500 adamdyq saýalnamadan soń rámiz máselesine qatysty jaılar Májilis minberinen aıtyla bastady. Depýtattyń biri depýtattyq saýal joldasa, taǵy biri qazirgi qoǵamda budan da mańyzdy másele bar dep esepteıdi.
Jýyrda "Jańa adamdar" jastar qozǵalysy 500 adamǵa saýalnama júrgizip, olardyń 70 paıyzy eltańbany tanymady dep jarııalaǵan. Ile shala áleýmettik jelide qazirgi eltańbaǵa kóńili tolmaıtyn azamattar arnaıy post jaza bastady. Tipti «Dala ınsaıd» telegram kanaly «Qazaqstan jańa eltańba týraly oılana bastady» degen taqyrypta materıal jarııalady. Bılik shynymen eltańbany ózgertýge nıettenip otyr ma?
«ULTTYQ RÁMIZTANÝ ORTALYǴYN AShQAN JÓN»
Búgin Májilis depýtaty Amanjol Áltaev Úkimet basshysynyń orynbasary Tamara Dúısenovaǵa rámizderge baılanysty depýtattyq saýal joldady. Alaıda ol depýtattyq saýalda eltańbany ózgertýge baılanysty múlde pikir bildirmedi. Desek te depýtat memlekettik rámizderimizdi retsiz qoldanyp, jalǵan ataqtar men qunsyz sólkebaılardy satyp paıda tapqysh pysyqaılardyń áreketterine quqyqtyq negizde tıym salý kerek ekenin eskertti.
– Ekinshiden, rámizder máselesinde áli de oılastyrýdy, ortaq sheshimge kelýdi qajet etetin túıtkilder bar. Bizdegi túıtkilderdiń bir ushy ataýǵa baılanysty. Geraldıka – gerbter men olardy qoldaný dástúrlerin ǵana zertteıtin arnaıy tarıhı pán. Iaǵnı geraldıkanyń nysany – tek qana gerbter. Al, rámiztaný - budan keń aýqymdaǵy zertteýlerdi qajet etetin sala. Sondyqtan bul jumystarmen aınalysatyn mekemeni «Geraldıkalyq zertteý ortalyǵy» dep emes, «Ulttyq rámiztaný ortalyǵy» dep atalǵany jón. Óıtkeni, rámiztaný nysanynda memlekettik rámizdermen qatar, ertedegi sımvoldyq tańbalardan bastap, oıý-órnekter tiline deıin qamtylady jáne olardyń rámizdik mán-maǵynalary ashylady. Rámizder máselesin óz eliniń tarıhymen sabaqtastyra qarastyrý álemniń Japonııa, Franııa sııaqty damyǵan elderiniń tájirıbesinde bar. Osyǵan oraı, bizdiń rámiztaný arnaıy ǵylym retinde qalyptasatyn ýaqyt keldi, – dedi depýtat.
«KÓŃIL TOLTYRATYN ELTAŃBA»
Májilis depýtaty «Jańa adamdar» qozǵalysynyń saýalnamasynan habardar ekenin eskertti.
– Árıne, jastarymyzdyń memleketimizdiń úlken boıtumary eltańbany tanymaýy, bilmeýi qabyrǵamyzǵa batatyn jaǵdaı. Endi eltańbany ózgertý kerek degen máselege ózim qosylmaımyn. Óıtkeni bul ábden saraptalyp, taıanaqtalyp, aıqyndalǵan memleketmizdiń eltańbasy. Sondyqtan da ony ózgertýdiń qajeti joq dep esepteımin. Kerisinshe, memlekettik rámizderdi búgingi jas urpaqtyń sanasyna sińirý baǵytynda balabaqshadan bastap, mektep, kolledj jáne ýnıversıtette jastardy aqparattandyrý jumystaryn júıeli júrgizýimiz kerek. Sonymen qatar aqparat quraldary telearna, radıoda memlekettik rámiztanýǵa baǵyttalǵan habar bolý kerek. Mysaly, óz basyma eltańba unaıdy. Eltańba halyqaralyq deńgeıdegi memleketimizdiń beınesin kórsetetin óte joǵary deńgeıde daıyndalǵan. Sondyqtan oǵan qazir aıaq astynan qozǵaý salýdyń ózi durys emes. Jalpy meniń búgingi eltańbaǵa kóńilim toıady, – dedi depýtat.
