Ctrategiialyq kommunikasiialar Agenttıgınıŋ basşysy Nūrken Halyqbergen Bılım ministrlıgındegı şeneunıkterdıŋ negızsız ambisiialary qap-qaraŋǧy bılımsızdıkke alyp keledı dep mälımdeme jasady dep habarlaidy «Adyrna» ūlttyq portaly «Jerūiyq» aqparattyq portalyna sılteme jasap.
Qazaqstannyŋ bılım salasynyŋ deŋgeiı Kot-D’İvuar, Kambodja, İrak, Liviia siiaqty elderdıŋ säl-aq aldynda tūrǧan körınedı. «Qazaqstandyqtar barǧan saiyn elden tysqary jaqqa köptep ketude. Jastar şet eldıŋ oqu oryndaryn köptep taŋdap jatyr. Al bızdıŋ Bılım jäne ǧylym ministrlıgı bolsa, özderınıŋ ädemı jazylǧan esepterınde reformany qatyryp jatyrmyz, bäsekede eşkımge des bermeimız, Bolon prosesın tabysty engızıp jatyrmyz, t.t. böskende aldaryna jan salmaidy. Al ıs jüzınde jaǧdai müldem bölek»,-deidı Nūrken myrza.
Reformadan köz aşpaǧan bılım salasy
Tek bılım salasynda ǧana emes, elımızdegı tūtas barlyq sala reformadan köz aşpaityny, barlyǧy qaǧaz jüzındegı esepte ǧana «keremet» ekenı mälım. Basşy qosşylar şeteldıŋ jylt etken düniesın bızge laiyq bolsyn, bolmasyn äkelıp, küştep «japsyryp» älek. Sonyŋ saldarynan soŋǧy on jyldyqta bılım, medisina, auyl şaruaşylyǧynda örleuden görı qūldyrau prosesı qarqyn alyp keledı. Joǧaryda söz etken bılım salasyna qaita oralsaq. Ötken şirek ǧasyrda bır ǧana Bılım jäne ǧylym ministrlıgın on üş ministr basqarǧan. Ministrlık basşysy on üş ret auysqan! Eŋ soraqysy, özımız kuä bolǧanymyzdai, är kelgen jaŋa ministr «aidy aspanǧa bır-aq» şyǧarǧysy kelıp, tyraştanatyny sonşa, türlı reformalardy jürgızuge jantalasty.
Ǧaryşty igerudı «armandaǧan» ministr
Esımızge tüsırıp köreiıkşı, qai bılım ministrı qandai ısımen este qalypty. Täuelsızdık alǧan jyldarda būl ministrlıktı Ǧalym Äbılseiıtov, Vladimir Şkolnik, Qyrymbek Köşerbaev, Nūraly Bektūrǧanov, Şämşä Berkımbaeva, Jaqsybek Qūlekeev syndy azamattar basqarypty. Būl ministrler tūsyndaǧy keleŋsızdıkterdı şetke ysyryp, soŋǧy on şaqty jyldaǧy ministrlerdıŋ atqarǧan şarualarynyŋ auyz toltyryp aitarlyq tūstaryn eske tüsırıp köreiık.
