"Qazaq" degen bireý jurtty tálibtermen qorqyta bastapty.... Dalbasa analıtıka. Jymysqy oıy Qazaqstandaǵy dindi (tek qana ıslamdy) jaqtaý ǵana. Biraq Qazaqstan kóp dindi ustanatyn el. Sondyqtan bir dindi agressıvti túrde engizýge umtylý - ishki tutastyqty álsiretedi.
Onyń ústine, qazirgi tarap jatqan radıkaldy ıslam óziniń mazmuny jaǵynan talıbandarǵa óte jaqyn. Myna avtor "olar sáláfızm, al biz basqamyz" dep ásirelep aıtsa da, dál qazirgi sıtýaııada ózderi naǵyz "sáláfızm qushaǵynda" dese bolady.
Sebebi, bular Qazaqstan qazaq ulty qurǵan ýnıtarly memleket ekenin ótirik "moıyndaıdy".
Al is júzinde "biz aldymen musylmanbyz" dep, dinı turǵyda barlyq ıslamdyq baǵyttarmen birigip ketedi.
Bular "Men qazaqpyn" degendi eshqashan aldyǵa shyǵaryp kórgen emes.
Al, endi, osy - "Men qazaqpyn" dep, ıaǵnı, elmizdegi ýnıtarly memleket qurýshy qundylyqtardy, elimizdiń barlyq halqyn biriktirýshi ulttyq qundylyqtardy alǵa shyǵaryp otyrǵan, sol úshin de qazaqtyń kóne seniminiń tutqasy (qudaıy) Táńirdi alǵa shyǵarǵan, onyń dúnıetanymdyq jaǵyn nasıhattaýshy topty "Táńir dinindegiler" dep atap alyp, ony birese Qytaıǵa, birese Orysqa telip jatady....
Bul jerde olardyń "ultsyzdyq-musylmandyq", ıaǵnı "Halıfattyq" múddeleri Ýnıtarly táýelsiz memleket (Ulttyq memleket) ıdeıasymen antogonıstik kaıshylyqqa ushyraýda.
Ony búrkemeleý úshin de, olar jurtty talıbtermen, Qytaımen, Oryspen, AQShpen jáne t.t. qorqytýǵa kóshti.
Endeshe, olardyń oıynsha biz osy jaǵdaıda tek dindi kúsheıtsek qana typ-tynysh ómir súredi ekenbiz. Ol úshin táńirshilerdi ıt qosyp qýý kerek eken...
Alaıda, olar ózderi usynatyn "dinı joldy" qazirgi kózi ashyq qazaq qoǵamy nege qabyldamaı jatyr, olardyń dinı ıdeıalary Qazaq halqyn (ózge jurtty aıtpaı aq qoıalyq) nege judyryqtaı bir maqsatqa biriktire almaı jatyr degen suraqty qoıǵan emes. Sebebi, olar "din" dep júrip, Qazaq ultynyń rýhanı dúnıesinen, tutas mádenıetinen alshaqtaı tústi.
Al, Ultty ult etýshi rýhanı bastaý din emes, myńdaǵan jyldar qalyptasatyn Dástúr men Salt, Mádenıet, Dúnıege degen ulttyq kózqaras (dúnıetanym) bolatyndyqtan, Qazaq ulty da mundaı ıslamnan úrke bastady....
Oǵan kináli eshqandaı da dinı ınstıtýttary joq bir top "táńirshiler" emes, oǵan kináli osy dinshilderdi ózderi dese bolady.
Odan ári aıtsaq, Táńir ıdeıasyn "din" dep jarııalaý - naǵyz ótirik, naǵyz aldaý.
Sebebi, ol qazir tek "qazaqtyń kóne nanym-senimderi" deıtin ǵana deńgeıde.
Ol qazir din retinde 2-3 myńnan astam meshit salyp alǵan ıslam dinimen, nemese, basqa dindermen eshbir básekege túse almaıdy.
Biraq, soǵan qaramastan, ol, ásirese ıslam úshin, qaýipti kórinedi.
Sebebi, Táńir túsinigi ulttyń tarıhymen baılanysty, onyń kóne dástúrleriniń máni men maǵynasyn túsindire alady. Ult retinde ony ereksheleıdi. Sondyqtan Táńir ıdeıasy "musylmanbyz" degen atpen taraıtyn, biraq "ultsyzdanýdy" kózdeıtin dinı ıdeıaǵa jol bermeı jatyr, kedergi bolyp otyr...
(Mysaly, ózińiz de "Nege Táńirge ózge dinder tıispeıdi?", "Nege ıslam ózge dindermen osylaı básekelespeıdi?" degen suraqtardy qoıyp kórseńiz. bolady..)
Al, basty másele basqada - Bizge Ýnıtarly memleket retinde kúsheıý mańyzdy. Ol úshin basty orynda turatyn qundylyq din emes, basqa nárseler. Olar:
1. Ekonomıkalyq qýat (Ǵylym men bilim, Kásipkerlik, Iskerlik),
2. Passıonarlyq qýat (Halyqtyń (ýnıtarly memlekette) bir Qundylyq tóńireginde toptasýy, biregeılenýi. Ol - memleket quraýshy Qazaq halqynyń Tól mádenıeti (tili, dástúri, salty, rýhy). Al qazirgi din óziniń ishki alaýyzdyq áserinen osydan ajyrap qaldy.
3. Ulttyq patrıotızmniń memlekettik patrıotızmge ulasýy. (Al "halıfat" ıdeıasy buǵan tolyq qarsy. Tipten, ol táýelsizdikke qarsy ıdeıa!)
4. Ádilettilik! (qazaqsha "DAT" prınıpi). Bul Ulttyq minezdiń basty atrıbýty. Al dinı dogmaǵa negizdeletin jalǵan ıdeıalar buǵan saı emes.
5. Otbasylyq qundylyqtar jáne demografııa!
(Din osy salada da ortaǵassyrlyq qundylyqtarmen shekteýli. (Zaıyrly qoǵamǵa saı otbasylyq qundylyqtar bizdiń ulttyq mádenıette damyǵan. Endeshe, shet eldik ortaǵasyrlyq dinı erejelerdi qabyldaý qıyn)...
Aıta bersek, budan ózge de sebepter kóp.
Sondyqtan, men de Táńir deı otyryp, Ulttyq mádenıetti (Dástúr men Saltty, Tildi jáne t.t.) basshylyqqa ala otyryp - birligi jarasqan kúshti memleket qurý kerek deımin.
MUNDA - DIN JEKE ADAM ORBITASYNDA QALÝY KEREK.
Ábdirashıt BÁKIRULY,
"Adyrna" ulttyq portaly
