, jauyryn, qabyrǧa, arqa, beldeme siiaqty sybaǧaly jılık syilaidy. Qos tabaq – qazaqtyŋ qonaq kütu saltynda ülken qariialarǧa, erekşe syily qonaǧyna tartady. Qos tabaq – qūrmet-syidyŋ eŋ ülkenı sanalady, joǧary baǧalanady. Qos tabaqqa da jambas, ortan jılık, arqa, beldeme, jauyryn, qabyrǧa salady, bıreuıne bas qosady. Tıl aşar tabaq – balanyŋ eŋ alǧaş byldyrlap tılı şyǧa bastaǧanda, äke-şeşesı qoiyn soiyp, mol dastarhan jaiady. Auyldyŋ ülkenderın şaqyrady. Arnaiy soiylǧan qoidyŋ jambas, kärı jılık, jauyryn, beldeme, arqa, sübe qabyrǧa, qara qabyrǧa, toq ışek, qaryn-sūryndary salynǧan tabaqqa eŋ üstıne qoidyŋ basy men tıl-jaǧyn qoiyp tartady. Töre tabaq – tabaq tartudyŋ bır türı. El arasynda keide "töbe tabaq" dep te ataidy. Töre tabaqqa bır qoidyŋ etın, kädelı jılıgın tügel salady da, baluan, batyr azamattardyŋ aldyna tartady. Kejım tabaq – qazaq tarihynda öte sirek tartylǧan. Ony öte syily, märtebelı qonaqtarǧa ǧana tartady. Kejım tabaqqa ülken qoidyŋ etı, bas-siraǧymen qosyp bır-aq salynady. Bölıp-jaryp jatpaidy. Kezınde Abaidyŋ äkesı Qūnanbai Qytai jerındegı qazaq elıne barǧanda Şäku degen bai qajyny qonaq qylǧanda osy kejım tabaqty tartqan eken.

---

Läilım ÄUBUKIROVA

informburo.kz