Köktem juannyŋ jıŋışkerıp, jıŋışkenıŋ üzıletın, tırşılıktıŋ boiyna qan jügırıp, tabiǧat ananyŋ jaŋaratyn mezgılı ǧana emes, būl qyzu nauqannyŋ bastalatyn şaǧy. Eldıŋ nesıbesın jinauǧa ūmtylǧan diqandardyŋ dala "maidanynda" jer-ana tösıne dän seuıp, maŋdai ter tögetın, jylǧy azyqty qamdaudyŋ alǧaşqy qadamy bastalatyn mausym. Juyrda «Jetisu Media» aqparat ortalyǧynyŋ ūiymdastyruymen «Jetısudaǧy egın jūmystary» taqyrybynda köşpelı baspasöz-mäslihaty öttı. Atauly şara barysynda tılşıler qosyny Köksu audanyndaǧy Jarlyözek eldı mekenındegı qant qyzylşasy alqaby, Qapşaǧai qalasyna qarasty Şeŋgeldı jäne Sarybūlaq auylyndaǧy piiaz jäne qant qyzylşasy alqaptaryndaǧy qyzu tırlıkpen tanysyp qaitty.
Köksu audanynyŋ barlyq eldı mekenınde bügınde qainaǧan eŋbek jürıp jatyr. Jol boiy körıp ötken egıs alqaptarynda bırı jer jyrtyp, endı bırı qopsyǧan topyraqty ūsaqtap, taǧy da bırı jerge dän egıp jatqan türlı tehnika men jyl boiǧy tırşılıgın osy dala tösınen tabatyn diqandardyŋ qarbalas eŋbegın köresıŋ. Jurnalister eŋ aldymen osyndai qyzu tırlık jürıp jatqan Jarlyözek auylyndaǧy «Alim-Taiar» şarua qojalyǧynyŋ egıs alqabyna at basyn tıredı. Tılşılerlı kütıp alǧan Köksu audany auylşaruaşylyǧy bölımınıŋ basşysy Erjan Şalqybekov pen şarua qojalyǧynyŋ iesı Taiar Zeinalov egıs nauqany barysyn tanystyryp şyqty.
Alajazdai turistık qyzmetımen ekonomikasyn eselep otyrǧan Qapşaǧai qalasynyŋ da auylşaruaşylyǧy jaǧyndaǧy bäsı joǧary. Qalalyq auylşaruaşylyǧy bölımınıŋ aqparaty boiynşa, biyl 13666 gektar egıstık jer igerılmekşı, onyŋ 8448 gektary suarmaly jer.
Köksu audanynyŋ barlyq eldı mekenınde bügınde qainaǧan eŋbek jürıp jatyr. Jol boiy körıp ötken egıs alqaptarynda bırı jer jyrtyp, endı bırı qopsyǧan topyraqty ūsaqtap, taǧy da bırı jerge dän egıp jatqan türlı tehnika men jyl boiǧy tırşılıgın osy dala tösınen tabatyn diqandardyŋ qarbalas eŋbegın köresıŋ. Jurnalister eŋ aldymen osyndai qyzu tırlık jürıp jatqan Jarlyözek auylyndaǧy «Alim-Taiar» şarua qojalyǧynyŋ egıs alqabyna at basyn tıredı. Tılşılerlı kütıp alǧan Köksu audany auylşaruaşylyǧy bölımınıŋ basşysy Erjan Şalqybekov pen şarua qojalyǧynyŋ iesı Taiar Zeinalov egıs nauqany barysyn tanystyryp şyqty.
