Túriktiń qarý-jaraq, medıına salasynda tehnologııa óndiretin "Aselsan" kompanııasy 2020 jyly 400 mıllıon dollardyń ónimin 20-dan astam memleketke eksporttaǵan. Bul kompanııa tarıhyndaǵy rekordtyq kórsetkish. 2020 jyldyń sońynda taǵy bir memleketpen 38 mıllıon dollarǵa kelisimge otyrǵan.
"Aselsan" ónimderin tutynýshylar arasynda NATO elderi de bar. Bul árıne, kompanııa úshin álemdik masshtabpen alǵanda iri jetistik emes. Biraq 20 jyl buryn "Aselsan", "Baıraktar", "Roketsan" atty Túrkııa kompanııalary mundaı jetistikterge jetedi degenge sený qııalmen birdeı edi. Ol kezde túkeńder 1 mıllıon lıraǵa qoǵamdyq ájethanaǵa kirip, Stambýlda kópqabatty úılerge sý jetpeı, halyq sýdy kanıstrmen tasyp júrgen zaman bolatyn. Biraq aqyryndap kúsheıip keledi. Eń bastysy qoldarynan kelýde.
Negizi Qazaqstannyń potenıaly, órkenıetti elderde oqyp kelgen jastardyń múmkindigi AQSh pen Evropaǵa jetpese de túkeńderdi qýyp jetip, tipti basyp ozýǵa jetkilikti. Bizdiń jastar Open mind, jańalyqqa ashyq, erkin oıly, birneshe tilde erkin saıraıtyn býyn. Memlekettik qoldaý, durys strategııa, áleýmettik jaǵdaı men tehnokrattyq sanaǵa qaraı saıasattyń beti burylsa, qazaq jastarynyń qolynan da keledi. Bir tehnokrattyq kompanııa naqty rezýltatpen jarq etip shyqsa, tehnokrattyq býmmen kelesi bastamalarǵa jol ashady. Jastardyń bul passıonarlyq kúshin nege paıdalanbaımyz, osy maǵan da jumbaq.
Al, jer keń. Halyq az. Tabıǵı baılyq kóp. Eki jaǵymyzda eki iri kórshi. Almaǵaıyp ózgerip jatqan halyqaralyq saıasat. Geosaıası ózgerister shapshań oryn alyp jatqan zamandamyz. Qashanǵy kópvektorly saıasat kómektesedi? Memlekettik múdde masshtabymen alǵanda ýaqyttan utylyp jatyrmyz.
500 jyldyq tarıhymyzda tehnokrattyq salada jarq etken kezimiz joq. Adamzattyń damýyna qosqan úlesimiz az. Tehnologııanyń joqtyǵynan, qolymyzǵa sadaq alyp, zeńbirekke qarsy shyǵamyz dep ózgege bodandyqqa túsip, únemi toqpaqtyń astynda basylyp qalǵan elmiz. Bul olqylyqty toltyrý kerek. Tarıhı qatelikten sabaq alý paryz. Túbi biz buǵan kelemiz. Ne qazir, ne keıin. Biraq kelemiz. Qazaqstannyń qaı prezıdenti muny iske asyrady, bul úlken suraq. Saıası erik-jiger jetkilikti bolǵan bir zamanda túbi shyǵýy tıis. Másele qaı prezıdent tusynda shyǵady. Sol prezıdent eldiń tarıhynda erekshe atpen qalady. Al buǵan umtylý, umtylmaý saıasatkerdiń tulǵalyq bolmysy men potenıalyna baılanysty dúnıe.
Muny iske asyrmaı, dombyra tartyp, óleń aıtyp júre berýge de bolady. Ony aqtap alýǵa da myń san syltaý tabý qıyn emes negizi. Sóz artylmaıdy ǵoı bizden. Biraq memlekettik múdde turǵysynan bul bizge tıimdi jol bolmaıdy. Tehnologııada ýaqyttan utylý eń basty qatelik. Ózgeler qazirdiń ózinde kósh ilgeri ketti.
Baýyrjan SERIKBAEV,
"Adyrna" ulttyq portaly
