Bügın – alty alaştyŋ ardaǧy, akademik-jazuşy Zeinolla Qabdolovtyŋ tuǧan künı. Osyǧan orai ǧūlama ǧalymnyŋ nemeresı Abylai Qabdolovtyŋ maqalasyn ūsynyp otyrmyz.
Men – jaqynda ǧana toqsan jyldyǧy toilanǧan akademik-jazuşy Zeinolla Qabdolovtyŋ eŋ kışı, iaǧni onynşy nemeresımın. Atam maǧan kışkene künımnen köp ümıt artty. Atymdy da Abylai dep özı qoidy. Jalǧyz menıŋ emes, aǧalarymnyŋ, iaǧni özge nemerelerınıŋ esımderın de qoiǧan sol kısı. Zeinolla atam men Säule apamnyŋ tört balasy boldy. Onyŋ ekeuı – Daryn men Abzal aǧalarym ılgerıde ömırden ötıp kettı. Tört ūldyŋ ülkenı Baqyt Zeinollaūly – menıŋ äkem. Baqyttan üş ūlmyz: Arai, Abai, Abylai. Serık Zeinollaūlynan – Sardar, Sanjar, Bibınūr. Darynnan – Aryn, Ǧalym, Dariia. Abzaldan – Aidar. Endı atamnyŋ şöberelerın tanystyraiyn: Sardardan – Sanat, Qaisar, Sofiia, Diiar; Sanjardan – Deniza, Abaidan – Ramazan, Zere; Arynnan – Aidyn. Atamyz köz tırısınde osy segız şöberesınıŋ ülkenı Sanatty ǧana körıp, atyn qoiyp kettı. Al äjem – Säule apa tek kışı şöberesı Diiardy ǧana köre alǧan joq.
Belgılı ǧalym, atamnyŋ jaqsy körgen şäkırtterınıŋ bırı Maqsat Täj-Mūrat aǧa «Atyrau» gazetınde jariialanǧan «Öz jerınde äulie bar» atty äserlı maqalasynda bylai dep jazdy: «Ysyq degen kısıden ekı bala – Aqsary men Sarybai tuady. Sarybaidan: Toǧynşy, odan Qadırbergen, odan Qadırǧūl, odan – Seiten, Samai, Jien. Jiennen üş bala: Baimūrat, Samūrat, Abyzmūrat. Samūrattan: Jaqsybai, Japalaq, Öte. Öte bäibışesınen Qylyş, Qūlbai, Aqqoşqar, Bäşen deitın tört ūl, toqaly Qyzǧaldaqtan – Bostan, Asan, Üsen, Bäigel, Qūmalaq degen ūldar körgen. Qylyştyŋ bäibışesı Tölebikeden – Tölep, Tobyq, Mymsy, Myrzaǧūl, toqalynan: Aqmyrza, Baimyrza, Barmaq, Nauşa. Nauşadan: Köpjan, Qadişa, Qabdol, Säpi, Kenjebai. Qabdoldan: Qoŋyrşa, Zeinolla, Qalimaş, Oryn».
Tarihşy Marat Jūmaǧūlovtyŋ derekterıne süienıp, bızdıŋ äulettıŋ şejıresın tüzgen qadırlı Maqsat aǧama myŋ da bır rahmet! Bıraq osyǧan azdap özgerıs engızuge tura kelıp tūr. Öitkenı, Köpjan – Qabdoldyŋ aǧasy emes, äkesı. Atamyz men äjemız kışkene kezımızden qūlaǧymyzǧa jaqsylap qūiǧandyqtan bız mūny jaqsy bılemız. İmandylyq jolyna tüsken menıŋ äkem Baqyt ılgerıde Köpjan babamyzdyŋ basyna arnaiy baryp, täu etıp qaitqan.
Sonda menıŋ jetı atamnyŋ tızbegı bylai bolyp şyǧady: Öte – Qylyş – Nauşa – Köpjan – Qabdol – Zeinolla – Baqyt. Baqyttan – Abylai.
Menıŋ atam Zeinolla Qabdolov öte ǧajap adam edı. Öz basym es bılgelı ol kısınıŋ maǧan bır dauys köterıp, ūrysyp, renjıgenın körgen emespın. Ärqaşan külıp, jadyrap jüretın... Menı körgen saiyn «Abylaiym keldı!» dep, qūşaǧyna basyp, qarsy alatyn. Äsırese, tılıme qatty qyzyǧatyn. Nege ekenın bılmeimın?! Bälkım, tuǧannan tılım qazaqşa şyǧyp, qazaq tılınde erkın söilegenımnen bolar. Özımnıŋ de basqa pänderge qaraǧanda, ädebietke degen qyzyǧuşylyǧym basymyraq boldy. Bırınşı synyptan bastap-aq, atama arnalǧan öleŋder bolsa, solardy jattap, özıne aityp beretınmın. Ol kısı soǧan kädımgıdei quanyp, mäz-meiram bolyp qalatyn.
