(Bolmysy bölek bır jinaq)
Biyl būl şaǧyn kıtapşanyŋ jaryqqa şyqqanyna jiyrma alty jyl boldy. Ūjymdyq jinaqtyŋ avtorlary elımızdıŋ türlı oqu oryndarynyŋ sol kezdegı studentterı edı. Jai student emes, hanǧa sälem bermeitın aqyn student... Qazırgıdei student tügılı oquşynyŋ özı qalaǧan uaqytynda kıtap şyǧara beretın mamyrajai zaman joq-ty. Seksenınşı jyldardaǧy «Qarlyǧaş», «Temırqazyq», «Auditoriia» jinaqtarynan keiın student ataulynyŋ öleŋderıne altyn qaqpa aşyla qoimaǧan däuır edı ol. Kıtap şyǧaratyn qaǧazdyŋ özı taptyrmaityn toqsanynşy jyldar... Äigılı baluan Däulet Tūrlyhanov qūrǧan «Er-Däulet» baspasy myŋ jarym danamen basyp berdı būl jinaqty. Jinaqqa jyrlary engen jastardyŋ arasynda Abai atyndaǧy Almaty memlekettık universitetınıŋ filologiia fakultetınıŋ studentı Erjanserı Alaştuǧan (Esniiazov), T.Jürgenov atyndaǧy Teatr jäne kino institutynyŋ rejisserlık fakultetınıŋ studentı Rüstem Esdäuletov, Almaty şet tılderı institutynyŋ studentı Tanaköz Iliiasova (Tolqynqyzy), Jambyl pedagogika institutynyŋ körkemsuret-grafika fakultetınıŋ studentı Maraltai Ybyraev, KazGU-dıŋ filologiia fakultetınıŋ studentı Bauyrjan Öteuliev (Babajanūly) jäne basqalar bar edı... Endı tolyq tızımdı ūsynaiyq. Samal Aidabolova, Nūrlyhan Aitova, Zeken Äbdıqojaeva, Ämırhan Balqybekov, Baqyt Bedelhanūly, Baqytgül Döŋtaitegı, Künsaia Erǧazieva, Güljan Eskendırova, Talǧat Eşenūly, Samal Jalymbetova, Mūharbek Jäkeiūly, Esei Jeŋısūly, Gülsara Jolmaǧambetova, Näziia Joiamergenqyzy, Sändıbek Jūbaniiazov, Amankül İmanǧalieva, Saia İteǧūlova, Qaiyrbek Kemeŋgertegı, Batyrbolat Qaboşov, Nūrbek Qajybaev, Serık Qaliev, Rahat Qosbarmaqov, Qazybek Qūttymūratūly, Serjan Moldasanūly, Mairaş Mūhamediiarova, Saǧynyş Namazşamova, Janar Nūrǧalieva, İndira Ötemısova, Saǧyndyq Rzahmetov, Jaras Rysqūlūly (Särsekov), Därmen Smaiyl, Tūrar Syzdyqov, Janargül Ümbetova...
Keiın būlardyŋ bärı bırdei aqyn bolmasa da, köpşılıgı jazu-syzudyŋ töŋıregınen onşa alystai qoimaǧan sekıldı. Demek, kıtapty daiyndaǧan şyǧarmaşylyq toptyŋ eŋbegı zaia ketpegenı de...
«Tolqynnan tolqyn tuady» jinaǧyn bız – tıleulester toby qūrastyrǧan edık. Pıkır jazǧandar – sol kezdegı ǧylym kandidattary, KazGU-dıŋ eŋ jas kafedra meŋgeruşılerı Amantai Şärıp pen Bauyrjan Jaqyp. Al alǧysözdı barşaǧa tanymal ädebiet synşysy Tūrsynjan Şapaidyŋ özı jazdy. Endeşe, talai talanttyŋ tūsauyn kesken Tükemsaldyŋ osydan jiyrma alty jyl būryn qandai boljam-baiyptama jasaǧanyn oqyp körelık...
«JYRYMDY MENIŊ OQYŊDAR!» (Alǧysöz ornyna)
Aqyn dese, äsırese, osy kıtaptaǧydai top qūrap, är qily äuenmen, san tarau soqpaqpen kelıp toǧysyp, ūjymdasa ün qatqan bır sätın köre qalsaq, közımızge jüirık pen jüirık qūiryq tıstese sozylǧan, tūlpary men tūǧyry daralanyp şapqan, ūlan bäige elestei ketetın dästürge baǧyp, üirenşıktı ädetpen sol keŋ şiyrǧa at basyn būra berıp toqtadyq... Amal ne, bügıngıdei alǧysöz arqauyn sabaqtauǧa yŋǧaily-aq «dästür» edı. Ömır künde özgerıp, säbidıŋ eŋbegındei bylqyldaǧan balaŋ sanamyzdy balauyzdai erıtıp, qorǧasyndai qorytyp, künde bır jaŋa qalypqa salyp, ärı-särı etken tüsınıksızdeu beiuaqta tuǧan öleŋder men esımder turaly osy bır qazaqy obrazben söileudıŋ būl joly retı kelmedı. Şynynda da eŋ baiyrǧy saualdyŋ bırı – poeziia degenımız ne? Ärqaisymyz betpe-bet jüzdeskende ǧana şyraiyn tanyp, al män-maǧyna, tūlǧa-bıtımın älı eşkım jerıne jetkıze anyqtap, «mıne, osy» dep suretın syzyp bere almaǧan bır ǧaiyp, toqsan tylsym. Dünie-tırşılık, ǧalam-bolmys sanamyzǧa syimastai qanşalyq keŋ bolsa, poeziianyŋ auqymy da sondai şeksız. Äiteuır, öleŋ at jarys, adam jarys emes. Äiteuır, aqyndyqtyŋ bar maǧynasy kımnıŋ ozyp, kımnıŋ qaluynda emes. Bız de eşkımdı böle-jara atamai-aq qoiaiyq. Osy jinaqta aldyna «aqyn» degen anyqtauyşty qazırden bastap qoia beruge bolatyndary da bar – anyq. Bıraq, «aqyn» degen söz jai anyqtauyş emes. Taǧdyry bolyp qalatyn aty-jönder köp bola ma – kümän. Qalai bolǧanda da köbırek bolsyn dep tıleuşılerdıŋ bırımız. Jariiaǧa şyqqaly otyrǧan jaŋa talap, jas buynnyŋ aitary, aşpaǧy ne? Bır qaraǧanda, bärı būrynnan bar, bärı aitylǧan. Tas ǧasyrynyŋ tılsız sanasyn tolqytyp, dünienıŋ eŋ köne aqynynan osy jinaqqa engen ärbır talapkerge deiıngı aralyqta barşa eldıŋ şaiyrlary jyrlaǧan mäŋgılık taqyryptar. Jer-jihannyŋ küllı aqyny kezegımen kelıp, gülın terıp, jemısın jinap äketetın, bıraq Jaŋa aqyn kelgen saiyn, qūpiia güldep, siqyrly syr aşatyn Mahabbattyŋ ǧajaiyp baǧy...