– Bızdıŋ şarua qojalyq 1998 jyly qūryldy. Mıne, sodan berı jiyrma jyldan asa uaqyttan berı auylşaruaşylyǧy tauarlaryn öndırumen ainalysyp kelemız. Bügınde şaruaşylyqqa tiesılı 170 gektar suarmaly jerdıŋ 80 gektaryna qant qyzylşasyn, qalǧanyna kökönıs, maibūrşaq, dändı jügerı seuıp, sony baptap, kütıp, mol önım aluǧa tyrysyp jatyrmyz. Qazırgı nauqan kezınde 50 adam jūmyspen qamtylyp, ärbırıne 80 myŋ teŋgeden jalaqy tölenude. Qolymyzda tört «MTZ-82», tört «Belarus», bır «Belarus-82,1» traktory, ekı kombain bar. Ükımet tarapynan tūqym jäne jeŋıldetılgen janar-jaǧarmai arqyly qoldau körsetılude, – deidı şaruaşylyq basşysy.Jalpy biyl Köksu audany 31 myŋ gektardan astam alqap öŋdeledı. Onyŋ 9 myŋ gektaryna dändı, 10 myŋ gektaryna maily daqyl, 6 myŋ gektaryna mal azyǧy, 900 gektar kartop, 800 gektar kökönıs, 150 gektar baqşa daqylyn sebudı josparlap otyr. Qazır köpjyldyq şöpter men arpa-bidai sebılıp jatyr. Osyǧan deiın 4 myŋ gektarǧa juyq küzdık bidai sebılıp, 7 myŋ gektar südıger jyrtylypty. Köktemgı dala jūmystary aiasynda 20 myŋ gektardan astam egıs alqabynyŋ 30 paiyzy jyrtylǧan.
– Öŋırde qyzylşa sebu jūmysy bastaldy. Biyl 2600 gektar jerge qant qyzylşasyn sebudı josparlap otyrmyz. Ötken jylmen salystyrǧanda 300 gektarǧa artyq. Arzandatylǧan janar-jaǧarmai tolyq alyndy. Al qazaqstandyq tyŋaitqyştar 50, basqa elden kelgen tyŋaitqyştar 30 paiyz jeŋıldetılgen baǧamen şarua qojalyqtaryna berılude. Bügınde 150 gektar jer igerıldı, – deidı Köksu audany auylşaruaşylyǧy bölımınıŋ basşysy Erjan Şalqybekov.Atalǧan audanda auylşaruaşylyǧymen ainalysatyn Qalibek Alpysbaev basqaratyn «Alan» jäne Şekerbek Şeŋgelbaev basqaratyn «Toǧan» servistık-daiyndau ortalyǧy bar. Olar da öŋırdıŋ auylşaruaşylyǧy salasyn örkendetuge barynşa üles qosuda.
Alajazdai turistık qyzmetımen ekonomikasyn eselep otyrǧan Qapşaǧai qalasynyŋ da auylşaruaşylyǧy jaǧyndaǧy bäsı joǧary. Qalalyq auylşaruaşylyǧy bölımınıŋ aqparaty boiynşa, biyl 13666 gektar egıstık jer igerılmekşı, onyŋ 8448 gektary suarmaly jer.
– Biylǧy jospar boiynşa 4297 gektar dändı daqyl, 4062 gektar maily daqyl, 350 gektar kartop, 1935 gektar kökönıs, 190 gektar baqşa daqyly, 800 gektar qant qyzylşasy, 2155 gektar mal azyqtyq önımın egudı josparlap otyrmyz. Köktemgı egıs-dala jūmystaryn jürgızu üşın oblystyq auylşaruaşylyq basqarmasynan 250 tonna janar-jaǧarmai bölınıp, onyŋ litrın 165,5 teŋge arzandatylǧan baǧamen tölep alu qarastyryldy. Josparǧa säikes nauryz aiyna 83 tonna, säuır aiyna 83 tonna, mamyr aiyna 84 tonna dizel otyny bölındı. Qazırgı taŋda tört şarua qojalyq dizel otynyna ötınış berıp, ötınışterı tolyqtai qanaǧattandyryldy, – dedı qalalyq auylşaruaşylyǧy bölımınıŋ basşysy Rauan Jamaǧatov.Qapşaǧailyqtardyŋ köktemgı egıs jūmysyna daiyndaǧan tehnikasy da saqadai sai. Bügınde dala jūmystaryna 150 bırlık tehnika jūmyldyrylypty. Onyŋ ışınde «K-700» tehnikasy 3, «MTZ» markaly traktordyŋ barlyq türınen 51 bırlık bar. Būl egıs jūmysymen ainalysatyn şarua qojalyqtarynyŋ qiynşylyǧyn jeŋıldetıp, önımdılıgın arttyryp otyr.