Eger úkimet aldaǵy ýaqytta eltańbany ózgertýdi usynsa, depýtat oǵan qarsy daýys beretinin aıtty.
«ELTAŃBANY ÓZGERTÝDEN DE MAŃYZDY ShARÝA BAR»
Májilis depýtaty Rınat Zaıytov eltańba men týdy ózgertýge túbegeıli qarsy ekenin jetkizdi.
– Sebebi bizdiń eltańbamyz ben týymyz 1991 jylǵy Táýelsizdigimizdiń ıaǵnı, eń birinshi jeńisimizdiń sımvolıkasy. Eltańbany kóp adamnyń tanymaǵanymen de kelisemin. Sebebi nasıhat joq. Mysaly týymyzdy Túrkııanyń deńgeıinde nasıhattaı almaımyz. Eltańbamyzdy múlde nasıhattamaımyz. Bizde tipti memlekettik rámizderdiń avtorlaryn bilmeıtin tulǵalarymyz bar. Kerisinshe biz barymyzdy nasıhattaýymyz kerek. Eltańba men tý Qazaqstannyń 1991 jyldan beri paıda bolǵan tulqujaty sekildi dúnıe. Men ony ózgertýge qarsymyn. Elimizde eltańbany ózgertýden de mańyzdy sharýa bar, – dedi ol.
«JAŃA ADAMDAR» USYNYSY ORYNDY MA?
Eltańbaǵa baılanylysty eldi dúrliktirgen «Jańa adamdar» qozǵalysy qaıdan paıda boldy? Atalǵan qozǵalys ókilderi 2022 jyldyń 14 qarasha kúni Memleket basshysy Qasym-Jomart Toqaevpen kezdesken eken. Sol kezdesýde Prezıdent «Jańa adamdar» jastar qozǵalysyn qurý týraly bastamany quptap, belsendi jas qazaqstandyqtarǵa árdaıym qoldaý kórsetetetin aıtqan eken. Qasym-Jomart Toqaev memleketti túbegeıli jańǵyrtý jumystary júrgizilip, «ádiletti Qazaqstandy» qurý jónindegi reformalar júzege asyrylyp jatqanyn atap ótti.
– Qazaqstan azamattarynyń, ásirese jastardyń eńbekqorlyq qaǵıdatyn ustanýy mańyzdy. Syrttan kómek kútýdiń qajeti joq. Qazir zaman basqa, ıaǵnı mańyzdy sheshimderdiń ýaqyty, serpilis jasaıtyn sát. Jastar bolmasa, munymen kim aınalysady? Qazir Ilon Masktyń tájirıbesi men ómirlik ustanymyn úlgi etý úrdiske aınaldy. Iá, ol otbasymen birge Ońtústik Afrıkadan Amerıka Qurama Shtattaryna keldi. Óziniń kreatıvtiliginiń, batyldyǵynyń, ózine tán ereksheliginiń arqasynda «Ilon Mask fenomenin» qalyptastyra aldy. Mundaı mysaldar óte kóp. Jaqynda Men Nıý-Iorkte Amerıkanyń joǵary oqý oryndaryn bitirip, amerıkalyq kompanııalarǵa jumysqa ornalasqan jastarymyzben kezdestim. Men olarǵa: «Biz sizderdi Qazaqstan azamattary dep bilemiz. Sizder – qazaqsyzdar. Nıý-Iork nemese Eýropa elderi bolsyn, álemniń damýshy elderi bolsyn, qaı jerde jumys isteseńiz de, qazaq bolyp qalasyzdar» dep aıttym, – dedi Memleket basshysy.
«Jańa adamdar» qozǵalysy prezıdenttiń osy sózderin túsinbegen tárizdi. Túsinse, eltańbany emes, eldiń áleýmettik jaǵdaıyn qalaı túzeımiz degen suraqqa kóbirek nazar aýdarar edi ǵoı.
Serik Joldasbaı
«Adyrna» ulttyq portaly
