ءار ادام ومىرىندە ءتۇرلى ساتسىزدىكتەرگە كەزدەسەتەنى قالىپتى جاعداي. الايدا ساتسىزدىكتى جاۋ ەمەس، ۇستاز دەپ قابىلداعان ءجون. ءار ساتسىزدىك - ساتتىلىكتىڭ باستاۋى. ءار ساتسىزدىك - تابىسقا باستار جول. ولەڭگە وزىندىك ورنەگىمەن كەلگەن ەربول بەيىلحاننىڭ ەسىمى كوزى قاراقتى وقىرماندارعا ەتەنە تانىس. ول – اقىن، قر جازۋشىلار وداعىنىڭ مۇشەسى، حالىقارالىق پوەزيا اكادەمياسىنىڭ اكادەميگى، بالالار ادەبيەتىن قولداۋ كەڭەسىنىڭ توراعاسى. البەتتە، ەربول بەيىلحانعا اتاق تا، ابىروي دا، حالىقتىڭ ىستىق ىقىلاسى مەن شىن پەيىلى دە وڭاي كەلگەن جوق.
اتاعى شىققانعا دەيىن ەربول بەيىلحان ءبىر بولمە جاتاقحانا جالداپ تۇردى. جۇمىسى جۇرمەي، داعدارىستان كوز اشپادى. كەيبىر كۇندەرى تاڭنان كەشكە دەيىن اس ىشپەيتىن. كۇندىز وقىتۋشى، كەشكە جۇرگىزۋشى، اراسىندا ساۋدامەن دە اينالىسىپ، اسابا بولىپ تا ەڭبەكتەندى. قاي ءىستى باستاسا دا سوڭىندا اقىرى كۇيرەپ تىناتىن. بىراق ول ەشقاشان مويىعان ەمەس...
Adyrna.kz ۇلتتىق پورتالى نازارلارىڭىزعا ەربول بەيىلحاننىڭ ساتسىزدىكتەن كەيىنگى تۇيگەن #5 ومىرلىك ساباعىن ۇسىنادى.
1. ءومىر – كىتاپ ەمەس، كىتاپ – ءومىر ەمەس!
ومىرگە كەلەتىن ءسابي اتا-اناسىن قالاي تاڭداي الماسا، پەندە بالاسى دا ءوز تاعدىرىن سولاي تاڭداي المايدى. ءومىر - كىتاپ ەمەس، كىتاپ - ءومىر ەمەس. ءومىر قايشىلىقتارعا، ساتسىزدىكتەرگە، قۋانىش پەن شاتتىققا تولى. ءبىز ءومىردىڭ وسى ساتسىزدىكتەرىن كىشكەنتاي شاتتىققا، قۋانىشقا اينالدىرا ءبىلۋىمىز كەرەك. مەن تاعدىرلى اداممىن. ولاي دەيتىنىم: اكەم، مىقتى ادام ەدى. بۇكىل اۋىل سىيلايتىن. 28 جاسىندا ۇكىمەتتەن التى قانات كيىز ءۇي سىيعا الدى. ول كەزدە ءۇي الۋ قازىرگى استانادان 3-4 بولمەلى پاتەر الۋمەن بىردەي ەدى. ءبىر جىلدان كەيىن پارلامەنتكە دەپۋتات بولۋعا تاڭدالعان. وزات شوپاندار پارلامەنتتە وتىراتىن ەدى. سول، اسقار تاۋداي اكەم 28 جاسىندا كولگە ءتۇسىپ قايتتى. انام 25 جاسىندا ءتورت بالامەن جەسىر قالدى. ءۇيدىڭ ەڭ ۇلكەنى مەن 6 جاستا ەدىم. سول ساتتە اسپاندى قارا تۇنەك باستى. بىزگە ەندى ءومىر جوق سەكىلدى ەلەستەدى. سول شاقتان باستاپ اكەمنىڭ اتىن شىعارىپ، جاقسى ازامات بولۋعا، جاقسى وقۋعا، جاقسىلىق جاساۋعا تىرىستىم. ءبىزدى جاقسى اكەنىڭ بالاسى، اسىلدىڭ تۇياعى دەپ ءوسىردى. جەتىممىن دەپ جاسىماي، جەتىك ادام بولۋعا تالپىندىم. ءبىزدى اكەسىز جىلدار ەسەيتتى. قايرادى، شىڭدادى. باتقان كۇننىڭ شىعاتىنا سەندىك. مىڭ شۇكىر!
2. تەك وزىڭە سەن!
