Bairaq-belgılı bır memleket turaly alǧaşqy tüsınıktı qalyptastyruşy bırden bır belgı ekendıgı barşamyzǧa aian. Kök börınıŋ ruhynan quat alǧan türkı taipalarynyŋ, Evropada örkeniettıŋ örnekterın ornatqan Rim imperiiasynyŋ, tıptı odan ärıde bız bıle bermeitın köptegen odaqtar men memleketterdıŋ özıne tän memlekettık tuy bolǧan. Künı keşe toilanǧan Memlekettık rämızder künınıŋ aiasynda bügın sızderge erekşe dizaindaǧy älem memleketterınıŋ bairaqtaryna toqtayp ötpekpız. Būl bairaqtar tek belgılı bır tüsterdıŋ üilesımı emes, tūtas bır eldıŋ mädenietı men ruhaniiatynyŋ belgısı ekendıgın eskerıp, olardyŋ syryna bırge qanyq bolyp köreiık.
Butan
Butan memleketınıŋ tuy resmi türde 1972 jyly bekıtılgen. Bairaqtyŋ sary tüstı bölıgı “bilık, bileuşı” maǧynasyn beredı. Jäne de butandyq şeneunıkter ūlttyq kostiumderıne sary tüstegı jıbek şarftar bailaǧan. Al tudyŋ ekınşı bölıgı ǧibadathana qyzmetkerlerıne arnalǧan. Baiqasaŋyzdar ekı tüs tudy teŋdei bölıp tūr, būl el ışındegı ekı mädeniettıŋ teŋ qūqyqta bıte qainasyp jatyr degen maǧynany beredı. Aidaharǧa keler bolsaq, halyqtyŋ ūlttyq simvoly däl osy miftık januar bolyp tabylady. Aq tüstı aidahar ädıldıktıŋ, danalyqtyŋ simvoly bolyp esepteledı jäne Butan sözınıŋ maǧynasy öz tılderınde «Aidahar mekenı» degen maǧynany beredı. Aidahardyŋ uysyndaǧy asyl tastar - memlekettıŋ, halyqtyŋ bailyǧy degen maǧynada qoldanylǧan.
Papua-Jaŋa Gvineia
Resmi türde 1971 jyly bekıtılgen būl bairaqty on bes jasar oquşy qyz Siuzen Hareho Karike oilap tapqan. Tüster men suretter memlekettıŋ kolonialdyq ötken şaǧynan syr aqtarady. Ekı ǧasyr boiyna Germaniia jäne Avstraliia sekıldı qos alpauyt memlekettıŋ bodany retınde kün keşkendıkten bairaq ta ekı tüske bırdei bölıngen. Tudyŋ qyzyl tüstı bölıgınde tek qana Papua-Jaŋa Gvineia kögınde qalyqtaityn «Jūmaq qūsy» atalatyn qūs suretı beinelense, qara tüstı bölıgınde «Krest jūldyzy» atty jūldyzdar şoǧyry körsetılgen. Jūldyzdar şoǧyry oŋtüstık jarty şarda meken etetın memleketterdıŋ qūrmetıne qoiylǧan.
Kambodja
Memleket bairaǧy resmi türde 1948 jyly bekıtılgen. Basty erekşelık IýNESKO-nyŋ älemdık mädeni mūralarynyŋ qataryna kıretın Angkor-Vat ǧibadathanasynyŋ körınıs tabuy. Eskere keter jait, būl ǧibadathana älemnıŋ tört memleketınıŋ bairaǧynda beinelegen. Būl qatarǧa Kambodjadan bölek Portugaliia, İspaniia jäne Auǧanstan elderı kıredı. Qyzyl jäne kök tüster Kambodja halqynyŋ ūlttyq tüsterı bolyp sanalady. Kök tüs - bileuşıler tüsı, halyqtyŋ bırlıgı, bostandyq, mūra bop qalǧan dästürler maǧynasyn berse, qyzyl tüs - halyq tüsı, batyrlyq degen maǧyna beredı. Ǧibadathana töbesındegı üş bırdei kümbez, bileuşı, dın, halyq degen tüsınıkterdı qalyptastyrady.