Bırǧanym Äitımova bılım salasyn 2004 — 2007 jyldarda basqarypty. Ne tyndyrdy? Äitımovanyŋ tūsynda jastardy şetelde oqytu turaly baǧdarlama ıske qosyldy. Sonymen qatar «Qazaqstan Respublikasynda 2005-2007 jyldarǧa arnalǧan ǧaryştyq qyzmettı damytu» memlekettık baǧdarlama jobasynyŋ şeŋberınde Qazaqstannyŋ ǧaryştyq salasyna arnalǧan kadrlardy daiarlau jäne ǧaryştyq monitoringtıŋ ūlttyq jüiesın qūrudy da» osy ministr qarastyrmaq bolyp, qolǧa alǧan körınedı. On üş jyldyŋ ışınde ǧaryştyq qyzmettı damytu baǧyty boiynşa bılım alǧan student pen maman turaly estıp, bılgenderıŋız bar ma? Bastapqyda osylai qazaqtyŋ balasyn şetelde oqytamyz dep bastama kötergen ministr Äitımovanyŋ būl jaŋalyǧy «Bolaşaq» baǧdarlamasyna ūlasypty. Bır ǧana «Bolaşaqqa» sol 2005 jyly 2 milliardtan astam teŋge bölıngen. «Bolaşaqpen» ketken studentterdıŋ basym bölıgınıŋ şetelden qaitpai, qalyp ketetını de sol jyldar emes pe?! Däl osy jyldary bılım sapasyn sauatsyz oqulyqpen bailanystyrǧan ministrlık 135 oqulyqtyŋ 48-ın qaita jetıldırıptı. Osy tūsta esıŋızge sap etken dünie älı künge oqulyqtaǧy sauatsyzdyq mäselesı boldy, solai ma? Jyl saiyn aitylatyn jattandy mäsele oqulyqtaǧy sauatsyzdyq, sapasyzdyq. Nege? Oqulyqtaǧy qatelıkterdı tüzetu qyruar qarjy ekenın besıktegı bala da bıledı. Bılım salasynda şūbatylyp, rettelmei kele jatqan oqulyq mäselesı şeşılmeitın netken kürdelı problema dersız. Ökınışke qarai, eger şyndap kırısse, şeşuge bolatyn problema būl. Tek, būl problemanyŋ şeşılmeuı äldekımder üşın öte tiımdı siiaqty. Sonymen, Bırǧanym Äitımovanyŋ tūsynda ılıp alarlyq dünieler osy ǧana eken. 2004 jyly 150 mlrd teŋge qarjy bölıngen bılım salasynyŋ tızgının qolǧa alǧan Äitımovanyŋ auyz toltyryp aitarlyq jetıstıkterın eske tüsıru qiyn-aq.
İnjenerler daiyndaudy «armandaǧan» ministr
Kelesı ministr Janseiıt Tüimebaev:«Eŋ bastysy ol orta mektep, sodan soŋ qazır aityp jürgen käsıptık bılım maman daiyndauda sony damytamyz. Sebebı bızdıŋ bılıktı mamandar, jūmysşylar, injenerler qazır zaman talaby. Bükıl dünie jüzılık täjıribenı engızemız. Öitkenı bızdıŋ öndırıs oryndary, şeteldık kompaniialar, ūlttyq kompaniialar halyqaralyq därejede jūmys ıstep jatyr. Soǧan laiyqty bız mamandar daiyndauymyz kerek», deptı ministr taǧyna alǧaş otyrǧan künı. Laiyqty mamandar daiarlandy ma? On üş jylda ministr aitqan mamandardyŋ daiyndalǧany söz jüzınde qalyp, ıs jüzınde jüzege asyrylmaǧan. Sol jyldary Qazaqstan boiynşa joǧarǧy oqu oryndarynyŋ 17 paiyzy jäne filialdardyŋ 58 paiyzy halyqaralyq bılım beru talaptaryna sai bolmai, jabylypty.
Bır qyzyǧy, osy 2008 jyly Tüimebaev nege ekenı belgısız, oquşylardyŋ test synaǧy toqtaitynyn mälımdeptı. Alaida şuy tausylmaityn testıleu älı künge ötude. Tüimebaevtyŋ tūsynda da bala-baqşadaǧy oryn jetıspeuşılıgı, bılım sapasy degen problemalar qolǧa alynǧandai bolypty. Ökınışke qarai, künı bügınge deiın būl problemalar da şeşımın tapqan joq. 2007 jyly 131,5 mlrd al 2008 jyly - 627,3 mlrd, 2009 jyly 709,9 mlrd teŋge bölıngen bılım salasy Tüimebaevtyŋ tūsynda da türlenıp ketkenı şamaly.
