Naýryzbaı qajy kinásin moıyndady. Bas múftılikke kim laıyq?

8392
Adyrna.kz Telegram

Bas múftı Naýryzbaı Ótpenov dintanýshy ǵalym Asqar Sabdınniń ózine jáne Qazaqstan musylmandary dinı basqarmasyna (QMDB) qaratyp aıtqan  synymen kelisetinin moıyndady. Ol Asqar Sabdınmen kezdesip, dintanýshynyń aqyl-keńesin tyńdaýǵa qushtar bolyp otyrǵanyn jetkizdi.

 «Assalamýǵaleıkým qurmetti Asqar Sabdın myrza! ... Dinı saladaǵy tájirıbeli sarapshy retinde oryndy másele kóterip, oı bildiripsiz. Janashyrlyq nıetpen jetkizgen oı-pikirińiz úshin alǵysymdy bildiremin. Men jaýapty qyzmetime jáne jeke basyma qatysty oryndy aıtylǵan syndy durys qabyldaımyn. «Jigitti syn shyńdaıdy» degendeı, dinı máselege baılanysty kez-kelgen tulǵamen ashyq áńgimeleskendi jaqsy kóremin. Dinı saladaǵy sarapshylarmen jıi suhbattasyp, olardyń obektıvti pikirin tyńdaý kúndelikti qalypty jumysymnyń birine aınaldy. Sizben de kezdesip, ortaq máseleni talqylap, usynys-pikirińizdi tyńdaýǵa jáne tıisti sheshim qabyldaýǵa daıynmyn» dedi Naýryzbaı Ótpenov.

Ras pa, ótirik pe, ol jaǵy belgisiz, Bas múftı dintanýshy Asqar Sabdınmen kezdesip áńgimelesýge qushtar bolyp júripti, biraq oǵan Sabdın oń qabaq tanytaı qoımaǵan. «Tipti, osyǵan deıin óz bastamam boıynsha birneshe ret Sizben kezdesýge tyrystym. Alaıda aldyn ala josparlanyp, ózińizben kelisken kezdesý Sizdiń sheshimińizge baılanysty ótpeı qaldy. Men ashyq dıalogqa árqashan daıyn ekenimdi taǵy da jetkizemin. Kóp ýaqyt sozbaı jaqyn kúnderi Sizben kezdesip, kórsetilgen máselelerdi talqylaýǵa shaqyramyn» dedi Bas múftı.

Bas múftıdiń myna sózine qarasaq, dintanýshy Asqar Sabdın Naýryzbaı Ótpenovtyń múbárek júzin kórýge qushtar emes. Onymen mámileli áńgime órbite almaıtynyn dintanýshy túsinetin sekildi.

Asqar Sabdınniń QMDB jáne Bas múftıge qatysty syny men ustanymy anyq. Onyń aıtýynsha, dinı saladaǵy keleńsizdikke QMDB tikeleı jaýapty. Sebebi, Qazaqstan zaıyrly memleket, nanym-senim máselesine memlekettiń atqarýshy organy,ıaǵnı  úkimet aralasa almaıdy, din men memleket isi bólengen.

Din salasyna QMDB monopolııa ustap otyr. Qazaqstanda táýelsizdik alǵaly beri dinı radıkaldar otyzdan astam terakt jasap, beıkúná azamattardyń ómirin jalmady. Sektalar men ıslamı radıkaldardyń elimizde qaptap ketýine QMDB tosqaýyl bola almaı otyr. Qazaqstanda birneshe myń meshit bar, onyń bárin QMDB-nyń qaramaǵynda. Degenmen, moldalar men ımamdar ortaǵasyrlyq túsinikten shyǵa almaıdy, zaman talabyna saı ýaǵyz júrgize almaı keledi. Munyń bári saýatsyzdyqtan kelip shyǵady. Sonyń kesirinen Qazaqstandaǵy musylman jamaǵatyn dinı radıkaldar jyrymdap tartyp alyp, olardy syrtqy kúshterdiń saıası oıynyna paıdalanyp jatyr. Júzdegen qazaqstandyq musylman Irak pen Sırııa, Aýǵanstan men Vazırıstan jerindegi soǵysqa baryp mert boldy. Aýǵanstan bıligin «Talıban» terrorlyq uıym basyp alǵan tusta Qazaqstanǵa dinı radıkalızmniń qaýpi tipti kúsheıip ketti. QMDB mynaý túrimen tálipterdiń soltústik baǵytta qaraı júrgizetin dinı ıdeologııalyq ekpansııasyna qarsy tura alatyndaı qaýqary joq.

Halyq aıtsa, qalt aıtpaıdy – «Balyq basynan shirıdi» degen sóz bar. Dintanýshy A.Sabdın QMDB-daǵy reformany «din basynan» bastaý kerektigin aıtyp keledi. Onyń aıtýynsha,  Bas múftı qyzmeti «dinı laýazymǵa» aınalyp ketken. Ony joǵarydan taǵaıyndalǵan dırektor dep ataýǵa bolady. Sondyqtan Bas múftıdiń musylman jamaǵaty aldynda bedeli joq, jurt oǵan saýatsyz kóp moldanyń biri dep qaraıdy.