مەنىڭ ونشاقتى جىلىم ينتەرناتتا ءوتتى. ينتەرناتتىڭ قارا نانىن جەپ وستىك. تاماققا تويمايمىز، كوبىندە اش جۇرەتىنبىز. بالالار بيتتەپ كەتەتىن. تاربيەشىلەر، مۇعالىمدەر ۇراتىن. وسىنداي قيىنشىلىققا شىداماعان قاتارلاستارىم وقۋدان شىعىپ، قاشىپ كەلمەي قوياتىن. مەندە وقۋعا دەگەن قۇشتارلىق باسىم بولدى. قانشا قيىندىق كەزدەسسە دە ساباقتان قالمادىم. مەكتەپكە كەلمەي حات تانىپ، وقىپ ۇيرەنگەن ەدىم. سونىڭ ارقاسىندا مەكتەپتى ۇزدىك وقىدىم. باعاعا تالاسىپ وقيتىنبىز. وقۋ بىتىرگەندە قانشا بەستىك باعاڭ بار سول ارقىلى بالل بەرىلىپ، كونكۋرسقا تۇسەسىڭ. تەحنيكۋمعا سولاي جولداما الاسىڭ. ارقامىزدان قاعار ادام جوق، ارقا سۇيەر اعا جوق، وزىمىزگە سەنىپ وستىك. ينتەرنات بىزگە ۇقىپتى بولۋدى، ۇنەمدى بولۋدى، قاناعاتشىل، ءتوزىمدى بولۋدى، جيناقى ءجۇرۋدى ۇيرەتتى. سولاي شىڭدالدىق.
3. وتباسىن قۇرۋ وڭاي، قيىنى ونى ساقتاپ قالۋ!
وتباسىن كىشكەنتاي مەملەكەت دەپ جاتامىز. وتباسىن قۇرۋ وڭاي، قيىنى ونى ساقتاپ قالۋ. وتباسىن قۇرعان ەكى جاستىڭ تاربيەسى، كوزقاراسى، دۇنيەتانىمى سايكەس كەلمەيتىن كەزدەر كوپ. ۇرىس-كەرىس سودان باستالادى. ادام وتباسىن قۇرعان كەزدە قانداي جاعداي بولسىن اجىراسۋعا جول بەرمەيمىز، تىعىرىقتان بىرگە شىعۋعا جول تابامىز دەپ كەلىسۋ كەرەك. وتباسىنىڭ بۇزىلۋىنىڭ تاعى ءبىر جولى كەدەيشىلىك، جەتىسپەۋشىلىك. ەركەك قانشا تىرىسقانمەن قىسقا ءجىپ كۇرمەۋگە كەلمەي جاتاتىن كەزدەر بولادى. سونداي ساتتە جۇبايى تىلگە يە بولىپ، ەرىنىڭ ءبىر جاعىنان شىعۋى كەرەك. ەكى جاس شاڭىراق كوتەرگەن ساتتەن باستاپ ەكى جاقتىڭ اتا-اناسى ولاردى قولداۋى كەرەك. ەگەر قولداي الماسا جەكە تىرلىكتەرىنە مۇلدەم ارالاسپاي، قىزىن تارتىپ وسەك ايتپاي تىنىش وتىرعانى ابزال. ۇلدىڭ شەشەسى بالاسىنا كەلىنىن جامانداسا، قىزدىڭ شەشەسى بارعان جەرىن جامانداپ، پالە ىزدەسە بۇنداي شاڭىراقتىڭ شايقالارى انىق. ءبىز، وتباسىن قۇرعان سوڭ 7 جىل قولدا تۇردىق. انام مەن كەلىنشەگىمنىڭ ءبىر رەت سوزگە كەلگەنىن، جامان ارەكەتىن كورمەپپىن. انام، كەرىسىنشە ۇنەمى كەلىنىن جاقتاپ وتىراتىن.
4. قانداي قيىندىق كەزدەسسە دە، جول تابۋعا ارەكەت ەت!
شەتكەرى ءبىر اۋىلدا مۇعالىم بولىپ قالدىم با دەپ ءوزىمدى جەيتىن كەزدەرىم بولعان. وسى ويمەن ارپالىسىپ ءجۇرىپ، عالىم بولامىن، تانىمال ادام بولۋىم كەرەك دەپ استاناعا تارتتىم. ەكى بالامىز كىشكەنتاي ەدى. ۋاقىتشا انامىزعا قالدىردىق. استاناعا كيىم سالعان جالعىز قارا سومكەمەن كەلدىك. بىردەن ماگيستراتۋراعا ءتۇسىپ كەتتىم. كوللەدجگە وقىتۋشىلىققا ورنالاستىم. ءبىر بولمە جاتاقحانا جالداپ تۇردىق. ايىنا 18 مىڭ تەڭگە الامىن. 12 مىڭىن ۇيگە تولەيمىز. 6 مىڭ تەڭگەنى ۇنەمدەپ ءبىر ايعا جەتكىزىپ كۇن كەشتىك. كەيبىر كۇندەرى تاڭنان كەشكە دەيىن اس ىشپەيتىنمىن. ءۇي الۋ ۇلكەن ارمان بولدى. قول جەتپەستەي كورىنەتىن. بۇيتكەن استاناڭ قۇرسىن، كەتسەك دەگەن ويلار دا تۋاتىن. تىرىسىپ باقتىق. بىرەۋدىڭ كۋرستىق، ديپلومدىق جۇمىسىن جازىپ، اسابا بولىپ ءجۇرىپ از قارجى جيناپ، ساۋدا باستادىق. مەن جارتىلاي اقشاسىن سالىپ، نەسيەگە ماشينا الدىم. كۇندىز وقىتۋشى، كەشكە كەلىنشەگىم ساتقان زاتتاردى ەلدىڭ ۇيىنە جەتكىزىپ بەرەتىنمىن. موينىنا گالستۋك تاققان، كوستيۋم شالبار كيگەن زات جەتكىزۋشىنى كورگەندەر تاڭ قالاتىن. جۇمىستان ەش ارلانعان ەمەسپىن، بۇل مەنىڭ ادال ەڭبەگىم. جارتى ءتۇن تاكسي جاسايتىن ەم. وسىلاي ەكى جاقتاپ جۇگىرگەننىڭ ارقاسىندا ءبىز 4-5 جىلدىڭ ىشىندە ەكى ءۇيلى بولدىق. مەن، 2006 جىلدىڭ وزىندە 20 مىڭ دوللارعا ماشينا ءمىندىم. سول كەزدە ول ۇلكەن اقشا ەدى. قانداي قيىندىق كەزدەسسە دە، ادام تالپىنۋدى، جول تابۋعا ارەكەت ەتۋى كەرەك. ارەكەتسىز بەرەكەت بولمايدى.