Şri-Lanka
Resmi türde Şri-Lanka bairaǧy 1978 jyly bekıtılgen. Közımızge bırınşı tüsetın arystan beinesı Şri-Lankanyŋ jergılıktı halqy singaldyqtardyŋ qūrmetıne salynǧan. Būdan bölek däl osy qaru ūstaǧan arystan memleket aumaǧynda XV-XIX ǧasyrlar aralyǧynda ömır sürgen Kandi memleketınıŋ ūlttyq eltaŋbasy bolǧan. Arystannyŋ qolyndaǧy qylyş ūlttyq täuelsızdık maǧynasyn berse, qūiryǧy budda ılımınıŋ segız türlı jolyna arnalyp beinelengen. Būdan bölek bairaqtyŋ jasyl jäne sarǧyş tüsterı sol eldı mekendeitın mūsylman men iudei qauymdaryna qūrmet maǧynasyn bıldıredı. Bairaqtyŋ tolyq maǧynasy kez-kelgen adam dınıne qaramastan memlekettıŋ bır bölıgı bola alady.
Grenlandiia
Grenlandiia avtonomiialyq oblysynyŋ bairaǧy resmi türde 1985 jyly qoldanysqa endı. Bairaqtyŋ ekı bırdei maǧynasy bar, Grenlandiia halqy öz bairaqtaryn keide «Bızdıŋ bairaq» dep atasa, kei uaqyttarda «Qyzyl tüs» dep aidar taǧady. Aral Daniia memleketınıŋ qūramynda bolǧandyǧyna bailanysty qyzyl jäne aq tüstermen beinelengen. Tu ışındegı aq jolaqtar araldyŋ 80% aumaǧyn alyp jatqan mūzdyqtar maǧynasyn beredı. Al qyzyl tüs-mūhit maǧynasynda qoldanylady.
Mozambik
Mozambik elınıŋ bairaǧy 1983 jyly resmi türde bekıtıldı jäne qazırgı uaqytta belgılı bır qaru ülgısı beinelengen älemdegı jalǧyz bairaq bolyp sanalady. Bairaqtyŋ orta tūsynda Kalaşnikov avtomatynyŋ suretı bar. Avtomat eldıŋ qorǧanysy, saqtyq degen maǧynany beredı.
Tuda beinelengen bes türlı tüstıŋ özındık maǧynalary bar: qyzyl tüs - täuelsızdık üşın bolǧan soǧys, jasyl jäne sary - bailyq, qara - afrika qūrlyǧy, aq tüs - ädıldık pen beibıtşılık maǧynalaryn beredı.
Kıtap eldıŋ damuy üşın bılımnıŋ özektılıgın körsetse, oraq eŋbek pen öndırıstıŋ maŋyzdylyǧy retınde körınıs tapqan. Jūldyz - el halyqtarynyŋ bırtūtastyǧynyŋ belgısı. Bır qyzyǧy 2005 jyly Mozambik memleketı jaŋa bairaq jasap şyǧaru üşın baiqau jariialaǧan. Jeŋımpazdyŋ anyqtalǧandyǧyna qaramastan el bairaǧy älı künge deiın özgerıske ūşyramady.
Nepal
Nepal memleketınıŋ tuy älemdegı törtbūryşty emes formadaǧy jalǧyz bairaq bolyp esepteledı. Bairaq 1962 jyly qoldanysqa engen, jäne ūlttyq dästürdegı tüstermen bezendırılgen. Qyzyl tüs batyrlyqtyŋ, kök tüs beibıtşılıktıŋ belgısı retınde körsetılgen.
Bairaqtaǧy ekı bırdei üşbūryşqa nazar salar bolsaq, būl üşbūryştar memlekettı bilegen Şah jäne Ran dinastiialarynyŋ qūrmetıne qoiylǧan. Ai jäne jūldyz beinelerı - Nepal memleketı ūzaq ta baiandy ǧūmyr keşsın degen ümıttıŋ nyşany.
