ءبىلىم ءمينيسترىمىز اسحات ايماعامبەتوۆ بىرەر كۇن بۇرىن بالالاردى كىتاپ وقۋعا باۋلۋ جونىندە ايتىپ، «قازىرگى كەزدە PISA زەرتتەۋلەرىنىڭ ناتيجەلەرى بويىنشا قازاقستان وقۋشىلارى وقۋ ساۋاتتىلىعى بويىنشا ەكونوميكالىق ىنتىماقتاستىق جانە دامۋ ۇيىمىنا مۇشە ەلدەرىندەگى ءوز قاتارلاستارىنان ەداۋىر ارتتا قالىپ وتىرعانىن» جازدى.
مينيستر حالىقارالىق ساراپشىلاردىڭ زەرتتەۋلەرىنە سۇيەنىپ، جاس ۇرپاقتىڭ كىتاپ وقۋعا قۇشتارلىعى ۇلكەن جەتىستىككە جەتەلەيتىنىن دە ءسوز ەتتى. ايماعامبەتوۆتىڭ بۇل ايتقاندارى اسپاننان الىنعان دۇنيە ەمەسى بارشاعا ايان. ءبىلىمنىڭ باستاۋى كىتاپ قۇمارلىقتان ەكەنىن ەكىنىڭ ءبىرى بىلەدى. الايدا سوڭعى ۋاقىتتا كىتاپتان گورى، قولىنداعى تەلەفونعا ءۇڭىلۋدى ءجون كورەتىن بالا كوبەيىپ جاتقانى دا شىندىق.
«PIAAC حالىقارالىق زەرتتەۋىنىڭ قورىتىندىسى بويىنشا ەلىمىزدەگى 16-دان باستاپ 55 جاسقا دەيىنگى ازاماتتاردىڭ دا وقۋ ساۋاتتىلىعى ناشار بولىپ شىقتى. ياعني، وكىنىشكە قاراي، ەلىمىزدەگى ەرەسەك ازاماتتاردىڭ دا وقۋ ساۋاتتىلىعى تومەن دەڭگەيدە. بۇل – بۇگىن عانا بەلگىلى بولعان پروبلەما ەمەس، جىلدار بويى قوردالانعان ماسەلە. ءبىزدىڭ بالالارىمىز كىتاپتى وقۋعا كەلگەندە جالقاۋلىق تانىتاتىنى ءبىر بولەك، كەيدە وقىعان ءماتىندى ناشار ءتۇسىنىپ، دۇرىس قابىلداي المايدى. وعان قوسا تالداۋ جانە قورىتىندى جاساۋ داعدىلارى دا اقساپ تۇر»،- دەگەن مينيستر بۇل ماسەلەنى شەشۋ ءۇشىن ءتيىستى شارالاردىڭ قولعا الىناتىنىن دا مالىمدەدى.
ءبىلىم ءمينيسترىنىڭ پايىمىنا سالساق، بالانىڭ كىتاپقا دەگەن قىزىعۋشىلىعىن وياتۋ كىتاپحانادان باستالادى ەكەن. ەلىمىزدەگى ءبىلىم جانە عىلىم سالاسىنا قاراستى كىتاپحانالار سانى مەن ونداعى كىتاپ سانىن تىزبەكتەگەن مينيستر: «دەگەنمەن ولاردىڭ قانشاسى كوركەم ادەبيەت؟ سول كوركەم ادەبيەتتىڭ قانشاسى قازاق تىلىندە؟ مەكتەپ كىتاپحانالارى جاڭا كىتاپتارمەن قانشالىقتى ءجيى تولىقتىرىلادى؟ ە. بەرروۋز، ا. ازيموۆ، م. تۆەن، ج. ۆەرن جانە باسقا اۆتورلاردىڭ ەڭبەكتەرى قازاق تىلىنە اۋدارىلعان با؟ بۇل تۇرعىدا ايتارلىقتاي پروبلەمالار بار»، -دەيدى.
