Bilim mınıstrimiz Ashat Aımaǵambetov birer kún buryn balalardy kitap oqýǵa baýlý jóninde aıtyp, «qazirgi kezde PISA zertteýleriniń nátıjeleri boıynsha Qazaqstan oqýshylary oqý saýattylyǵy boıynsha Ekonomıkalyq yntymaqtastyq jáne damý uıymyna múshe elderindegi óz qatarlastarynan edáýir artta qalyp otyrǵanyn» jazdy.
Mınıstr halyqaralyq sarapshylardyń zertteýlerine súıenip, jas urpaqtyń kitap oqýǵa qushtarlyǵy úlken jetistikke jeteleıtinin de sóz etti. Aımaǵambetovtiń bul aıtqandary aspannan alynǵan dúnıe emesi barshaǵa aıan. Bilimniń bastaýy kitap qumarlyqtan ekenin ekiniń biri biledi. Alaıda sońǵy ýaqytta kitaptan góri, qolyndaǵy telefonǵa úńilýdi jón kóretin bala kóbeıip jatqany da shyndyq.
«PIAAC halyqaralyq zertteýiniń qorytyndysy boıynsha elimizdegi 16-dan bastap 55 jasqa deıingi azamattardyń da oqý saýattylyǵy nashar bolyp shyqty. Iaǵnı, ókinishke qaraı, elimizdegi eresek azamattardyń da oqý saýattylyǵy tómen deńgeıde. Bul – búgin ǵana belgili bolǵan problema emes, jyldar boıy qordalanǵan másele. Bizdiń balalarymyz kitapty oqýǵa kelgende jalqaýlyq tanytatyny bir bólek, keıde oqyǵan mátindi nashar túsinip, durys qabyldaı almaıdy. Oǵan qosa taldaý jáne qorytyndy jasaý daǵdylary da aqsap tur»,- degen mınıstr bul máseleni sheshý úshin tıisti sharalardyń qolǵa alynatynyn da málimdedi.
Bilim mınıstriniń paıymyna salsaq, balanyń kitapqa degen qyzyǵýshylyǵyn oıatý kitaphanadan bastalady eken. Elimizdegi bilim jáne ǵylym salasyna qarasty kitaphanalar sany men ondaǵy kitap sanyn tizbektegen mınıstr: «Degenmen olardyń qanshasy kórkem ádebıet? Sol kórkem ádebıettiń qanshasy qazaq tilinde? Mektep kitaphanalary jańa kitaptarmen qanshalyqty jıi tolyqtyrylady? E. Berroýz, A. Azımov, M. Tven, J. Vern jáne basqa avtorlardyń eńbekteri qazaq tiline aýdarylǵan ba? Bul turǵyda aıtarlyqtaı problemalar bar», -deıdi.
Problema tek kitaptardyń qazaq tiline aýdarylmaǵanynda ǵana emes. Eń aldymen qoldaǵy bar kitapty oqýǵa bilim shamasy jetetin oqýshy bar ma? Kelesi másele, árıne qazirgi ádebıetimizdiń kenjelep qalǵan máselesi. Balany baýrap alarlyq qyzyqty shyǵarmalar bar ma qazir? Jalpy, balalarymyz kitap oqý týraly usynysqa qalaı qaraıdy? Bul joly bizben pikirlesken mektep jasyndaǵy balalar boldy.
«Kitap oqýdy óte jaqsy kóremin. Karantın kezinde aptasyna bir kitaptan oqydym. Ókinishke qaraı, barlyǵy da orys tilindegi kitaptar boldy. Qazaq tilinde bizge arnalǵan kitap tabý múmkin emes. Tabyla qalsa da, baǵasy ýdaı qymbat. Arnaıy kitap dúkenderiniń ınternet saıttaryn aqtaryp shyqtym. Aldar kóse, ertegiler sııaqty jeńil-jelpi kitaptar bar. Ony bastaýysh synyp oqýshysy oqıtyn shyǵar. Al ol jastan asqan men sııaqtylarǵa ertegi qyzyq bola qoıady dep oılamaımyn. Máselen, «Mıatnaıa skazka», «Kot po ımenı Bob» degen kitaptar maǵan úlken oı saldy. Kádimgideı oılanyp, kóp suraqqa ishteı jaýap izdedim. Dál osyndaı qazaqsha kitap bar ma? Ókinishke qaraı, bizge «ertegi» bolyp kórinetin Keńes dáýirindegi eski kitaptardy oqyp, ýaqyt joǵaltqym kelmeıdi. Nege deseńiz, ótkendi emes, erteńime arnalǵan nárse týraly oqyp bilgim keledi. Ótken tarıhyńdy bilý kerek, árıne. Alaıda adamǵa aqyl qosatyn kitaptarǵa ýaqyt jumsaǵym keledi», -deıdi altynshy synyp oqýshysy Nurasyl EGIZBAI.
