Árıne, ar-ojdany men ımany bolsa.
Oqyrmanǵa túsinikti bolýy úshin áńgimeni arydan bastalyq.
Kesheli-beri ınternetti aqtaryp otyryp eki birdeı jańalyqqa kózim tústi.
Birinshisi, Birikken Arab Ámirlikteri sheıhtaryna Qazaq dalasynda qusbegilik quryp, demalys jasaýyna ruqsat berippiz. Qosh delik! Bul sheıhtar aýlanatyn qustardy áýeli kóptep ósirip, ıen dalaǵa ushyrady, keıin solardy aýlaıdy. Buǵan deıin de olar kelgen, budan keıin de keledi. Qonaqjaı halyqpyz, dostyqqa árqashan da esigimiz ashyq. Sheıhtardyń Qazaqstanǵa degen kózqarastary jaqsy, basymyzǵa kún túskende kómek qolyn sozyp ta otyrady. Byltyrdan beri bizdiń elimizge ushaqtarmen gýmanıtarlyq kómekterin de jibergen. Shymkentte úlken meshit jáne «Ana men bala» ortalyǵyn salyp berdi. Eki eldiń basshylary da jıi kezdesip turady. Bizdiń myńdaǵan týrıst Dýbaıdan shyqpaıdy. Jalpy, Qazaqstan men BAÁ qatynasy qalyń, syılastyǵy joǵary elder deýge keledi.
Ekinshi jaǵynan jańalyǵym, Qytaı Bangladeshke «Sınofarm» vakınasynyń bir dozasyn 10 AQSh dollaryna satyp, onyń dozasyn 15 dollardan alyp jatqanyn basqa elder estip qoıyp, halyqaralyq janjal bolyp jatyr eken. Iá, siz qatelesken joqsyz, «Sınofarm» vakınasy jaqynda ǵana Qazaqstan árbir dozasyn 31,1 dollardan qyp-qyzyl shyǵyn aqshaǵa satyp alǵan «Haıat-vaks» vakınasynyń orıgınaly. Bárimiz avtokóligimizge qosalqy bólshek alamyz, ony bilemiz, orıgınal men dýblıkattyń baǵasynyń aıyrmashylyǵy eki ese kóp ekenin. Al, «Haıat-vaks» vakınasy «Sınofarmnyń» vakınasynyń dýblıkaty.
Endi osy eki jańalyqty ózara baılanystyrýǵa talpynyp kóreıik. Ońaı emes. Orıgınalyn jurttyń balasy 10 dollarǵa alyp jatqanda , qazaq onyń dýblıkatyn 31,1 dollarǵa salyp alǵanyna myń alǵysyn aıtyp, jalynǵandaı bolyp otyrmyz. Kimnen deseńizshi? Jaqyn musylman elinen. BAÁ-den. Bul el jer jahanǵa qaıyrymdylyq sharalaryn jasaýmen máshhúr el, jylyna qanshama elderge mıllıardtaǵan dollar qarajatty qaıyrymdylyqqa jumsaıdy. Osy el myńdap, qoıdaı qyrylǵan elge koronavırýsqa qarsy vakınany halyqaralyq naryqtaǵy baǵasynan artyq etip bizge satty. Osydan taǵy da baıyp ketetinine senbeımin. Óz baǵasyna demeı-aq qoıaıyn, eń arysy bir dozasyn 5 dollardan satsa da zııan shekpesine senimdimin. Olardyń shyǵaryp otyrǵan vakınasynyń baǵasynyń zaýyttaǵy quny 1-2 dollardan da aspaıdy eken.
Al endi, halyqaralyq qaýymdastyq «Vakınalyq Marshal jospary» dep atap júrgen, damyǵan elderdiń vakınaǵa qoly jetpeı júrgen elderge vakınany tegin nemese óz baǵasyna arzan bereıik degen saıasaty bizdiń eki eldiń arasynda qoldanylmaı qalǵany qandaı ókinishti!
Maqalamnyń basyndaǵy 11 mıllıard teńgege qaıta oralaıyn. Qazaqstan 1 mıllıon dozany 31,1 mıllıon dollarǵa satyp aldy. 1 mıllıon dozany 5 dollardan eseptesek, 5 mıllıon dollar bolatyn edi. 31,1 mıllıonnan 5 mıllıonda alyp tastasaq, 26,1 mıllıon dollar ózimizge qalatyn edi ǵoı. Dollardyń qazirgi kýrsy 428 teńge desek, bul qarajat 11 mıllıard teńgeden asyp ketedi eken. Endigi maqsat, Ámirlikterdiń sheıhtaryn ar-ojdan men ımanǵa shaqyryp, vakına boıynsha 31,1 mıllıon dollarlyq mámileniń dos ári musylman elderdiń arasynda jasalyp ketkenin úlken qatelik dep baǵalap, árbir dozany 5 dollardan qaıta eseptetip, artyq tólengen 26,1 mıllıon dollardy Qazaqstan halqynyń paıdasyna qaıtarý týraly tapsyrma berýin ótinip suraımyn. Bálkim, satýshy uıym – «Julpar» kompanııasy ańqaý qazaqtardy kórip, pysyqtyq jasap, satyp ta jibergen shyǵar. Ol kommerııalyq uıym, múmkin ol jaǵynan bul kompanııany túsinýge de bolady. Biraq, aıtyp ótkenimdeı, dinı nanym, dostyq qatynastar, qaterli aýrýǵa qarsy qara halyqtyń múddesi jaǵynan mundaı qýlyq eshkimge de jaraspaıdy. Sondyqtan da, búkil Qazaqstan men qazaq halqynyń atynan artyq tólenip ketken qarajatty qaıtaryp berýin suraımyn. Bul aqsha bizde 2 birdeı balalar aýrýhanasyn salýǵa jetedi. Bul myńdaǵan balalardyń densaýlyǵyn túzeýge sebepshi bolady. Osy isti júzege asyrsa, Ámirliktiń sheıhtary da úlken saýapqa qalatyn bolady. Osylaı jasap, mol saýaptyń astynda qalyńyzdar, musylman baýyrlar!
Bul maqalany «BAQ týraly» zańǵa sáıkes, jýrnalısttik suraý dep baǵalaýdy suraımyn. Syrtqy ister mınıstrligi men Densaýlyq saqtaý mınıstrligi osy ótinishti qarap, Ámirlikter sheıhtaryna jetkizip, jaýap alýlaryn suraımyn.
Bekbolat QARJAN,
"Adyrna" ulttyq portaly
