Belgisiz bir zamanda, ShÚKIRShILIK dep atalatyn úlken shahar bolypty. Ol shahardyń «shúkirshilik» - dep atalýy, halqy momyn, aıtqanǵa kónetin, beıbitshilikti tý etken erekshe jandar bolǵan kórinedi. Shúkirshilik shahary halqynyń basyna qandaı kún týsa da, «biz osyndaı keń shaharǵa ıe bolyp otyrǵan erekshe jandarmyz, bul álemde biz sııaqty myqty adamdar joq, bolǵanda emes», – dep ózderin jubatyp, aýyrtpalyqtyń bárine kóne beredi eken.
Endi, osyndaı jurttyń basshysy bolyp, shahardyń temir balqytý jumystarynyń bas ustasy bolǵan, Baısultan atty azamat saılanady. Bul Baısultannyń bıleý júıesiniń basqalardikinen ereksheligi, onyń 49 aqylshysy, 98 jandaıshaby bolypty. Sodan, ózge shaharlarǵa Baısultannyń esimin máshhúr etý maqsatyn kózdegen aqylshylar: "Bizdiń shaharymyz eń bedeldi shahar bolýy tıis. Sonyń jolynda, ne isteımiz?" – degen suraqtyń jaýabyn izdepti.
Sonda, Baısultannyń 98 jandaıshaby: «Shahar turǵyndarynyń búkil tórt-túlik malynyń, sút, maı jáne t.b. azyq-túliginiń 80%-yn biz alyp otyraıyq-ta, kórshi shaharlarǵa tegin tarataıyq. Mundaı isti eshbir shahar basshysy jasap kórmegen. Búkil álem bizge tánti bolady,- dep usynys bildiredi. Bul usynysty Baısultannyń 49 aqylshysy: «Mynaý degen keremet tabylǵan aqyl eken», - dep, maquldap, Baısultannyń aldyna baryp: «Sizdiń ataǵyńyzdy shyǵarý úshin, álemde sizdeı teńdessiz jan bolmas úshin, shahar turǵyndarynyń 80% sút-maıyn, azyq-túligin qaıyrymdylyq retinde ózge shaharlarǵa taratý kerek»,- deıdi. Baısultan bolsa, bir oılanyp alyp: «Aıtyp otyrǵandyryń óte durys, bul usynystaryńyzdy qoldaımyn!»,- dep maquldaıdy.
Shahardyń taǵy bir bóliginde halyqqa sózi ótetin, «shúkirshilik» sóziniń halyqtyń sanasyna tereń tamyr jaıýyna sebepshi bolyp, tatýlyqtyń saqtalýyna basty kúsh jumsap otyrǵan, ımamdar ókilderi bolypty. Bul ımamdar halyqtyń 80% azyq-túligin alý úshin: «Shúkirshilik qylyńdar, senderdiń maldaryń bar, 80% tamaqtaryń bolmasa da, bunyń ózine shúkirshilik! Ózge shahar turǵyndarynyń aldynda sender abyroıly bolyp júresińder! Ash bolyp júrseńder de, el aldynda abyroıly bolyp júrgenderiń myń ese artyq emes pe? Basshysynyń ámirine qarsy shyǵý keshirilmeıtin kúná»,-dep, ýaǵyzdaryn aıtyp, shahardyń barlyq halqyn óz degenderine kóndiredi.
Sóıtip, halyqtyń 80% azyq-túligin alǵan 49 aqylshysy Baısultanǵa: «Ózińizdeı adam álemde buryn-sońdy bolǵan joq. Sizdeı basshynyń ǵumyry uzaq bolýy kerek. Sondyqtan da, bul jınalǵan azyq-túliktiń 50%-y ózińizdiń áýletińizde bolsyn. Ózge shahar turǵyndaryna 30%-y jetedi. Jınalǵan azyq-túliktiń 80%-yn nemenege jumsap jatasyz? 30%-dyń ózin eshbir shahardyń basshylary teginnen-tegin bergen emes. Al, siz bolsańyz berip otyrsyz. Sondyqtan da, sondaı jaqsylyq uzaǵynan bolýy úshin 50%-yn ózińiz alyńyz, áýletińizge berińiz!»,- deıdi. Baısultan: «Iá, durys, durys. Jaǵdaıym jaqsy bolýy kerek qoı»,- dep sózin qostap kelisedi.