Şetelge ketken ǧalymdardy qaitarǧysy kelgen ministr
2010 jyly Bılım jäne ǧylym ministrı bolyp Baqytjan Jūmaǧūlov taǧaiyndaldy. Ministr Jūmaǧūlovtyŋ el esınde qalarlyq atqarǧan şaruasy Nazarbaev universitetın aşumen tıkelei bailanysty. Sondai-aq ol şetelge ketıp qalǧan ǧalymdardy elge qaitaram dep bıraz äurege tüskenı de este. B.Jūmaǧūlov ministr bolyp tūrǧan şaqta eldegı ǧalymdarymyz Nazarbaevqa «Ǧasyr ǧūlamasy» ataǧyn berdı. Qazaqstan mektepterınde islam dını jaily tüsınık beretın fakultativtık kurs engızudı ūsynǧan da ministr Jūmaǧūlov edı. Al eŋ basty Jūmaǧūlovtyŋ estelıgı 2013 jyldan bastap barlyq mektepterde aǧylşyn tılın bırınşı synyptan bastap oqytu jüiesı engızıldı. Būl ministrdıŋ jaŋalyǧynyŋ arqasynda mäŋgürt ūrpaqtyŋ sany köbeie tüskenın bügınde közımız körude. Öz ana tılın tolyq meŋgermegen alty jasar balaǧa aǧylşyn tılın de oqytu «artyq qylamyn dep, tyrtyq qylamynnyŋ» kerın keltırgen joq pa? Osylaişa qazaq tılınıŋ märtebesı kerı şegınıp, bügınge deiın Qazaqstanda tıl mäselesı şeşılmegen küiı qaldy. Şetelge ketken jüzdegen ǧalymdardy qaitaru ministr Jūmaǧūlovqa oryndalmaǧan arman küiınde qaldy. Kerısınşe, osy kezeŋnen bastap Qazaqstannan şetelge köşuge bel buǧan oqymysty, ǧalymdardyŋ sany arta tüspese, kemımedı. Jūmaǧūlov basqarǧan 2010 jyly oqulyq satyp alu üşın ǧana 5 mlrd 941 million teŋge bölınıptı. 2011 jyly būl salaǧa 50,6 mlrd teŋge bölu josparlanǧan. Al 2012 jyly 1,2 trln. teŋge bölıngen bılım salasyndaǧy sol kezdegı qordalanǧan problemalar bügınge deiın şeşımın tapty ma?
Üş tılde söiletudı armandaǧan ministr
Bılım salasyn üş jyl basqarǧan Aslan Särınjıpov aldyŋǧy ministrdı «basyp ozǧany» sonşa, mektepterde bırınşı synyptan bastap üş tılde oqytudy jäne 2020 jyly Qazaqstandaǧy mektepterde informatika, fizika, himiia, biologiia pänderı aǧylşyn tılınde oqytyla bastaitynyn aitty. Jaŋylyspasaq, biyl Särınjıpov aitqan 2020 jyl. Qai balamyz üş tılde sairap, qai oquşy informatika, fizika, himiia, biologiia pänderın aǧylşyn tılınde oqyp jatyr? Būl ministr de sol baiaǧy oqulyq sapasyn mäsele etıp köteruden ärıge aspapty. Mūnan basqa Särınjıpovtıŋ atqarǧan şarualarynyŋ salmaqtysyn tappadyq. 2015-2017 jyldarǧa 1,7 trln teŋge bölu qarastyrylǧan bılım salasynan köp ūzamai ministr Särınjıpov ketıp, ornyna osy salany ūlardai şulatyp basqaruǧa Erlan Saǧadiev kelıp jaiǧasty.
