"Jylaǧyŋ keledı". Saiasatker, ekonomist Şyŋǧys Mūqan qoǧam nazaryn naryqtaǧy qazaq tıldı kıtaptarǧa audardy. Avtordyŋ aituynşa, qazaq tıldı kıtaptan zamanǧa sai bılımdı igermegen tūlǧadan ūltyn, elın oilaityn sauatty maman şyqpaidy. Qazaq tıldı kıtaptardyŋ ülesın arttyrudyŋ Qazaq elın damytuǧa aitarlyqtai yqpaly bar. Bıraq oǧan nazar audaryp otyrǧan eşkım joq, dep jazdy "Adyrna" ūlttyq portaly.
Özektı taqyrypty söz etken saiasatker el erteŋıne köz tastady. Qazaq tılınıŋ ornyna kıtap dükenderınıŋ sörelerınde "jypyrlaǧan" orys, aǧylşyn, türık tıldı kıtaptardy söz ettı.
-“Melomanda” jürmın. Jylaǧyŋ keledı.Osydan 22 jyl būryn univer qabyrǧasyna kelıp, aǧylşyn men ispan tılderın üirenuge kırıskenımde de däl osylai edı.Şettılderın orys tılı arqyly oquǧa mäjbür bolǧan edık. “Baiaǧy jartas - sol jartas”.Qytai tılın üirengıŋ kele me? Bır söre kıtap tūr, bıraq orysşa. Kärısşe şe? Taǧy da bır söre kıtap bar, bıraq bärı orysşa. Özımızdıŋ türıkşe şe, ol da solai. Basqany aitpaǧannyŋ özınde lingva frankaǧa ainalǧan aǧylşyn tılın meŋgere almaisyz, eger orys tılın bılmeseŋız, älge deiın.Men jaratylystanu salasyndaǧy basqa ǧylym-bılımdı aitpai-aq qoiaiyn. Lingvistika degen igeruge de, üirenuge de oŋai dünie ǧoi. Roket sains emes. Sonda da iia oqulyq, iia sözdık joq.Eger qazaq mektebın bıtırgen tülek ana tılı arqyly bılımdı igerıp, aitalyq, myqty medik nemese sauatty injener bola almasa, Qazaqstandy damytamyz degen dauryqpanyŋ bärı beker.Eldıŋ damuy - tıldıŋ damuyna bailanysty. Tılı kedei el eşqaşan bai elge ainalmaq emes. Endı, otyryp alyp jylai bergende de eşnärse şyqpaidy. Özımız ıstemesek, basqa elden kelıp, eşkım ıstep bermeidı, - dep jazdy avtor.
Qazaq tılınıŋ qazırgı qoldanysyna qatysty oqyrmandar da san-calaly pıkır bıldırdı.
- "Kölıgıŋe mınıp radio qossaŋ, Qonaev kezındegı "Qazaq radiosy" men "Şalqar" ǧana qazaqşa.Otyz jyldaǧy jetken jerımız osy";- Osynda jūmys ısteitın türık dostarym bar. Orys tılınen jeke sabaqtar alyp jür. Nege qazaq tılın üirenbeisızder?dep sūraǧanymda, bükıl qūjattar, resmi aqparat orys tılınde, adamdar özara köbıne orys tılınde söilesedı, bız servis salasyndaǧy adambyz, halyqqa yŋǧaily tıl kerek bızge dep jauap bergen…
- Közımızdı aşyp ainalaǧa qaraiyq bız älı Otar eldemız, Qazaq degen tek aty ǧana, şynai tırlıktıŋ bärı Otarşyldardyŋ qolynda, solardyŋ tılınde şeşılıp jatyr, bızderdı süiek berıp aldap qoiady, soǧan mäzbız. Būny özgertudıŋ jalǧyz joly aǧatuşylyq jäne Qazaqtyŋ ar-namysy!
- Ötkende monşaǧa bardyq. Bırneşe kışkentai bala äkesımen kelgen. Tılderı bıraq orysşa, äkesı qazaqşa söilep jür. Ūly tüsınedı, orysşa jauap beredı. Iаǧni, şeşesınıŋ tılı orys tılı degen söz. Şeşesı balasyna şüldırlep üiretken, solai tärbielegen. Tıldı dūrystaudyŋ bır şarty qazaq qyzdarynyŋ, analarynyŋ tılın dūrystau kerek-au, dep ūqtym. Qazaq qyzdary myqty, qaisar, tözımdı häm öte elıktegış bop tūr. "Äiel būzylsa, älem būzylady" degen ras. Analardyŋ tılı oŋalsa, bala sol ananyŋ tılınde söiler edı... - dep jazdy oqyrmandar.
"Adyrna" ūlttyq portaly
Ūqsas jaŋalyqtar
Qazaq tılı
qazaq
Jaŋa Qazaqstan
oqu ǧylym
kıtap audarmasy
kıtap mäselesı
qazaqsan
ūlttyq audarma
ūlt tılı