Bügın sızderge älem elderınıŋ airyqşa ülgıdegı bairaqtarynyŋ maǧynasyn körsetuge tyrystyq. Öz elımızdıŋ bairaǧy eşkımnen bır satyǧa da kem emes ekendıgın sızderge jetkızgımız keledı. Qūrmettı oqyrman, bairaǧymyz tek biıkterde jelbıresın. Kök aspanda erkın samǧaǧan qyran elımız talai biıkterdı baǧyndyrsyn.
Butan memleketınıŋ tuy resmi türde 1972 jyly bekıtılgen. Bairaqtyŋ sary tüstı bölıgı “bilık, bileuşı” maǧynasyn beredı. Jäne de butandyq şeneunıkter ūlttyq kostiumderıne sary tüstegı jıbek şarftar bailaǧan. Al tudyŋ ekınşı bölıgı ǧibadathana qyzmetkerlerıne arnalǧan. Baiqasaŋyzdar ekı tüs tudy teŋdei bölıp tūr, būl el ışındegı ekı mädeniettıŋ teŋ qūqyqta bıte qainasyp jatyr degen maǧynany beredı. Aidaharǧa keler bolsaq, halyqtyŋ ūlttyq simvoly däl osy miftık januar bolyp tabylady. Aq tüstı aidahar ädıldıktıŋ, danalyqtyŋ simvoly bolyp esepteledı jäne Butan sözınıŋ maǧynasy öz tılderınde «Aidahar mekenı» degen maǧynany beredı. Aidahardyŋ uysyndaǧy asyl tastar - memlekettıŋ, halyqtyŋ bailyǧy degen maǧynada qoldanylǧan.
Papua-Jaŋa Gvineia
Resmi türde 1971 jyly bekıtılgen būl bairaqty on bes jasar oquşy qyz Siuzen Hareho Karike oilap tapqan. Tüster men suretter memlekettıŋ kolonialdyq ötken şaǧynan syr aqtarady. Ekı ǧasyr boiyna Germaniia jäne Avstraliia sekıldı qos alpauyt memlekettıŋ bodany retınde kün keşkendıkten bairaq ta ekı tüske bırdei bölıngen. Tudyŋ qyzyl tüstı bölıgınde tek qana Papua-Jaŋa Gvineia kögınde qalyqtaityn «Jūmaq qūsy» atalatyn qūs suretı beinelense, qara tüstı bölıgınde «Krest jūldyzy» atty jūldyzdar şoǧyry körsetılgen. Jūldyzdar şoǧyry oŋtüstık jarty şarda meken etetın memleketterdıŋ qūrmetıne qoiylǧan.
Kambodja
Memleket bairaǧy resmi türde 1948 jyly bekıtılgen. Basty erekşelık IýNESKO-nyŋ älemdık mädeni mūralarynyŋ qataryna kıretın Angkor-Vat ǧibadathanasynyŋ körınıs tabuy. Eskere keter jait, būl ǧibadathana älemnıŋ tört memleketınıŋ bairaǧynda beinelegen. Būl qatarǧa Kambodjadan bölek Portugaliia, İspaniia jäne Auǧanstan elderı kıredı. Qyzyl jäne kök tüster Kambodja halqynyŋ ūlttyq tüsterı bolyp sanalady. Kök tüs - bileuşıler tüsı, halyqtyŋ bırlıgı, bostandyq, mūra bop qalǧan dästürler maǧynasyn berse, qyzyl tüs - halyq tüsı, batyrlyq degen maǧyna beredı. Ǧibadathana töbesındegı üş bırdei kümbez, bileuşı, dın, halyq degen tüsınıkterdı qalyptastyrady.