Säule apam keiın «Körgen tüstei, saǧymdai...» degen kıtapqa ainalǧan kündelıgınde 2004 jylǧy 12 jeltoqsanda bylai dep jazypty: «Būl künı taŋerteŋ atasyn qūttyqtauǧa Abylai ata-anasymen kelıp, Bauyrjan Jaqyptyŋ Zekeŋe arnaǧan «Bäiteregın» jatqa aityp berdı. «Sen kırgende KazGU-ım jaryq bolyp ketedı» degen joldaryn estıp, köŋılı bosady». Bız jyl saiyn atamnyŋ tuǧan künınde tügel bas qosatynbyz. Būl bır baqytty kezderımız edı. Ärkım öz önerın körsetedı. Men belgılı aqyndardyŋ öleŋderın oqimyn. Osylaişa atamdy quantqym keletın.
Jalpy, Säule apanyŋ kündelıgınde esımı eŋ köp alatyn nemerenıŋ bırı – menmın. Ol kısı 1999 jyly 10 şıldede «Senbı. Bügın – Abylaidyŋ tuǧan künı. Törtten bes jasqa kettı. Jaryq düniege şyqqaly 4 jyl. Jaqsy ösıp kele jatyr. Äsırese, tılı tättı. Oida joq sözderdı tauyp aitady. Mümkın tıl mamany bolar», – dep jazypty.
Bırınşı synypta oqyp jürgenımde atamnyŋ: «Altynşy synypqa jetkende öz qolyma alamyn», – degenı bar. Osyny nege aitty eken dep oilaimyn. Nege altynşy synyp? Bärıbır onyŋ sol sözı ünemı maǧan oi salatyn. Ömırde ärbır qadamymdy attaǧan saiyn «Atam nenı meŋzedı? Ädebietşı bol degenı me? Älde, mūnaişy bol degısı keldı me eken? Jalpy, onyŋ ümıtın aqtauǧa ūmtylyp jürmın be?», – degen sūraqtar mazalap, kökeiımnen ketpeitın.
Men tılge beiımım bolsa da, tıl mamany bolmadym. Mekteptı qazaqşa oqydym. Almatydaǧy Mūqaǧali Maqataev atyndaǧy mektep-gimnaziiada, fizika-matematika baǧytyndaǧy mektepte bılım aldym. Odan Qazaq-qytai kolledjıne tüstım. Būl şeşım de jaidan-jai bolǧan joq. 1991 jyly atam Qazaqstan Jazuşylar odaǧynyŋ delegasiiasy qūramynda QHR-dyŋ Şyŋjaŋ aimaǧyndaǧy Ürımşı qalasynda bolǧan eken. Men de 2009 jyly Qazaq-qytai kolledjınıŋ ūiymdastyruymen Ürımşıde bır ai boiy tıl üirenu kursynda oqydym. Ärı qarai osy tıldı tereŋırek meŋgere bastadym. Keiın Beijıdegı Qytai mūnai institutyna qabyldandym. Mūnai-gaz ısı mamandyǧyn qaladym. Būl – Qabdol babamnyŋ igergen käsıbı. Ata-baba ösietıne adal bolu – menıŋ perzenttık boryşym. Bälkım, bala kezınen mūnaişylardyŋ arasynda ösken, sol käsıptıŋ ökılderı turaly talai körkem dünie jazǧan Zeinolla atamnyŋ bır kezdegı oryndalmaǧan armandaryn jüzege asyrǧym kelgen şyǧar.
Atam men äjem bızdı bır-bırımızdı syilauǧa, bauyrmaldyqqa üirettı. Bız osy talapqa beiımdelıp östık. Būl jönınde Säule apanyŋ kündelıgınde bylai delıngen: «1999 jyl. 23 qyrküiek. Tüske qarai Aidar nemere (Abzaldyŋ balasy) kelıp, quanyp qaldyq. Būl bala qazaq tılınen kömek sūrai kelıptı. Äsırese, Abylai nemere. Ekı nemerenıŋ qūşaqtasqanyn körgende jylaǧyŋ keledı. Qan tartyp tūr ǧoi». Nemese: «1999 jyl. 22 qazan. Jūma. Sardar nemerenıŋ tuǧan künı. Ol 20 jasta. Būl künı balalar daiyndalyp, gazet şyǧardy. Oiyn türlerın oilap tapty. Sardar, Arai, Abai, Ǧalym, Aidar, Abylai, Baqyt pen Gülbaram, bızder...». Osyndaǧy Gülbaram – menıŋ anam. Mamandyǧy – mūǧalım. Qazaqşaǧa jüirık boluyma onyŋ da ülesı mol. Taǧy da jalǧastyraiyq: «1999 jyl. 15 jeltoqsan. Särsenbı. Müsılım Bazarbaevtyŋ maşinasyn sūrap, baǧyp otyrǧan kışı nemerem Abylaidy körşı Sofiiaǧa qaldyryp, Zekeŋ ekeumız vokzalǧa tarttyq». Qazır osy künder ötken şaqtyŋ ülesıne kettı. Kündelıktı qaita oqyǧanda, bärı köz aldyŋa kele qalady.
