Ár adam ómirinde túrli sátsizdikterge kezdeseteni qalypty jaǵdaı. Alaıda sátsizdikti jaý emes, ustaz dep qabyldaǵan jón. Ár sátsizdik - sáttiliktiń bastaýy. Ár sátsizdik - tabysqa bastar jol. Óleńge ózindik órnegimen kelgen Erbol Beıilhannyń esimi kózi qaraqty oqyrmandarǵa etene tanys. Ol – aqyn, QR Jazýshylar odaǵynyń múshesi, Halyqaralyq Poezııa Akademııasynyń Akademıgi, Balalar ádebıetin qoldaý keńesiniń tóraǵasy. Álbette, Erbol Beıilhanǵa ataq ta, abyroı da, halyqtyń ystyq yqylasy men shyn peıili de ońaı kelgen joq.
Ataǵy shyqqanǵa deıin Erbol Beıilhan bir bólme jataqhana jaldap turdy. Jumysy júrmeı, daǵdarystan kóz ashpady. Keıbir kúnderi tańnan keshke deıin as ishpeıtin. Kúndiz oqytýshy, keshke júrgizýshi, arasynda saýdamen de aınalysyp, asaba bolyp ta eńbektendi. Qaı isti bastasa da sońynda aqyry kúırep tynatyn. Biraq ol eshqashan moıyǵan emes...
Adyrna.kz ulttyq portaly nazarlaryńyzǵa Erbol Beıilhannyń sátsizdikten keıingi túıgen #5 ómirlik sabaǵyn usynady.
1. ÓMIR – KITAP EMES, KITAP – ÓMIR EMES!
Ómirge keletin sábı ata-anasyn qalaı tańdaı almasa, pende balasy da óz taǵdyryn solaı tańdaı almaıdy. Ómir - kitap emes, kitap - ómir emes. Ómir qaıshylyqtarǵa, sátsizdikterge, qýanysh pen shattyqqa toly. Biz ómirdiń osy sátsizdikterin kishkentaı shattyqqa, qýanyshqa aınaldyra bilýimiz kerek. Men taǵdyrly adammyn. Olaı deıtinim: ákem, myqty adam edi. Búkil aýyl syılaıtyn. 28 jasynda úkimetten alty qanat kıiz úı syıǵa aldy. Ol kezde úı alý qazirgi Astanadan 3-4 bólmeli páter alýmen birdeı edi. Bir jyldan keıin Parlamentke depýtat bolýǵa tańdalǵan. Ozat shopandar parlamentte otyratyn edi. Sol, asqar taýdaı ákem 28 jasynda kólge túsip qaıtty. Anam 25 jasynda tórt balamen jesir qaldy. Úıdiń eń úlkeni men 6 jasta edim. Sol sátte aspandy qara túnek basty. Bizge endi ómir joq sekildi elestedi. Sol shaqtan bastap ákemniń atyn shyǵaryp, jaqsy azamat bolýǵa, jaqsy oqýǵa, jaqsylyq jasaýǵa tyrystym. Bizdi jaqsy ákeniń balasy, asyldyń tuıaǵy dep ósirdi. Jetimmin dep jasymaı, jetik adam bolýǵa talpyndym. Bizdi ákesiz jyldar eseıtti. Qaırady, shyńdady. Batqan kúnniń shyǵatyna sendik. Myń shúkir!
2. TEK ÓZIŃE SEN!
Meniń onshaqty jylym ınternatta ótti. Internattyń qara nanyn jep óstik. Tamaqqa toımaımyz, kóbinde ash júretinbiz. Balalar bıttep ketetin. Tárbıeshiler, muǵalimder uratyn. Osyndaı qıynshylyqqa shydamaǵan qatarlastarym oqýdan shyǵyp, qashyp kelmeı qoıatyn. Mende oqýǵa degen qushtarlyq basym boldy. Qansha qıyndyq kezdesse de sabaqtan qalmadym. Mektepke kelmeı hat tanyp, oqyp úırengen edim. Sonyń arqasynda mektepti úzdik oqydym. Baǵaǵa talasyp oqıtynbyz. Oqý bitirgende qansha bestik baǵań bar sol arqyly ball berilip, konkýrsqa túsesiń. Tehnıkýmǵa solaı joldama alasyń. Arqamyzdan qaǵar adam joq, arqa súıer aǵa joq, ózimizge senip óstik. Internat bizge uqypty bolýdy, únemdi bolýdy, qanaǵatshyl, tózimdi bolýdy, jınaqy júrýdi úıretti. Solaı shyńdaldyq.
3. OTBASYN QURÝ OŃAI, QIYNY ONY SAQTAP QALÝ!
Otbasyn kishkentaı memleket dep jatamyz. Otbasyn qurý ońaı, qıyny ony saqtap qalý. Otbasyn qurǵan eki jastyń tárbıesi, kózqarasy, dúnıetanymy sáıkes kelmeıtin kezder kóp. Urys-keris sodan bastalady. Adam otbasyn qurǵan kezde qandaı jaǵdaı bolsyn ajyrasýǵa jol bermeımiz, tyǵyryqtan birge shyǵýǵa jol tabamyz dep kelisý kerek. Otbasynyń buzylýynyń taǵy bir joly kedeıshilik, jetispeýshilik. Erkek qansha tyrysqanmen qysqa jip kúrmeýge kelmeı jatatyn kezder bolady. Sondaı sátte jubaıy tilge ıe bolyp, eriniń bir jaǵynan shyǵýy kerek. Eki jas shańyraq kótergen sátten bastap eki jaqtyń ata-anasy olardy qoldaýy kerek. Eger qoldaı almasa jeke tirlikterine múldem aralaspaı, qyzyn tartyp ósek aıtpaı tynysh otyrǵany abzal. Uldyń sheshesi balasyna kelinin jamandasa, qyzdyń sheshesi barǵan jerin jamandap, pále izdese bundaı shańyraqtyń shaıqalary anyq. Biz, otbasyn qurǵan soń 7 jyl qolda turdyq. Anam men kelinshegimniń bir ret sózge kelgenin, jaman áreketin kórmeppin. Anam, kerisinshe únemi kelinin jaqtap otyratyn.