Şri-Lanka
Resmi türde Şri-Lanka bairaǧy 1978 jyly bekıtılgen. Közımızge bırınşı tüsetın arystan beinesı Şri-Lankanyŋ jergılıktı halqy singaldyqtardyŋ qūrmetıne salynǧan. Būdan bölek däl osy qaru ūstaǧan arystan memleket aumaǧynda XV-XIX ǧasyrlar aralyǧynda ömır sürgen Kandi memleketınıŋ ūlttyq eltaŋbasy bolǧan. Arystannyŋ qolyndaǧy qylyş ūlttyq täuelsızdık maǧynasyn berse, qūiryǧy budda ılımınıŋ segız türlı jolyna arnalyp beinelengen. Būdan bölek bairaqtyŋ jasyl jäne sarǧyş tüsterı sol eldı mekendeitın mūsylman men iudei qauymdaryna qūrmet maǧynasyn bıldıredı. Bairaqtyŋ tolyq maǧynasy kez-kelgen adam dınıne qaramastan memlekettıŋ bır bölıgı bola alady.
Grenlandiia
Grenlandiia avtonomiialyq oblysynyŋ bairaǧy resmi türde 1985 jyly qoldanysqa endı. Bairaqtyŋ ekı bırdei maǧynasy bar, Grenlandiia halqy öz bairaqtaryn keide «Bızdıŋ bairaq» dep atasa, kei uaqyttarda «Qyzyl tüs» dep aidar taǧady. Aral Daniia memleketınıŋ qūramynda bolǧandyǧyna bailanysty qyzyl jäne aq tüstermen beinelengen. Tu ışındegı aq jolaqtar araldyŋ 80% aumaǧyn alyp jatqan mūzdyqtar maǧynasyn beredı. Al qyzyl tüs-mūhit maǧynasynda qoldanylady.
Mozambik
Mozambik elınıŋ bairaǧy 1983 jyly resmi türde bekıtıldı jäne qazırgı uaqytta belgılı bır qaru ülgısı beinelengen älemdegı jalǧyz bairaq bolyp sanalady. Bairaqtyŋ orta tūsynda Kalaşnikov avtomatynyŋ suretı bar. Avtomat eldıŋ qorǧanysy, saqtyq degen maǧynany beredı.
Tuda beinelengen bes türlı tüstıŋ özındık maǧynalary bar: qyzyl tüs - täuelsızdık üşın bolǧan soǧys, jasyl jäne sary - bailyq, qara - afrika qūrlyǧy, aq tüs - ädıldık pen beibıtşılık maǧynalaryn beredı.
Kıtap eldıŋ damuy üşın bılımnıŋ özektılıgın körsetse, oraq eŋbek pen öndırıstıŋ maŋyzdylyǧy retınde körınıs tapqan. Jūldyz - el halyqtarynyŋ bırtūtastyǧynyŋ belgısı. Bır qyzyǧy 2005 jyly Mozambik memleketı jaŋa bairaq jasap şyǧaru üşın baiqau jariialaǧan. Jeŋımpazdyŋ anyqtalǧandyǧyna qaramastan el bairaǧy älı künge deiın özgerıske ūşyramady.
Nepal
Nepal memleketınıŋ tuy älemdegı törtbūryşty emes formadaǧy jalǧyz bairaq bolyp esepteledı. Bairaq 1962 jyly qoldanysqa engen, jäne ūlttyq dästürdegı tüstermen bezendırılgen. Qyzyl tüs batyrlyqtyŋ, kök tüs beibıtşılıktıŋ belgısı retınde körsetılgen.
Bairaqtaǧy ekı bırdei üşbūryşqa nazar salar bolsaq, būl üşbūryştar memlekettı bilegen Şah jäne Ran dinastiialarynyŋ qūrmetıne qoiylǧan. Ai jäne jūldyz beinelerı - Nepal memleketı ūzaq ta baiandy ǧūmyr keşsın degen ümıttıŋ nyşany.
Bügın sızderge älem elderınıŋ airyqşa ülgıdegı bairaqtarynyŋ maǧynasyn körsetuge tyrystyq. Öz elımızdıŋ bairaǧy eşkımnen bır satyǧa da kem emes ekendıgın sızderge jetkızgımız keledı. Qūrmettı oqyrman, bairaǧymyz tek biıkterde jelbıresın. Kök aspanda erkın samǧaǧan qyran elımız talai biıkterdı baǧyndyrsyn.
Körgenov Quandyq
Ūqsas jaŋalyqtar