Armandary öte köp bolǧan ministr
Qazaq Bılım jäne ǧylym ministrlıgı men elımızdegı mūǧalımnen, oquşyǧa deiın ūzaq jyldar esınde ūstaityn bır ministr bolsa, ol Erlan Saǧadiev şyǧar, sırä. Ä degennen offşorlyq esep şottan özımen attas adamnyŋ aty- jönı şyqqan būl ministr biznesten memlekettık qyzmetke kelgen «erekşe adamnyŋ» bırı edı. Särınjıpov salǧan «sara joldyŋ» qandai jol ekenın Saǧadievtıŋ tūsynda bıldık. Bärın aǧylşyn tılınde sairatamyn degen Särınjıpov sol tıldı oqytatyn adamnyŋ joǧyn eskermeptı. Ministr Saǧadiev kelıp aǧylşyn tılın oqytatyn otyz myŋǧa juyq mamannyŋ jetıspeitının mälımdedı. Osylaişa aǧylşyn tılıne sūrau salyp, şarq ūryp ızdeuge kırısken Saǧadiev mūǧalımderdı mektepke emes, oquǧa jıberıp bastady. Osy ministrdıŋ tūsynda mūǧalımder bala oqytqannan görı, özderı ailap kurstarda jürgenı este. Aǧylşyn tılın oqytu kursy, jaŋartylǧan bılım beru kursy, «Örleu» t.b türlı kurstar Saǧadievtıŋ tūsynda örken jaidy. Odan ne özgerdı? Elımızdegı bılım sapasy keremet deŋgeige köterıldı me? Älde mūǧalımder aǧylşynşa sairap kettı me? Ärine, būl ministrdıŋ tūsynda da biudjetten bılım salasyna milliardtar bölındı. Bölıngende, qandai! 2016-2019 jyldarǧa arnap - 484,8 mln tenge. Al 2019 jyly 580,4 mln teŋge qosymşa qarastyrylǧan.
Saǧadievtıŋ tūsynda latyn älıpbiıne köşu turaly bastama jiı köterılgenı de mälım. Latyn älıpbiın mektep bılım baǧdarlamasyna engızudıŋ Saǧadiev 2017 jyldyŋ soŋyna deiın retteletının aitty. Odan berı üş jyl öttı. Latyn älıpbiı älı künge deiın tek söz jüzındegı şaruaǧa ainaldy. Oquşylarǧa berıletın üi tapsyrmasyn azaitu, robot jasaudy oqytu, qazaq tılın jaŋaşa ädıspen oqytu syndy ministrdıŋ özı tüsınetın, bylaiǧy jūrtqa tüsınıksız dünielerge «oryndalady» dep mör basyldy. Mör basylǧan küiı qaldy. «Robot emes, ainalaiyn-au, balaǧa sapaly bılım berudı qolǧa alsynşy» degen jūrttyŋ şuy Saǧadievtı sastyrmady. Bılım ministrlıgı tarihynda ornyn oiyp alǧysy keldı me, ministr Saǧadiev elektrondy kündelıktı ıske qosty. Özınıŋ qyzmettık täjıribesınde qazaqstandyq mūǧalımder Saǧadievtıŋ tūsyndaǧydai qaǧazǧa «kömılmegen» şyǧar, sırä. Elektrondy kündelıktı bır toltyrady, artynan qaǧaz kündelık pen jurnal toltyrady. Mūnan basqa el mektepterındegı qaǧazbastylyq keŋırdekke jeterdei köbeidı. Saǧadievtıŋ tūsynda qaǧazbastylyqtan äbden mezı bolǧan, qajyǧan ūstazdar şydamynyŋ şegı jettı. Köşe sypyrudan, bıtpeitın qaǧazdan, küştep gazetke jazdyrtudan, özıne mındettelmegen basqa jūmystarǧa jegıluden yǧyry men yzasy qatar şyqqan mūǧalımder bırtındep narazylyq tanytyp, bas kötere bastady. «Bır jamannyŋ jaqsysy bar» degendei, Saǧadievtıŋ qisynǧa kelmeitın reformalary men tapsyrmalary osylaişa mūǧalımderdıŋ oianuyna, qūqyǧyn talap etuıne türtkı boldy.