A.Sabdınniń oıynsha, Bas múftıdiń musylmandar aldynda bedeli bolý úshin ony sharıǵatta kórsetilgendeı «dinı quzyret» deńgeıine kóterý kerek. Bas múftıge qoıylatyn talap, krıterııi QMDB-nyń jarǵysynda jazylǵan. Degenmen, Naýryzbaı Ótpenov Bas múftı laýazymyna qoıylatyn talapqa saı bolmaı tur. Tipti, ol arab tilin jetik bilmeıdi, shetelde ótken konferenııada Bas múftı jýrnalısterdiń suraǵyna arabsha myńqyldap durys jaýap bere almady.

Dintanýshy Asqar Sabdınniń aıtýynsha, Bas múftı bolsyn, basqa joǵarǵy laýazymdy ımamdar bolsyn, olarǵa berilgen jalǵan ataq dinı laýazym ıesiniń bedelin kótere almaıdy.  «Mynandaı deńgeıdegi “ıslam ǵulamasy” - ıslamtaný doktory, qurmetti professor, “Qurmet ordeniniń” ıegeri, “múftı” degen ataqtarymen ne isteıdi? Kimdi aldamaqshy? Sheteldik jýrnalısterdiń reportajyna daıyndalǵan túri mynaý bolsa?!» dep ashyndy dintanýshy.

Arab, aǵylshyn, orys jáne qazaq tilin jetik meńgergen Asqar Sabdın QMDB ımamdary men Bas múftıdiń  Quran, fıqh, aqıda, sharıǵat máselesine de tereń boılaı almaıtynyn synady.

Asqar Sabdınniń aıtýynsha,  onyń Naýryzbaı Ótpenovtyń jeke basyna qatysty qoıatyn kinási joq. Ol Bas múftıdiń QMDB jarǵysyna saı saılanǵanyn, ıslam dini máselin jetik meńgergenin qalaıdy. «Sondyqtan, dinı eń joǵary laýazymdaǵy tulǵadan sarapshylar aldynda Quran, fıqh, aqıda pánderi boıynsha birneshe klassıkalyq kitaptardy oqýyn suraımyn!» dedi Asqar Sabdın.

Asqar Sabdınniń QMDB men Bas múftıge qaratyp aıtqan syna óte ózekti. QMDB-ny ishinen kemirip jatqan qurttaı bul problema Naýryzbaı qajy aıtqandaı Bas múftı men dintanýshynyń kezdesip sóılesýi arqyly sheshile salatyn másele emes. Bul Bas múftıdiń ózine júıeli ári ádil syn aıtqan dintanýshyny aldaýsyratyp qoıýdy kózdeıtin qýlyǵy ǵana. Al Asqar Sabdın Bas múftı óziniń quzirettilik deńgeıin jurt aldynda dáleldeýin talap etip otyr.

Syrttan dinı radıkaldardyń saıası ıdeologııalyq ekspansııasy, ekstremızm men terrorızm qaýpi tónip turǵan mynaý shaqta dinı salaǵa monopolııa ustap otyrǵan QMDB-da túbegeıli reforma jasaý kerek. «Onsyz eshqandaı dinı radıkaldy ekspansııaǵa qarsy tura almaımyz! Jastarymyzǵa biz baǵyt bermesek, júzdegen álemdik jamaǵattar olarǵa baǵyt beredi. Solardyń daǵýat pátýálarynyń nátıjelerin 2011-2016 jyldary kórdik. Beti aýlaq, Qudaı elimizdi saqtasyn!» dedi Asqar Sabdın.

 

Dintanýshy Asqar Sabdınniń aıtýy jón. Degenmen, QMDB ishinde túbegeıli reforma jasaýǵa peıildi adam joq sekildi. Saýatty, din máselesin jetik biletin ǵulamalardy múftııat moldalary túrtpektep, QMDB-nyń qurylymdyq júıesinen shetke ysyryp tastady. Sonyń kesirin, zardabyn halyq tartyp jatyr. QMDB tóraǵasyn saılaý kózdi jumyp shar tastaıtyn taǵaıyndaý tárizdes bolyp ketti. Bas múftıge saılanatyn laýazym ıesiniń quzirettilik qadyr-qasıeti jyldan-jylǵa nasharlap barady. Mine, endi arabsha jaza almaý bylaı tursyn, durystap sóıleı almaıtyn, dinı ádebıetterdi shatyp-putyp qate oqıtyn, dinniń fılosofııasyn túsindire almaıtyn adam din salasyn basqaratyn zamanǵa tap boldyq.

Árıne, «aýyzdy qý shóppen súrtip», túńilip ketýge bolmas. Problema shash etekten ekeni ras. Degenmen, ony sheshýdiń jolyn qarastyrýy qajet. Osy turǵydan alǵanda, zaman talabyna saı múftı bola alatyn eki kisiniń atyn ataýǵa týra keledi. Onyń biri – Asqar Sabdın, ekinshisi – Murtaza Bulutaı. Ekeýi de arab, qazaq, aǵylshyn tilderine jetik, budan basqa da birneshe til biledi. Ekeýi de Qurandy, sharıǵat, fıkh, aqıda máselesin, dinı ádebıetterdi saralap oqyǵan, ekonomıka, menedjment, saıasattaný, gýmanıtarlyq ǵylymdardy meńgergen bilimdar kisiler. Mine, osyndaı, jan-jaqty adam din salasyn basqarý tıis. Sonda ǵana halqymyzdy syrttan keletin dinı radıkaldardan, ekstremıstik-terrorshyl kúshterdiń yqpalynan qutqara alamyz.

Turarbek QUSAIYNOV,

"Demos" QB tóraǵasy

 

(Avtordyń kózqarasy redakııanyń kózqarasyn bildirmeıdi)

Pikirler