– Şaruaşylyqqa qarasty 150 gektar jerdıŋ 130 gektaryna qant qyzylşasynyŋ «Ardan» tūqymyn, qalǧanyna jügerı daqylyn egıp jatyrmyz. Qazır 100 gektar jerge tūqym sıŋırıldı. Qalǧan jerde de qyzu jūmys jürıp jatyr. Dala jūmystaryna 24 adam jäne 15 tehnika tartyldy. Tūqym, janar-jaǧarmaidy Ükımetten jeŋıldetılgen baǧada alyp jatyrmyz. Qant qyzylşasyn egu, jinau jūmysyna qoldanylatyn tört «Belarus» traktory, ekı «KamAZ» kölıgı, bır kombainymyz bar. Tehnika jaǧynan tapşylyq joq. Mıne, bes jyl boldy ekı şaruaşylyqty bırıktırıp, servistık-daiyndau ortalyǧyn qūryp edık. Jūmysymyz örkendep keledı. Aldaǧy uaqytta qant qyzylşasynyŋ egıs alqabyn 300 gektardan arttyrsaq degen oiymyz bar. Oǧan sai adam küşı de, tehnika sany da arta beretının belgılı. Sol mejege jetuge talpynyp kelemız, – deidı Sarybūlaq auylyndaǧy «AgroServisQant SDO» JŞS basşysy Aibek Botai.Qapşaǧailyqtar taǧy bır jaǧynan jua daqylyn ösırumen de tanymal. Sol qatarda Şeŋgeldı auylyndaǧy «Bauyr» şarua qojalyǧy bırneşe jyldan berı osy daqyl türımen arnaiy ainalysyp keledı. Bız atalǧan şarua qojalyǧynyŋ 20 gekter jerge jua tūqymyn seuıp jatqanynyŋ üstınen tüstık.
– Byltyr da 20 gektar jerge jua egıp, gektarynan 70 tonnadan önım aldyq. Biyl sol mejeden asyramyz degen senım bar. Tehnika da, adam küşı de jetkılıktı. Ükımet tarapynan jeŋıldetılgen baǧamen tūqym jäne janar-jaǧarmai alyndy. Önımderımız «Magnum» sauda ortalyqtary jäne Altyn orda bazaryna satylymǧa şyǧady. Reseige de şyǧaramyz. Önımdı küzde jinap, qys boiy auyl ırgesındegı qoimada saqtaimyz, – deidı «Bauyr» şarua qojalyǧynyŋ basşysy Bauyrjan Jandosov.Qai qyrynan kelsek te, diqandardyŋ köŋılı toq. Bıraq ta qapşaǧailyqtar kei jyldary suǧa degen tapşylyqtyŋ beleŋ alyp qalatynyn jasyrmady. Alaida Qapşaǧai qalalyq auylşaruaşylyǧy bölımınıŋ basşysy Rauan Jamaǧatov biyl su tapşylyǧy bolmaidy degen senımde.
– Qapşaǧai öŋırındegı egıs alqaptary Qapşaǧai su qoimasynan nasos arqyly sorylyp alynǧan sumen suǧarylady. Ötken jyly su deŋgeiınıŋ tüsıp ketuıne bailanysty nasostardyŋ su tartu quaty azaiyp, bıraz qiyndyq boldy. Alaida bügıngı taŋdaǧy su deŋgeiı jyldaǧydan joǧary. Onyŋ üstıne biyl 5 nasos stansysyn tolyq ıske qosudy közdep otyrmyz. Olarǧa su keletın közder tazalanyp, bärı retteldı. Mamyr aiynan bastap su bere bastaimyz, – dedı ol.Qos öŋırdıŋ de şarua qojalyqtary aǧymdaǧy jyly auylşaruaşylyǧy daqyldaryn ösıru tehnologiiasyn jaŋartyp, egıstıktı tiımdı paidalanu, topyraqty qorǧau jüiesın tiımdı igerudı qamtamasyz etu, ösımdıktı ziiankesterden, aurulardan jäne aramşöpterden qorǧau, tyŋaitqyştar, gerbisidter, suarmaly su beru qyzmetterın subsidiialauǧa qatysty jüielı jūmystar atqarylyp jatyr eken.
Ūqsas jaŋalyqtar