Desek te, älı künge deiın mūǧalımderge qatysty, bılım sapasy men qatege toly oqulyqqa qatysty problemalar tübegeilı şeşılmedı. Biudjettıŋ milliardtaǧan qarjysy ainalyp jatqan Bılım jäne ǧylym ministrlıgınde bız söz etken problemalar şeşıledı dep tek ümıttenuden ärıge asa almaisyz. Senım joq. Öitkenı senım artu mümkın emes. Joǧaryda tızbektep toqtalǧan ministrdıŋ eŋ bolmasa bıreuı «men osyndai reformam üşın biudjetten pälen milliard böldırıp edım. Būl reforma mynadai sebepke bailanysty jüzege asyrylmady. Sondyqtan el qazynasynan alynǧan aqşa kerı qaitarylady» degenı esıŋızde bar ma? Joq. Mıne, sondyqtan da sız ben bızdıŋ salyqqa tölegen aqşamyz osylaişa sūrauy joq aqşadai jelge ūşyp jatyr. Halyq öz aqşasyna sūrau salmaiynşa, ol aqşanyŋ jelge ūşqany ūşqan. Jelge tek aqşamyz ǧana emes, el erteŋı sanalatyn balamyzdyŋ bılım deŋgeiı de qosylyp ūşyp jatqany öte ökınıştı.
Esımızge tüsırıp köreiıkşı, qai bılım ministrı qandai ısımen este qalypty. Täuelsızdık alǧan jyldarda būl ministrlıktı Ǧalym Äbılseiıtov, Vladimir Şkolnik, Qyrymbek Köşerbaev, Nūraly Bektūrǧanov, Şämşä Berkımbaeva, Jaqsybek Qūlekeev syndy azamattar basqarypty. Būl ministrler tūsyndaǧy keleŋsızdıkterdı şetke ysyryp, soŋǧy on şaqty jyldaǧy ministrlerdıŋ atqarǧan şarualarynyŋ auyz toltyryp aitarlyq tūstaryn eske tüsırıp köreiık.
Bırǧanym Äitımova bılım salasyn 2004 — 2007 jyldarda basqarypty. Ne tyndyrdy? Äitımovanyŋ tūsynda jastardy şetelde oqytu turaly baǧdarlama ıske qosyldy. Sonymen qatar «Qazaqstan Respublikasynda 2005-2007 jyldarǧa arnalǧan ǧaryştyq qyzmettı damytu» memlekettık baǧdarlama jobasynyŋ şeŋberınde Qazaqstannyŋ ǧaryştyq salasyna arnalǧan kadrlardy daiarlau jäne ǧaryştyq monitoringtıŋ ūlttyq jüiesın qūrudy da» osy ministr qarastyrmaq bolyp, qolǧa alǧan körınedı. On üş jyldyŋ ışınde ǧaryştyq qyzmettı damytu baǧyty boiynşa bılım alǧan student pen maman turaly estıp, bılgenderıŋız bar ma? Bastapqyda osylai qazaqtyŋ balasyn şetelde oqytamyz dep bastama kötergen ministr Äitımovanyŋ būl jaŋalyǧy «Bolaşaq» baǧdarlamasyna ūlasypty. Bır ǧana «Bolaşaqqa» sol 2005 jyly 2 milliardtan astam teŋge bölıngen. «Bolaşaqpen» ketken studentterdıŋ basym bölıgınıŋ şetelden qaitpai, qalyp ketetını de sol jyldar emes pe?! Däl osy jyldary bılım sapasyn sauatsyz oqulyqpen bailanystyrǧan ministrlık 135 oqulyqtyŋ 48-ın qaita jetıldırıptı. Osy tūsta esıŋızge sap etken dünie älı künge oqulyqtaǧy sauatsyzdyq mäselesı boldy, solai ma? Jyl saiyn aitylatyn jattandy mäsele oqulyqtaǧy sauatsyzdyq, sapasyzdyq. Nege? Oqulyqtaǧy qatelıkterdı tüzetu qyruar qarjy ekenın besıktegı bala da bıledı. Bılım salasynda şūbatylyp, rettelmei kele jatqan oqulyq mäselesı şeşılmeitın netken kürdelı problema dersız. Ökınışke qarai, eger şyndap kırısse, şeşuge bolatyn problema būl. Tek, būl problemanyŋ şeşılmeuı äldekımder üşın öte tiımdı siiaqty. Sonymen, Bırǧanym Äitımovanyŋ tūsynda ılıp alarlyq dünieler osy ǧana eken. 2004 jyly 150 mlrd teŋge qarjy bölıngen bılım salasynyŋ tızgının qolǧa alǧan Äitımovanyŋ auyz toltyryp aitarlyq jetıstıkterın eske tüsıru qiyn-aq.