Saǧynyş. Quanyş. Ökınış. Ümıt. Egız tuǧan jaqsylyq-jamandyq, kek pen keşu, kelısım men kesırlık – iä, älmisaqtan äigılı, bıraq är ūrpaq özınşe körıp, örnegın özınşe qūlpyrtatyn qūbylystar, sezımder men syrlar.
Qolyŋyzdaǧy kıtaptan da jaŋa ömır, jaŋa taǧdyr tynysyn sezınıp, jaŋa tanymnyŋ alǧaşqy öskınderımen ūşyrasasyz. Qazırgı şyndyq, endıgınıŋ közımen paryqtalǧan köne aqiqattardyŋ jaŋa didaryn boljaisyz.
Sız endı ǧana jüzdeskelı otyrǧan albyrt jyrlarda tamyry tereŋ quatty dästürdıŋ jürek soǧysy aiqyn estıletının aldymen aitar edık. Keiıngılerden, äsırese, Jūmatai, Gülnär (Salyqbaeva) salǧan örnekterge jaqyndyq baiqalady. Ädebi ülgı men şynaiy jan qozǧalysynyŋ toǧysynda özındıgı qordalanyp, aqyndyq betı aiqyndala tüsken sätter de, aiqynnyŋ özın, äsıre aişyqtap, jalǧan dılmarlyqqa tızgın bergen därmensız tūstar da kezdesedı. Ilkı qadamǧa tän tabiǧi qaişylyqtar.
Jalǧyz-jarym täuır jol, bır şökım «obraz» tauyp alyp, därı ölşegendei qyldyryq bezbenge salyp, salmaqtap, «apyr-ai, aqyn eken!» dep äspettei jöneletın baǧzy bır köŋılşektıkke barmasaq ta bolady. Mūndaǧy deŋgei, öre – basqa. Üstıne mai jaǧyp alǧandai, qai jaǧynan kelseŋ de, jyp-jyltyr, ūstatpai dıŋkeŋdı qūrtatyn, ia jaqsy, ia jaman deuge kelmeitın, jyly jymiysty jylpos öleŋder endı joq. Būl – öskeleŋ jyr mädenietınıŋ dausyz bır aiǧaǧy.
Baiaǧy qara öleŋde aiylyn jimai, qannen-qapersız ūzynynan sūlap jatatyn qazaqy tarmaqtardyŋ balaǧyndaǧy ūiqas basyna qarai jyljyp, bel ortadan şyrmap, endı anyq alqymdauǧa ainalǧan. Baibotanyŋ özı «pai-pai» derlık. Tarmaqtyŋ tynysy «tarylǧanmen», sızdıŋ köŋıl-közıŋız kelbetın keleşekke jasyrǧan sony keŋıstıkke, tosyn sūlulyqqa taǧy bır saŋylau aşqandai.
Sonymen, poeziia degenımız ne? Taǧdyr ma, ūiqas pa? Ömır deidı bır jauap. Endeşe, jinaqtaǧy özındık ǧūmyry, tırşılıgı bar, syryna symbaty orailas är öleŋ osynau mäŋgı saualdyŋ tiianaǧyna meŋzegen bır-bır lepes dep ūǧyŋyz.
Är aqyn – özınşe bır älem. Özınıŋ künı, jūldyzy, aua-keŋıstıgı bar älem. Jinaqqa engen öleŋderden alda aşylmaq sol älemnıŋ atyp kele jatqan taŋǧy araiynan bırer üzık säule köre alsaŋyz, barşa tıleules qauymnyŋ, jyr kögıne talpynyp, sausaq jaiǧan, jas jürekterdıŋ ümıtı janǧany, mereiı öskenı. Alǧy söz avtorynyŋ anyq senuınşe, solardyŋ qai-qaisysy da – arman-Ǧalamnyŋ altyn şapaq, nūrly synyqtary osy kıtaptyŋ är tūsynda-aq şaşyrap jatyr.
Tūrsynjan Şapaev, synşy, Qazaqstan Lenin komsomoly syilyǧynyŋ laureaty, filologiia ǧylymdarynyŋ kandidaty
1995 jyl