«Kitap oqýdyń qajeti qansha? Qazir barlyq kerek nárseni ınternetten alýǵa bolady ǵoı. Menińshe, kitap emes, myqty telefonyń bolsa, ınterneti jyldam bolsa, sol mańyzdy»-deıdi Nurasyldyń qurdasy Álıhan ESIMBEK.
«Anam óziniń bala kúninde oqyǵan kitaptary týraly kóp aıtady. N.Nosovtyń «Dymbilmesi», E.Ýspenskııdiń «Qoltyraýyn Gena» sııaqty kitaptaryn áli kúnge deıin esinde jaqsy saqtaǵan eken. Ókinishke qaraı, soǵan uqsas kitaptar taba almadym. Kitap oqýdy óte jaqsy kóremin. Mektep kitaphanasynda kóbine oqýlyqtar men oryssha kitaptar ǵana bar. Dál qazirge deıin unatqan kitaptarymdy elektrondy kitapshaǵa júktep oqyp júrmin. Biraq barlyǵy orys jáne aǵylshyn tilinde. Qazaqsha úsh kitap oqydym. Alaıda esh unamady. Eski zamandy sýrettep jazady. Tipti kóp sózderin túsinbeımin de. Mysaly, bir oqyǵan kitabymda «óre» degenniń ne ekenin túsinbedim. Sóıtsem, qurt jaıatyn ydys eken. Ómirimde estimegen, kórmegen dúnıem ǵoı. Báribir «óre» degenniń qandaı bolatynyn túsine almadym. Eger, mınıstrimiz bizdiń kitapqa degen qyzyǵýshylyǵymyzdy oıatqysy kelse, eń aldymen bizge túsinikti tilde jazylǵan kitaptarmen kitaphanamyzdy toltyryp berse eken», -deıdi on tórt jasar Ámına DINMUHAMEDQYZY.
Jalpy, balanyń kitapqa degen qyzyǵýshylyǵyn oıatý eń aldymen ortasynan da bastalsa kerek. Ákesi, ne sheshesi bir ýaqyt qolyna kitap alatyn otbasynyń balasy úshin kitap oqý qalypty dúnıege aınalary sózsiz. Alaıda dál qazirgi kezde qolynan telefony túspeıtin kezeńdegi ata-ana óz balasyna kitap oqý týraly aıtýǵa uıalatyn da bolar, sirá. Onyń ústine, sabaq ta, jumys ta, basqa sharýanyń bári bir telefonmen jasalatyn ýaqytta kitap oqýǵa shama da qalmaıdy. Bul azdaı, pandemııada úıge qamalǵan jurttyń bar ermegi telefon bolǵany sonsha, qazir ekiniń biri sol telefonsyz ómirin elestete almaıtyn halge jetti emes pe?
«Kórkem ádebıettiń balalar úshin qoljetimdi bolýy úshin mınıstrlik arnaıy joba ázirledi. Joba aıasynda bilim berý uıymdaryna qarasty kitaphanalardyń materıaldyq-tehnıkalyq jáne aqparattyq bazasyn jaqsartý, balalarǵa arnalǵan kórkem ádebıetti jyl saıyn satyp alýdy júzege asyrý boıynsha sharalar qabyldanatyn bolady. Sondaı-aq Ulttyq bilim akademııasy ádebıet, til ınstıtýttarymen, «Oqýlyq» ortalyǵymen, Ulttyq ǵylymı kitaphanamen, NZM, BIL birlesip usynylǵan ádebıetter tizimin qurýǵa kiristi. Joba sheńberinde qazaq ádebıetiniń de, qazaq tilindegi álem ádebıetiniń de qoljetimdi bolýyna erekshe nazar aýdaramyz», -deıdi mınıstr óz jazbasynda. Bul atalǵan joba júzege assa, kim biledi, bálkim aldaǵy ýaqytta kitaptan basyn almaıtyn bala da kóbeıer.
Merýert HÝSAINOVA,
«Adyrna» ulttyq portaly.
Foto ashyq derekkózden alyndy.