پروبلەما تەك كىتاپتاردىڭ قازاق تىلىنە اۋدارىلماعانىندا عانا ەمەس. ەڭ الدىمەن قولداعى بار كىتاپتى وقۋعا ءبىلىم شاماسى جەتەتىن وقۋشى بار ما؟ كەلەسى ماسەلە، ارينە قازىرگى ادەبيەتىمىزدىڭ كەنجەلەپ قالعان ماسەلەسى. بالانى باۋراپ الارلىق قىزىقتى شىعارمالار بار ما قازىر؟ جالپى، بالالارىمىز كىتاپ وقۋ تۋرالى ۇسىنىسقا قالاي قارايدى؟ بۇل جولى بىزبەن پىكىرلەسكەن مەكتەپ جاسىنداعى بالالار بولدى.
«كىتاپ وقۋدى وتە جاقسى كورەمىن. كارانتين كەزىندە اپتاسىنا ءبىر كىتاپتان وقىدىم. وكىنىشكە قاراي، بارلىعى دا ورىس تىلىندەگى كىتاپتار بولدى. قازاق تىلىندە بىزگە ارنالعان كىتاپ تابۋ مۇمكىن ەمەس. تابىلا قالسا دا، باعاسى ۋداي قىمبات. ارنايى كىتاپ دۇكەندەرىنىڭ ينتەرنەت سايتتارىن اقتارىپ شىقتىم. الدار كوسە، ەرتەگىلەر سياقتى جەڭىل-جەلپى كىتاپتار بار. ونى باستاۋىش سىنىپ وقۋشىسى وقيتىن شىعار. ال ول جاستان اسقان مەن سياقتىلارعا ەرتەگى قىزىق بولا قويادى دەپ ويلامايمىن. ماسەلەن، «مياتنايا سكازكا»، «كوت پو يمەني بوب» دەگەن كىتاپتار ماعان ۇلكەن وي سالدى. كادىمگىدەي ويلانىپ، كوپ سۇراققا ىشتەي جاۋاپ ىزدەدىم. ءدال وسىنداي قازاقشا كىتاپ بار ما؟ وكىنىشكە قاراي، بىزگە «ەرتەگى» بولىپ كورىنەتىن كەڭەس داۋىرىندەگى ەسكى كىتاپتاردى وقىپ، ۋاقىت جوعالتقىم كەلمەيدى. نەگە دەسەڭىز، وتكەندى ەمەس، ەرتەڭىمە ارنالعان نارسە تۋرالى وقىپ بىلگىم كەلەدى. وتكەن تاريحىڭدى ءبىلۋ كەرەك، ارينە. الايدا ادامعا اقىل قوساتىن كىتاپتارعا ۋاقىت جۇمساعىم كەلەدى»، -دەيدى التىنشى سىنىپ وقۋشىسى نۇراسىل ەگىزباي.
«كىتاپ وقۋدىڭ قاجەتى قانشا؟ قازىر بارلىق كەرەك نارسەنى ينتەرنەتتەن الۋعا بولادى عوي. مەنىڭشە، كىتاپ ەمەس، مىقتى تەلەفونىڭ بولسا، ينتەرنەتى جىلدام بولسا، سول ماڭىزدى»-دەيدى نۇراسىلدىڭ قۇرداسى ءاليحان ەسىمبەك.