İnjenerler daiyndaudy «armandaǧan» ministr
Kelesı ministr Janseiıt Tüimebaev:«Eŋ bastysy ol orta mektep, sodan soŋ qazır aityp jürgen käsıptık bılım maman daiyndauda sony damytamyz. Sebebı bızdıŋ bılıktı mamandar, jūmysşylar, injenerler qazır zaman talaby. Bükıl dünie jüzılık täjıribenı engızemız. Öitkenı bızdıŋ öndırıs oryndary, şeteldık kompaniialar, ūlttyq kompaniialar halyqaralyq därejede jūmys ıstep jatyr. Soǧan laiyqty bız mamandar daiyndauymyz kerek», deptı ministr taǧyna alǧaş otyrǧan künı. Laiyqty mamandar daiarlandy ma? On üş jylda ministr aitqan mamandardyŋ daiyndalǧany söz jüzınde qalyp, ıs jüzınde jüzege asyrylmaǧan. Sol jyldary Qazaqstan boiynşa joǧarǧy oqu oryndarynyŋ 17 paiyzy jäne filialdardyŋ 58 paiyzy halyqaralyq bılım beru talaptaryna sai bolmai, jabylypty.
Bır qyzyǧy, osy 2008 jyly Tüimebaev nege ekenı belgısız, oquşylardyŋ test synaǧy toqtaitynyn mälımdeptı. Alaida şuy tausylmaityn testıleu älı künge ötude. Tüimebaevtyŋ tūsynda da bala-baqşadaǧy oryn jetıspeuşılıgı, bılım sapasy degen problemalar qolǧa alynǧandai bolypty. Ökınışke qarai, künı bügınge deiın būl problemalar da şeşımın tapqan joq. 2007 jyly 131,5 mlrd al 2008 jyly - 627,3 mlrd, 2009 jyly 709,9 mlrd teŋge bölıngen bılım salasy Tüimebaevtyŋ tūsynda da türlenıp ketkenı şamaly.
Şetelge ketken ǧalymdardy qaitarǧysy kelgen ministr
2010 jyly Bılım jäne ǧylym ministrı bolyp Baqytjan Jūmaǧūlov taǧaiyndaldy. Ministr Jūmaǧūlovtyŋ el esınde qalarlyq atqarǧan şaruasy Nazarbaev universitetın aşumen tıkelei bailanysty. Sondai-aq ol şetelge ketıp qalǧan ǧalymdardy elge qaitaram dep bıraz äurege tüskenı de este. B.Jūmaǧūlov ministr bolyp tūrǧan şaqta eldegı ǧalymdarymyz Nazarbaevqa «Ǧasyr ǧūlamasy» ataǧyn berdı. Qazaqstan mektepterınde islam dını jaily tüsınık beretın fakultativtık kurs engızudı ūsynǧan da ministr Jūmaǧūlov edı. Al eŋ basty Jūmaǧūlovtyŋ estelıgı 2013 jyldan bastap barlyq mektepterde aǧylşyn tılın bırınşı synyptan bastap oqytu jüiesı engızıldı. Būl ministrdıŋ jaŋalyǧynyŋ arqasynda mäŋgürt ūrpaqtyŋ sany köbeie tüskenın bügınde közımız körude. Öz ana tılın tolyq meŋgermegen alty jasar balaǧa aǧylşyn tılın de oqytu «artyq qylamyn dep, tyrtyq qylamynnyŋ» kerın keltırgen joq pa? Osylaişa qazaq tılınıŋ märtebesı kerı şegınıp, bügınge deiın Qazaqstanda tıl mäselesı şeşılmegen küiı qaldy. Şetelge ketken jüzdegen ǧalymdardy qaitaru ministr Jūmaǧūlovqa oryndalmaǧan arman küiınde qaldy. Kerısınşe, osy kezeŋnen bastap Qazaqstannan şetelge köşuge bel buǧan oqymysty, ǧalymdardyŋ sany arta tüspese, kemımedı. Jūmaǧūlov basqarǧan 2010 jyly oqulyq satyp alu üşın ǧana 5 mlrd 941 million teŋge bölınıptı. 2011 jyly būl salaǧa 50,6 mlrd teŋge bölu josparlanǧan. Al 2012 jyly 1,2 trln. teŋge bölıngen bılım salasyndaǧy sol kezdegı qordalanǧan problemalar bügınge deiın şeşımın tapty ma?
