Kóktiń tynysyn tyńdap, jerdiń tamyryn basqan, turmys-tirshiligin tabıǵat-anamen tyǵyz baılanystyryp, «Naýryzda Samarqannyń kók tasy da jibıdi» deıtin halqymyzdyń Naýryzdy jańarýdyń bastaýy, sondaı-aq tatýlyq pen yryctyń arqaýy dep baǵalaıtyny belgili. Naýryzdy toılaý – eldigimizdiń belgisi.
Almaty qalasy ákimdiginiń Almaty qalasy Mádenıet basqarmasynyń qoldaýymen «Alataý» dástúrli óner teatry Ulystyń uly kúni – Naýryz meıramyna arnalǵan «Qydyrbektiń qyzyqty kúni» atty telejoba (Ideıa avtory, Teatr dırektory: Rınat Zaıtov, Bas rejısser: Juldyzbek Jumanbaı) ázirledi. Maqsaty: Tarıhy tereńge boılaǵan áz-Naýryzdyń dana halqymyzda qaı kezde de eńsesi bıik eldiktiń, irgesi sógilmes birliktiń nyshany ári Qazaqstandaǵy búkil ult pen ulystyń saǵyna kútetin ortaq meıramy ekenin ańǵartý, ulttyq meıramymyzdyń eń ıgi dástúrleriniń biri – aǵash egý dástúrin kórsetý, Naýryz kójeniń túp maǵynasynda adamdardy dostyqqa, birlikke shaqyrý jatqanyn jetkizý jáne t.b.
Aǵash otyrǵyzý da bir ilim ǵoı. Mańaıyndaǵy barlyq nárseni bilgisi kelip turatyn Qydyrbek arqyly órbigen oqıǵada aǵash otyrǵyzý dástúriniń bolashaqqa baǵa jetpes mura qaldyrýmen para-par ekeni aıtylady. «Bir tal kesseń – on tal ek», «Atadan mal qalǵansha, tal qalsyn» degen qaǵıdaǵalarǵa súıengen ata-babalarymyzdyń Naýryz meıramyn, eń aldymen aǵash otyrǵyzýdan bastaǵany osydan-aq kórinedi. Yrymdap, 7 tal egedi. «Ǵurpyń – ǵumyryń» deıdi ǵoı dana qazaq. Bul – Naýryzda jasalatyn ǵuryp.
Aqsaqal tómendegideı 7 túrli yrym jasaıdy:
1) Adamnyń basty baılyǵy densaýlyq (Densaýlyq aǵashy – shyrsha).
2) Árqashan elimizde beıbitshilik pen tynyshtyq bolsyn (Beıbitshilik aǵashy – jupargúl).
3) Yntymaq júrgen jerde, yrys birge júredi. Birlik bolmaı – tirlik bolmas (Bereke-birlik aǵashy – emen).
4) Elimizde qashanda molshylyq bolsyn (Molshylyq aǵashy – alma).
5) Elimiz órkendeı bersin, baı dástúrlerimen, yntymaǵy jarasqan halqymen, ulaǵatty tarıhymen jasaı bersin (Órkendeý aǵashy – terek).
6) Halqymyz kóbeıe bersin. Adamdarymyz neǵurlym kóp bolsa memleketimiz soǵurlym kúshti bolary anyq (Kóbeıý (demografııa) aǵashy – qaraǵaı).
7) «Basqanyń beıbaqtyǵyna qýanba, baqyttylyǵyna qýan», – degen sóz bar. Barshamyz baqytty bolaıyq (Baqyt aǵashy – órik).
Urpaqtar sabaqtastyǵy – táýelsiz Qazaqstannyń irgetasy. Aqsaqal sóz sońynda «Igi dástúrdi jalǵastyrý qajet», – dep Qydyrbekke oı salady.
Oqıǵa barysynda kúı shertiledi. Qazaq halqynyń basqa halyqtardan erekshelikteriniń biri – óziniń ulttyq mýzykasy. Ol – qaımaǵy buzylmaı jetken qazaq kúıleri. Qazaq halqy dombyrany kóne zamannan beri qýanyshta da, qaıǵyda da qoldanyp keledi. Dombyranyń únimen halqymyzdyń tarıhyn, salt-dástúrlerin, qundylyqtaryn jetkizgen. Dombyrada oınaý óneri men kúıler urpaqtan-urpaqqa amanat bolyp jalǵasqan.
Qydyrbektiń túsine apasy kirip «Naýryz meıramynyń basty taǵamy – Naýryz kóje. Naýryz kóje taǵamynyń qazaq salt-dástúrine enýi tekten-tek emes. Naýryz kójeniń túp maǵynasynda adamdardy dostyqqa jáne birlikke shaqyrý jatyr.
Qazannyń tórt qulaǵyna tórt japyraq maı qoıady. Kəri jilik – babalar dəstúrin jalǵaıdy. Dən – ósip-órkendeýimizdiń belgisi. Sý men tuz – urpaqtarymyzdyń dəm-tuzdary jarasyp, məńgi tatý-tətti bolýyna dəneker bolady. Aıran-qatyq – aırandaı uıýymyzdyń kýəsi bolady. Al qazan qulaǵyna qoıyp pisirgen tórt japyraq maı – tórt túligimiz saı, baı-baqytty turmys keshýimizdiń ómirlik bastamasy bolady» dep Naýryzdyń mán-maǵynasy túsindiriledi.
Oqıǵa «Búgin men biraz nárse kórdim, oı túıdim. Osy aıda Qydyr atanyń shańyraǵymyzǵa kelip qut qondyryp, qydyr darytatyny ras eken ǵoı. Naýryzdan Naýryzǵa jete bereıik!», – degen Qydyrbektiń sózimen aıaqtalady.
Tamyryn tereńnen tartqan osynaý meıram bereke men birliktiń, tazalyq pen tatýlyqtyń tuǵyryn nyǵaıtyp, rııasyz shattyq pen qýanyshqa keneltsin!
Qýanysh JUMABEKULY,
«Alataý» dástúrli óner teatry