4. QANDAI QIYNDYQ KEZDESSE DE, JOL TABÝǴA ÁREKET ET!
Shetkeri bir aýylda muǵalim bolyp qaldym ba dep ózimdi jeıtin kezderim bolǵan. Osy oımen arpalysyp júrip, ǵalym bolamyn, tanymal adam bolýym kerek dep Astanaǵa tarttym. Eki balamyz kishkentaı edi. Ýaqytsha anamyzǵa qaldyrdyq. Astanaǵa kıim salǵan jalǵyz qara sómkemen keldik. Birden magıstratýraǵa túsip kettim. Kolledjge oqytýshylyqqa ornalastym. Bir bólme jataqhana jaldap turdyq. Aıyna 18 myń teńge alamyn. 12 myńyn úıge tóleımiz. 6 myń teńgeni únemdep bir aıǵa jetkizip kún keshtik. Keıbir kúnderi tańnan keshke deıin as ishpeıtinmin. Úı alý úlken arman boldy. Qol jetpesteı kórinetin. Búıtken Astanań qursyn, ketsek degen oılar da týatyn. Tyrysyp baqtyq. Bireýdiń kýrstyq, dıplomdyq jumysyn jazyp, asaba bolyp júrip az qarjy jınap, saýda bastadyq. Men jartylaı aqshasyn salyp, nesıege mashına aldym. Kúndiz oqytýshy, keshke kelinshegim satqan zattardy eldiń úıine jetkizip beretinmin. Moınyna galstýk taqqan, kostıým shalbar kıgen zat jetkizýshini kórgender tań qalatyn. Jumystan esh arlanǵan emespin, bul meniń adal eńbegim. Jarty tún taksı jasaıtyn em. Osylaı eki jaqtap júgirgenniń arqasynda biz 4-5 jyldyń ishinde eki úıli boldyq. Men, 2006 jyldyń ózinde 20 myń dollarǵa mashına mindim. Sol kezde ol úlken aqsha edi. Qandaı qıyndyq kezdesse de, adam talpynýdy, jol tabýǵa áreket etýi kerek. Áreketsiz bereket bolmaıdy.
5. STRESSTI QOLDAN JASAMAI, ÓZ-ÓZIŃDI BASQARÝDY ÚIREN!
Bizdiń býyn depressııa, stress, motıvaııa, trenıng degendi estimeı ósken, bul týraly oılamaǵan baqytty býyn. Ótkende osy týraly óleń jazǵan em. Sońǵy jyldary osy sózder kóp aıtylyp ketti. Tipti bireýlerdiń azyǵyna, kún kórisine, mamandyǵyna aınaldy. Adam qozǵalmasa, áreket jasamasa, oılanbasa, áreket etpese, minez-qulqyn túzeýge tyryspasa árıne aýyrý bolady. Biz stresti qoldan jasap, depressııaǵa ushyrap óz ómirimizdi qıyndatyp jatqandaımyz. Ózin-ózi jeńgen, ózin-ózi basqarǵan adamda bulardyń bireýi de bolmas edi. Maǵan jyl saıyn adamdardyń peıili tarylyp bara jatqandaı kórinedi. Túksıgen erkek, dúńireıgen áıel kóp. Birdeńe deseń "ars" etkeli tur. Nege? Betperde kıip alǵan. Ózin qorǵaǵan túrleri. Jan dúnıesi jasandylyqqa toly. Áreketi, tirligi, sózi, minezi jasandy. Kimdi aldap júr uqpaısyń. Ózin aldap júrgeni anyq. Áleýmettik jelide de osyndaı jaǵdaılar kóp. Jastarǵa aqyl aıtýdan aýlaqpyn. Halyq moraldan sharshady. Joǵarǵy bılikten bastap, eń tómengi balabaqshaǵa deıin 30 jyl moral tyńdadyq. Shyqqan múıiz joq. Jastarǵa bir ǵana aıtarym: Dil men tilińdi bilip, damyta otyryp, zaman kóshine ilese bilińder degim keledi. Áreket kerek.
JALPY ÓMIRDEN TÚIGENIM:
Bir esik jabylsa túńilme, júz esik ashyq tur, sen óz esigińdi asha bil.
***
Bireýdi unatpasań bas tarta bil, bireý unatpasa jabysyp súıkimsiz bolma.
***
Óz jumysyńdy óziń jasap úıren, bireýge mindet qylma, mindetsińbe.
***
Ómirdi ózińe unaǵandaı súr, eldiń sózine eleń bolma.
***
Qaıda júrseńde ózińe komfort jasaı bil, saǵan eshkim komfort jasap bermeıdi.
***
Ózińdi de, ózgeni de syılaýdy, qurmetteýdi úıren.
***
Qolyńnan kelse jaqsylyq jasa, kelmese zııanyńdy tıgizbe.
***
Ómir qysqa. Syılastyqtan artyq eshteńe joq.
Joba avtory: Zarına ÁShIRBEK,
"Adyrna" ulttyq portaly