Üş tılde söiletudı armandaǧan ministr
Bılım salasyn üş jyl basqarǧan Aslan Särınjıpov aldyŋǧy ministrdı «basyp ozǧany» sonşa, mektepterde bırınşı synyptan bastap üş tılde oqytudy jäne 2020 jyly Qazaqstandaǧy mektepterde informatika, fizika, himiia, biologiia pänderı aǧylşyn tılınde oqytyla bastaitynyn aitty. Jaŋylyspasaq, biyl Särınjıpov aitqan 2020 jyl. Qai balamyz üş tılde sairap, qai oquşy informatika, fizika, himiia, biologiia pänderın aǧylşyn tılınde oqyp jatyr? Būl ministr de sol baiaǧy oqulyq sapasyn mäsele etıp köteruden ärıge aspapty. Mūnan basqa Särınjıpovtıŋ atqarǧan şarualarynyŋ salmaqtysyn tappadyq. 2015-2017 jyldarǧa 1,7 trln teŋge bölu qarastyrylǧan bılım salasynan köp ūzamai ministr Särınjıpov ketıp, ornyna osy salany ūlardai şulatyp basqaruǧa Erlan Saǧadiev kelıp jaiǧasty.
Armandary öte köp bolǧan ministr
Qazaq Bılım jäne ǧylym ministrlıgı men elımızdegı mūǧalımnen, oquşyǧa deiın ūzaq jyldar esınde ūstaityn bır ministr bolsa, ol Erlan Saǧadiev şyǧar, sırä. Ä degennen offşorlyq esep şottan özımen attas adamnyŋ aty- jönı şyqqan būl ministr biznesten memlekettık qyzmetke kelgen «erekşe adamnyŋ» bırı edı. Särınjıpov salǧan «sara joldyŋ» qandai jol ekenın Saǧadievtıŋ tūsynda bıldık. Bärın aǧylşyn tılınde sairatamyn degen Särınjıpov sol tıldı oqytatyn adamnyŋ joǧyn eskermeptı. Ministr Saǧadiev kelıp aǧylşyn tılın oqytatyn otyz myŋǧa juyq mamannyŋ jetıspeitının mälımdedı. Osylaişa aǧylşyn tılıne sūrau salyp, şarq ūryp ızdeuge kırısken Saǧadiev mūǧalımderdı mektepke emes, oquǧa jıberıp bastady. Osy ministrdıŋ tūsynda mūǧalımder bala oqytqannan görı, özderı ailap kurstarda jürgenı este. Aǧylşyn tılın oqytu kursy, jaŋartylǧan bılım beru kursy, «Örleu» t.b türlı kurstar Saǧadievtıŋ tūsynda örken jaidy. Odan ne özgerdı? Elımızdegı bılım sapasy keremet deŋgeige köterıldı me? Älde mūǧalımder aǧylşynşa sairap kettı me? Ärine, būl ministrdıŋ tūsynda da biudjetten bılım salasyna milliardtar bölındı. Bölıngende, qandai! 2016-2019 jyldarǧa arnap - 484,8 mln tenge. Al 2019 jyly 580,4 mln teŋge qosymşa qarastyrylǧan.