5. سترەسستى قولدان جاساماي، ءوز-ءوزىڭدى باسقارۋدى ۇيرەن!
ءبىزدىڭ بۋىن دەپرەسسيا، سترەسس، موتيۆاتسيا، ترەنينگ دەگەندى ەستىمەي وسكەن، بۇل تۋرالى ويلاماعان باقىتتى بۋىن. وتكەندە وسى تۋرالى ولەڭ جازعان ەم. سوڭعى جىلدارى وسى سوزدەر كوپ ايتىلىپ كەتتى. ءتىپتى بىرەۋلەردىڭ ازىعىنا، كۇن كورىسىنە، ماماندىعىنا اينالدى. ادام قوزعالماسا، ارەكەت جاساماسا، ويلانباسا، ارەكەت ەتپەسە، مىنەز-قۇلقىن تۇزەۋگە تىرىسپاسا ارينە اۋىرۋ بولادى. ءبىز سترەستى قولدان جاساپ، دەپرەسسياعا ۇشىراپ ءوز ءومىرىمىزدى قيىنداتىپ جاتقاندايمىز. ءوزىن-ءوزى جەڭگەن، ءوزىن-ءوزى باسقارعان ادامدا بۇلاردىڭ بىرەۋى دە بولماس ەدى. ماعان جىل سايىن ادامداردىڭ پەيىلى تارىلىپ بارا جاتقانداي كورىنەدى. تۇكسيگەن ەركەك، دۇڭىرەيگەن ايەل كوپ. بىردەڭە دەسەڭ "ارس" ەتكەلى تۇر. نەگە؟ بەتپەردە كيىپ العان. ءوزىن قورعاعان تۇرلەرى. جان دۇنيەسى جاساندىلىققا تولى. ارەكەتى، تىرلىگى، ءسوزى، مىنەزى جاساندى. كىمدى الداپ ءجۇر ۇقپايسىڭ. ءوزىن الداپ جۇرگەنى انىق. الەۋمەتتىك جەلىدە دە وسىنداي جاعدايلار كوپ. جاستارعا اقىل ايتۋدان اۋلاقپىن. حالىق مورالدان شارشادى. جوعارعى بيلىكتەن باستاپ، ەڭ تومەنگى بالاباقشاعا دەيىن 30 جىل مورال تىڭدادىق. شىققان ءمۇيىز جوق. جاستارعا ءبىر عانا ايتارىم: ءدىل مەن ءتىلىڭدى ءبىلىپ، دامىتا وتىرىپ، زامان كوشىنە ىلەسە بىلىڭدەر دەگىم كەلەدى. ارەكەت كەرەك.
جالپى ومىردەن تۇيگەنىم:
ءبىر ەسىك جابىلسا تۇڭىلمە، ءجۇز ەسىك اشىق تۇر، سەن ءوز ەسىگىڭدى اشا ءبىل.
***
بىرەۋدى ۇناتپاساڭ باس تارتا ءبىل، بىرەۋ ۇناتپاسا جابىسىپ سۇيكىمسىز بولما.
***
ءوز جۇمىسىڭدى ءوزىڭ جاساپ ۇيرەن، بىرەۋگە مىندەت قىلما، مىندەتسىڭبە.
***
ءومىردى وزىڭە ۇناعانداي ءسۇر، ەلدىڭ سوزىنە ەلەڭ بولما.
***
قايدا جۇرسەڭدە وزىڭە كومفورت جاساي ءبىل، ساعان ەشكىم كومفورت جاساپ بەرمەيدى.
***
ءوزىڭدى دە، وزگەنى دە سىيلاۋدى، قۇرمەتتەۋدى ۇيرەن.
***
قولىڭنان كەلسە جاقسىلىق جاسا، كەلمەسە زيانىڭدى تيگىزبە.
***
ءومىر قىسقا. سىيلاستىقتان ارتىق ەشتەڭە جوق.
جوبا اۆتورى: زارينا اشىربەك،
"ادىرنا" ۇلتتىق پورتالى