Sodan keıin, 98 jandaıshaptary: «Eı, 30% azyq-túlikti kim berip jatyr? Qaı shahar berip jatyr teginnen-tegin? 20% jetpeıdi me?»,- dep til qatady. «Durys, durys, jetedi»,- deıdi 49 aqylshysy. Sóıtip, ózara ortaq sheshimge kelip, basshynyń 49 aqylshylary 98 jandaıshapqa: «Halyqtyń tek 20% azyq-túligin basqa shaharlarǵa taratyńdar!»,- dep tapsyrady. Al, 98 jandaıshaptary: «Qaı shahar, qaı jer teginnen-tegin, bostan-bos sút-maı, azyq-túlik berip jatyr? Eshbir jerde berip jatqan joq. Bizdiń olardan qaı jerimiz artyq? Odan da, kúnimizdi kórip, ózimiz alsaq, jón bolmaıdy ma? Bostan-bos taratyp, odan ne paıda kóremiz?»,- dep, 10%-yn ózderi alyp, qalǵan «10%-yn halyqqa tegin tarat!»,- dep ımamdar ókilderine beredi.
Imamdar ókilderi: «Bul 10% azyq-túlikti Alla Taǵala bizdiń nesibemizge berip tur, eger halyqtyń nesibesi bolsa, bizge 80% múliktiń kem degende 50%-y kelýi kerek edi, biraq kelmedi. Balyq basynan shirıdi degenimiz osy!»,- dep, 10%-dy óz enshisine alady.
Osylaısha, jyldar ótedi. Shahar basshysy - Baısultannyń atyn álemge tanyltý úshin, aqylshylar men jandaıshaptar: «Taǵy ne isteımiz?»,- dep, oılanyp, mynadaı usynys aıtady: «Bizdiń basshymyzdyń aty barlyq álemge máshhúr bolýy úshin, myna tórt-túlik mal bar emes pe, jylqy, sıyr qoı, túıe degen... Endi, biz qoıdy-qoı, túıeni-túıe, sıyrdy-sıyr - dep atamastan buryn aldaryna baı sózin qosyp «baı-túıe, baı-jylqy, baı-sıyr, baı-qoı»,- dep ataýymyz kerek. Sol kezde baılyq shaqyramyz, yrys-bereke keledi»,- deıdi. Bul usynysty aqylshylary Baısultanǵa jetkizip, maquldatyp, kelisimin alady.
Osylaısha, kún artynan kún, aılar, jyldar ótedi. Shahardyń turǵyndary kedeılene túsedi. Jeıtin azyqtary bola bermeıdi. Biraq, shúkirshilik qylady. Shúkirshilik degen shahar turǵyndarynyń qudiretti sózi, kıeli uǵymy, jaratýshysynyń dini ispetti bolady.
Baısultannyń aqylshylary ábden baıyp, halqy «shúkirshilik» - dep kedeılenip, jandaıshaptar bolsa toıynyp, halqyn tipti «adam» - dep kózge ilmeı, qarynnyń qamy úshin, áýletteri baılyqta ómir súrýi úshin, Baısultanǵa baryp: «Biz, ózimizdiń shaharymyzdyń jerlerin kórshi shaharlarǵa bereıik»,- deıdi. Solar, bizdiń jerimizdi alsyn. Basqa eldi-mekenderdiń eshbiri, óz jerlerin bergen emes. Siz bolsańyz, sondaı meıirimdilikpen, kóregendilikpen, ózińizdiń jerińizdi ózge jurtqa berseńiz, esimińiz tarıhta altyn árippen qalyp, halyq júreginde máńgilik saqtalatyn bolady»,- dep usynys bildiredi. Bundaı sózderdi estip, maısarap ketken Baısultan birden kelise ketip, «halyqtyń jerin ózge shaharlarǵa taratyńdar!»,- dep buıyrady.
Buny estigen Shúkirshilik shaharynyń turǵyndary bolsa, ashýǵa boı aldyryp, ımamdardy tyńdamaı, «Bulaı, kórgen kúnimiz qursyn! Ash-jalańash júrip, endi jerimizden aıyrylatyn boldyq!»,- dep barsha halyq kóterilip, Baısultandy basshylyqtan taıdyrýǵa bekinedi.