«انام ءوزىنىڭ بالا كۇنىندە وقىعان كىتاپتارى تۋرالى كوپ ايتادى. ن.نوسوۆتىڭ «دىمبىلمەسى»، ە.ۋسپەنسكيدىڭ «قولتىراۋىن گەنا» سياقتى كىتاپتارىن ءالى كۇنگە دەيىن ەسىندە جاقسى ساقتاعان ەكەن. وكىنىشكە قاراي، سوعان ۇقساس كىتاپتار تابا المادىم. كىتاپ وقۋدى وتە جاقسى كورەمىن. مەكتەپ كىتاپحاناسىندا كوبىنە وقۋلىقتار مەن ورىسشا كىتاپتار عانا بار. ءدال قازىرگە دەيىن ۇناتقان كىتاپتارىمدى ەلەكتروندى كىتاپشاعا جۇكتەپ وقىپ ءجۇرمىن. بىراق بارلىعى ورىس جانە اعىلشىن تىلىندە. قازاقشا ءۇش كىتاپ وقىدىم. الايدا ەش ۇنامادى. ەسكى زاماندى سۋرەتتەپ جازادى. ءتىپتى كوپ سوزدەرىن تۇسىنبەيمىن دە. مىسالى، ءبىر وقىعان كىتابىمدا «ورە» دەگەننىڭ نە ەكەنىن تۇسىنبەدىم. سويتسەم، قۇرت جاياتىن ىدىس ەكەن. ومىرىمدە ەستىمەگەن، كورمەگەن دۇنيەم عوي. ءبارىبىر «ورە» دەگەننىڭ قانداي بولاتىنىن تۇسىنە المادىم. ەگەر، ءمينيسترىمىز ءبىزدىڭ كىتاپقا دەگەن قىزىعۋشىلىعىمىزدى وياتقىسى كەلسە، ەڭ الدىمەن بىزگە تۇسىنىكتى تىلدە جازىلعان كىتاپتارمەن كىتاپحانامىزدى تولتىرىپ بەرسە ەكەن»، -دەيدى ون ءتورت جاسار ءامينا دىنمۇحامەدقىزى.
جالپى، بالانىڭ كىتاپقا دەگەن قىزىعۋشىلىعىن وياتۋ ەڭ الدىمەن ورتاسىنان دا باستالسا كەرەك. اكەسى، نە شەشەسى ءبىر ۋاقىت قولىنا كىتاپ الاتىن وتباسىنىڭ بالاسى ءۇشىن كىتاپ وقۋ قالىپتى دۇنيەگە اينالارى ءسوزسىز. الايدا ءدال قازىرگى كەزدە قولىنان تەلەفونى تۇسپەيتىن كەزەڭدەگى اتا-انا ءوز بالاسىنا كىتاپ وقۋ تۋرالى ايتۋعا ۇيالاتىن دا بولار، ءسىرا. ونىڭ ۇستىنە، ساباق تا، جۇمىس تا، باسقا شارۋانىڭ ءبارى ءبىر تەلەفونمەن جاسالاتىن ۋاقىتتا كىتاپ وقۋعا شاما دا قالمايدى. بۇل ازداي، پاندەميادا ۇيگە قامالعان جۇرتتىڭ بار ەرمەگى تەلەفون بولعانى سونشا، قازىر ەكىنىڭ ءبىرى سول تەلەفونسىز ءومىرىن ەلەستەتە المايتىن حالگە جەتتى ەمەس پە؟
«كوركەم ادەبيەتتىڭ بالالار ءۇشىن قولجەتىمدى بولۋى ءۇشىن مينيسترلىك ارنايى جوبا ازىرلەدى. جوبا اياسىندا ءبىلىم بەرۋ ۇيىمدارىنا قاراستى كىتاپحانالاردىڭ ماتەريالدىق-تەحنيكالىق جانە اقپاراتتىق بازاسىن جاقسارتۋ، بالالارعا ارنالعان كوركەم ادەبيەتتى جىل سايىن ساتىپ الۋدى جۇزەگە اسىرۋ بويىنشا شارالار قابىلداناتىن بولادى. سونداي-اق ۇلتتىق ءبىلىم اكادەمياسى ادەبيەت، ءتىل ينستيتۋتتارىمەن، «وقۋلىق» ورتالىعىمەن، ۇلتتىق عىلىمي كىتاپحانامەن، نزم، بيل بىرلەسىپ ۇسىنىلعان ادەبيەتتەر ءتىزىمىن قۇرۋعا كىرىستى. جوبا شەڭبەرىندە قازاق ادەبيەتىنىڭ دە، قازاق تىلىندەگى الەم ادەبيەتىنىڭ دە قولجەتىمدى بولۋىنا ەرەكشە نازار اۋدارامىز»، -دەيدى مينيستر ءوز جازباسىندا. بۇل اتالعان جوبا جۇزەگە اسسا، كىم بىلەدى، بالكىم الداعى ۋاقىتتا كىتاپتان باسىن المايتىن بالا دا كوبەيەر.
مەرۋەرت حۋساينوۆا،
«ادىرنا» ۇلتتىق پورتالى.
فوتو اشىق دەرەككوزدەن الىندى.