Saǧadievtıŋ tūsynda latyn älıpbiıne köşu turaly bastama jiı köterılgenı de mälım. Latyn älıpbiın mektep bılım baǧdarlamasyna engızudıŋ Saǧadiev 2017 jyldyŋ soŋyna deiın retteletının aitty. Odan berı üş jyl öttı. Latyn älıpbiı älı künge deiın tek söz jüzındegı şaruaǧa ainaldy. Oquşylarǧa berıletın üi tapsyrmasyn azaitu, robot jasaudy oqytu, qazaq tılın jaŋaşa ädıspen oqytu syndy ministrdıŋ özı tüsınetın, bylaiǧy jūrtqa tüsınıksız dünielerge «oryndalady» dep mör basyldy. Mör basylǧan küiı qaldy. «Robot emes, ainalaiyn-au, balaǧa sapaly bılım berudı qolǧa alsynşy» degen jūrttyŋ şuy Saǧadievtı sastyrmady. Bılım ministrlıgı tarihynda ornyn oiyp alǧysy keldı me, ministr Saǧadiev elektrondy kündelıktı ıske qosty. Özınıŋ qyzmettık täjıribesınde qazaqstandyq mūǧalımder Saǧadievtıŋ tūsyndaǧydai qaǧazǧa «kömılmegen» şyǧar, sırä. Elektrondy kündelıktı bır toltyrady, artynan qaǧaz kündelık pen jurnal toltyrady. Mūnan basqa el mektepterındegı qaǧazbastylyq keŋırdekke jeterdei köbeidı. Saǧadievtıŋ tūsynda qaǧazbastylyqtan äbden mezı bolǧan, qajyǧan ūstazdar şydamynyŋ şegı jettı. Köşe sypyrudan, bıtpeitın qaǧazdan, küştep gazetke jazdyrtudan, özıne mındettelmegen basqa jūmystarǧa jegıluden yǧyry men yzasy qatar şyqqan mūǧalımder bırtındep narazylyq tanytyp, bas kötere bastady. «Bır jamannyŋ jaqsysy bar» degendei, Saǧadievtıŋ qisynǧa kelmeitın reformalary men tapsyrmalary osylaişa mūǧalımderdıŋ oianuyna, qūqyǧyn talap etuıne türtkı boldy.
Desek te, älı künge deiın mūǧalımderge qatysty, bılım sapasy men qatege toly oqulyqqa qatysty problemalar tübegeilı şeşılmedı. Biudjettıŋ milliardtaǧan qarjysy ainalyp jatqan Bılım jäne ǧylym ministrlıgınde bız söz etken problemalar şeşıledı dep tek ümıttenuden ärıge asa almaisyz. Senım joq. Öitkenı senım artu mümkın emes. Joǧaryda tızbektep toqtalǧan ministrdıŋ eŋ bolmasa bıreuı «men osyndai reformam üşın biudjetten pälen milliard böldırıp edım. Būl reforma mynadai sebepke bailanysty jüzege asyrylmady. Sondyqtan el qazynasynan alynǧan aqşa kerı qaitarylady» degenı esıŋızde bar ma? Joq. Mıne, sondyqtan da sız ben bızdıŋ salyqqa tölegen aqşamyz osylaişa sūrauy joq aqşadai jelge ūşyp jatyr. Halyq öz aqşasyna sūrau salmaiynşa, ol aqşanyŋ jelge ūşqany ūşqan. Jelge tek aqşamyz ǧana emes, el erteŋı sanalatyn balamyzdyŋ bılım deŋgeiı de qosylyp ūşyp jatqany öte ökınıştı.
Meruert HUSAİNOVA,
«Adyrna» ūlttyq portaly.
Fotolar aşyq derekközden alyndy.Ūqsas jaŋalyqtar