Men 2006 jyly respublikalyq telearna ūiymdastyrǧan intellektualdyq oiynǧa şaqyryldym. Onda türlı saualdarǧa jauap berıp, arnaiy jülde ielendım. Sondaǧy äjemnıŋ quanǧanyn körseŋız. Atam būl kezde nauqastanyp jatqan-dy. Ol kısıge de menıŋ bäige alǧanym jönınde aityldy. Säule apam būl kündı kündelıgıne bylaişa örnekteptı: «28 aqpan. Seisenbı. Abylai nemere «Altyn saqa» saiysyna qatysyp, syilyqqa magnitofon, saǧat, şai alypty. Atasyna arnap Bauyrjan Jaqyptyŋ öleŋın jatqa aityp berdı. Bärımızdıŋ jüikemız bosady».
Atamnyŋ ärbır sözı – zergerdıŋ qolynan şyqqan asyl būiymdai süikımdı de sūlu edı. Köŋılge quanyş ūialatyp, oiyŋa oi qosyp, jıgerlendırıp, alǧa jeteleitın. Ol ünemı «Qūdai köp körmesın, on şaqty nemerem bar», – dep täubeşılık jasap otyruşy edı. Allaǧa şükır, bügınde onyŋ nemerelerı – menıŋ arqa süier aǧalarym ata ösietıne laiyq bolyp, ömırden öz oryndaryn tapty. Bırı – memlekettık qyzmetşı, bırı – oqytuşy, bırı – käsıpker, bırı – suretşı-dizainer... Atyraudaǧy nemerelerı sondaǧy Zeinolla Qabdolovtyŋ Kıtap üiıne ie bolyp otyr.
Atam ömırden ozǧan soŋ, onyŋ ösietın qara şaŋyraqtyŋ şyraqşysy retınde apam jalǧastyrdy. Demalysqa kelgen saiyn ol menı atamnyŋ kabinetıne şaqyryp alyp:
– Balam, syrtta jürsıŋ, özıŋe qara, densaulyǧyŋdy küt. Ataŋ aitqandai: «Taŋerteŋ künnıŋ şyqqanyna quan», – dep otyratyn.
Atam men apam – öz boilaryndaǧy bar asylyn, meiırım-şapaǧatyn, süiıspenşılıgın ūrpaǧyna şeksız mahabbaty arqyly berıp, ızgılık nūryn sebe bılgen, ūly parasat ielerı.
Zeinolla atam ūrpaq jalǧasy turaly oi tolǧaǧanda: «Qasterlı ata qasietı balaǧa darymasa, nemerede qaitalanady, nemereden bolmasa, şöbereden şyǧady. Äiteuır üzılmeidı, ız-tüzsız joǧalmaidy», – deitın. Bız qazır būl sözdıŋ de mänısın jaqsy tüsınemız.
Menıŋ tıl men ädebietke qūmarlyǧymdy baiqaǧan atamnyŋ: «Altynşy synypqa jetkende öz qolyma alamyn», – degenın joǧaryda aittym ǧoi. Bıraq oǧan taǧdyr jazbady. İä, ärine ökınıştı-aq, bıraq jazmyşqa ne ıstei alasyŋ?!
Qazırgı uaqytta atammen ötken ärbır künımnıŋ, tıptı ärbır saǧatymnyŋ qandai qymbat ekenın jaqsy tüsınemın. Sol künderdıŋ bärın de saǧynyşpen esıme alamyn. Menıŋ köz aldymda atam eşqaşan ūmytylmaityn, bılımdar, danagöi tūlǧa, nemerelerıne alys bolaşaqqa jol sılteuşı aqylman abyz retınde qalyp qoidy. Ol kısıdei bola almasam da, ūqsap baǧu mındetım dep sanaimyn.
Bızdıŋ arǧy äuletımızdıŋ ūrany «Bäiterek» bolǧan eken. Şyn mänınde menıŋ atam da tamyryn tereŋge jaiǧan bäiterek sekıldı. Bız onyŋ taramdalǧan būtaqtary men köktep kele jatqan jas şybyqtarymyz. Bärımız de jaiqalyp ösıp, jūrtqa saia boluǧa tyrysamyz. Būl – atamnyŋ amanaty.
Abylai QABDOLOV, Qytai mūnai institutynyŋ 4-kurs studentı Beijıŋ qalasy 2017 jyl