Baısultan halyqtyń ózin basshylyq ornynan taıdyrmaq ekendigin estip, úreılenip, jandaıshaptary men aqylshylarynan kómek suraıdy. Sonda barlyǵy birlese otyryp, Baısultanǵa: «Siz basshylyqtan ketińiz, ornyńyzǵa basshy qylar bir qoıshy bar, ol qoıshy qoı aýzynan shóp almaıtyn momyn. Bir tıyn baılyǵy joq. Osy shahardyń malyn baqqan kedeı. Sony, ózińizdiń ornyńyzǵa shahardyń basshysy qylyp qoıyńyz! Biraq, jasyryn túrde ózińiz basqaratyn bolasyz! Tek, osylaı ǵana halyqty tynyshtandyrýǵa bolady»,- dep, Baısultanǵa halyqty qalaı aldaý keregin aıtyp, oılaryn júzege asyrýǵa kirisedi.
Sodan, Baısultan el aldyna shyǵyp: «Men, osy ýaqytqa deıin halyqtyń jaǵdaıyn jasaýǵa tyrystym, biraq, qolymnan kelmedi. Endi, men ornymnan keteıin. Halqymnyń kóńili qymbat, shaharymnyń turǵyndary men úshin árqashan da qurmetti, syıly. Shaharymyzdyń jaǵdaıyn jaqsy túsinetin, qarapaıym qoıshy bolyp júrgen azamat bizdiń basshymyz bolýy kerek! Sizderdiń jaǵdaılaryńyzdy osy bir kedeı jaqsy túsinedi!»,- dep, sózin sóılep, basshylyq tizginin qoıshy kedeıge beredi.
Kedeı shahar basshysy bolǵannan keıin, shahardyń barlyq turǵyndaryn jınap alyp, búkil elge qarap: «Men, shaharamyzdyń kórkeıip-ósýine barynsha atsalysatyn bolamyn. Endi, osy shaharymyzdyń beıbitshiligi úshin, kórkeıýi úshin qyzmet qylyp, shahar turǵyndarynyń qalaýymen basshylyq ornynan ketip bara jatqan Baısultan myrzaǵa alǵysymdy aıtamyn da, búginnen bastap, bizdiń shahar «Baı-Shahar» - dep atalatyn bolatyndyǵyn málimdeımin. Sonymen qatar, shaharymyzdyń tasymen-taýy, endi, sol baıymyzdyń jeke menshigine ótip, shaharymyzdyń árbir bulaǵy, árbir sýy, kóli, barlyǵy 49 aqylshynyń jekesine berilip, shaharymyzdyń árbir taly, árbir toǵaıy, árbir ósip shyqqan shóbi, 98 jandaıshabynyń qaramaǵyna tapsyrylady. Solardyń jeke menshigi bolady»,- dep aıta kelip, «Al, jerimiz bolsa, shaharymyzdyń turǵyndarynyń ózinde qalady»,- deıdi.
Buny estigen jurttyń bári: «Ooo, mine! Naǵyz basshy! Osyndaı bolýy kerek! Jerimiz ózimizde qalady, jerimiz ózgelerge berilmeıtin bolady», - dep, máz bolyp, qýanyp jatqan kezde, buryshta turǵan bir bes jasar bala jan daýsyn shyǵaryp, aıǵaı salyp: «Bizdiń jeıtin asymyz bolmasa, basarǵa tasymyz bolmasa, isherge sýymyz bolmasa, shabatyn shóbimiz bolmasa, bul jerimizdiń bolǵanynan ne paıda? Ne qaıyr? Biz, balalar qaıtip kúnimizdi kóremiz? Qaıtip tirshilik etemiz?»,- dep, móltildep turyp, jylaıdy.
Bul balanyń jylaǵanynan, jandy aýyrtar sózinen turǵyndardyń barlyqtary oryndarynan qozǵala almaı, tasqa qatqan músin sııaqty bolyp qalady. Tek, ımam ǵana aýzyna Allany alyp, balaǵa qaraı jaqyndaı túsedi. Balanyń júzine qarap, móltildep aǵyp turǵan jasyn súrtip turady da: «Bastysy, jerimiz ózimizde qalady. Kórshi shaharlarǵa berilmeıdi. Soǵan shúkirshilik»,- dep aıtady...
Bekzat BOLATULY, Zarına ÁShIRBEK,
"Adyrna" ulttyq portaly
