«Zaochnikterge» tyqyr taiady ma?

Bırazdan berı äleumettık jelıde «ochnikter» men «zaochnikterdıŋ» pıkırtalasy tolastamai tūr. Būǧan sebep te joq emes. M.Närıkbaev atyndaǧy KAZGUU universitetı Basqarma töraǧasynyŋ orynbasary Erbolat Mūhamedjan moderatorlyq etken ADAL BILIM jobalyq ofisı alaŋynda memlekettık organ ökılderı men sarapşylar bılım salasyndaǧy sybailas jemqorlyq mäselesın talqyǧa salyp, elımızdegı ūstazdardyŋ bılım deŋgeiıne qatysty mäsele de kötergen edı. Osy mäsele köterılgelı feisbuk äleumettık jelısındegı ūstazdar toby qyp- qyzyl pıkırtalas alaŋyna ainaldy desek, artyq aitqandyq bolmas. Onsyz da onlain bala oqytyp, bırınşı toqsannyŋ baǧasyn şyǧaramyz dep şarşap jürgen ūstazdarymyzǧa «diplomdy syrttai oqyp aldyŋyz ba?», «syrttai bılım alǧan mūǧalımnıŋ bılımı qandai bolady?» degen syŋaidaǧy  sūraqtar jeŋıl timegen siiaqty. Būl mäselenıŋ eŋ bır eleŋ etkızer tūsy da joq emes. Mysaly, şymkenttık  mektepterde anketa toltyru nauqany bastalypty. Aty-jönın aitqysy kelmegen Şymkent qalasynyŋ bır mūǧalımı: «Mektebımızde anketa toltyru bastaldy. Ne üşın ekenın tük tüsıne almadyq. Anketa sūraqtarynyŋ bırınde «oqudy syrttai oqydyŋyz ba, ıştei me?», «syrttai oqysaŋyz, oǧan deiın kolledjde bılım aldyŋyz ba?» degen syŋaidaǧy sūraqtar bar. Būl ne üşın kerek? Älde «syrttai» bılım alǧan mūǧalımderge qatysty taǧy bır «jaŋalyq» bola ma?»- dep bızge habarlasty. Mūǧalımnıŋ diplomy tekserıle me? Taiauda Türkıstan oblystyq Bılım basqarma basşysy Rahymbek Jolaev osy oblysta diplomnyŋ bälış sekıldı satylatynyn aityp, mūǧalımderdıŋ diplomdaryn tekseretının mälımdedı. Basşynyŋ aitqan osy tekseruın qosşylar älgındei anketamen nauqanǧa ainaldyruy äbden mümkın, ärine. Desek te, mūǧalımnıŋ diplomyn tekserumen mäsele şeşıle me? Memlekettık universitettıŋ ışkı bölımınde oqyp bıtırgen keibır mūǧalımderdıŋ bılım deŋgeiı de syn kötermeitının ūmytpaǧanymyz dūrys şyǧar. Özınıŋ Facebook paraqşasynda M.Närıkbaev atyndaǧy KAZGUU universitetı Basqarma töraǧasynyŋ orynbasary Erbolat Mūhamedjan: «Aşyǧyn aitu kerek, ökınışke qarai jemqorlyqtyŋ negızgı oşaǧy - bılım salasy. Antikordyŋ soŋǧy mälımetıne qarasaq, tenderlık jemqorlyq boiynşa köş basynda bılım basqarmalary tūr. Biylǧy jyldyŋ 1-toqsanynda ǧana bılım salasynda 106 jemqorlyq qylmys tırkelgen. Būl boiynşa uäkılettı organnyŋ naqty qandai jüielı şeşımder qabyldaityny jeke özıme qyzyq. Sebebı, baiqaǧanym naqty nätije äkeletın qadamdardy olar älı ūsyna qoimady. Qarapaiym mysal, Şymkent qalalyq Bılım basqarmasy 1979 kelısımşarttyŋ 1935-ınde tauar baǧasyn negızsız kötergen. 1000 teŋgenıŋ A4 qaǧazyn 4000 teŋgege alǧan. Bılım basqarmasynyŋ jūmystaryna qatysty ärine saualdyŋ tuyndauy zaŋdylyq. Sonymen qatar, bılım bölımderı men bılım basqarmalaryndaǧy lauazymdy qyzmetterge bılım salasyna qatysy joq adamdardy taǧaiyndau faktılerı de jiı kezdesedı. Iаǧni jalǧan diplom arqyly Türkıstan oblysyndaǧy bılım bölımın basqaryp otyrǧanyn jaqsy bılemız. Bıraq, bızdıŋ "samyi gummannyi sud" bölım jetekşısın qaita qyzmetıne keluge şeşım qabyldaǧan. Paradoks kädımgıdei. Jeke özım, Türkıstan oblysy bılım basqarmasynyŋ basşysy Rahymbek Jolaevtyŋ "Şymkentte diplomdy ponchik satqandai satady" degen (https://inbusiness.kz/.../rahymbek-zholaev-shymkent...) pıkırımen tolyǧymen kelısemın. Tek Şymkentte emes, Almaty qalasynda da sondai univerler bar ekenın estıp jürmız. Endı ondai jalǧan diplommen sabaq berıp jürgen mūǧalımderdıŋ deŋgeiın oilanyp qaraŋyzdarşy. Ol bızdıŋ memleketımızge ülken ziianyn tigızıp jatyr. Nätijesın qazırden körıp jatyrmyz. Sapasyz mamandardyŋ köbeiuınen baiqauǧa bolady. Rahymbek myrzanyŋ bölım basşylarynyŋ, direktorlar jäne mūǧalımderdıŋ diplomdarynyŋ jalǧan emestıgın tekseremın degenın tolyǧymen qoldaimyn» dep jazyp, ministrlıktıŋ diplom satatyn universitetterdı jabu turaly bastamasyn qoldaitynyn da mälımdedı. Sonymen qatar ol bılım salasyndaǧy sapasyz mamandardan qūtylu üşın ministrlıkke üş ūsynys joldady:

1. Barlyq bılım salasyndaǧy mamandardyŋ (ministrlık, universitet, basqarma, bölım, mektep, balabaqşa) diplomdarynyŋ jalǧan emes ekenın anyqtau.
2. Mektepterde sabaq beretın negızgı mamandyǧyn syrttai oqyp alǧan mūǧalımderdıŋ bılıktılıgın tolyǧymen tekseru. (Myqty pedkolledjderdı bıtırgen mūǧalımderge, nemese negızgı mamandyǧyn ıştei alyp baryp mūǧalımdıktı qosymşa oqyǧan ūstazdarǧa qatysy joq)
3. Ūlttyq bılıktılık testıleuınen qūlaǧan mūǧalımnıŋ ärı qarai sabaq beru-bermeu mäselesın qaita qarastyru. Nege deisızder ǧoi?

1-mysal, eger ŪBT-da jetkılıktı ball jinai almaǧan oquşy grantqa talasu qūqyǧynan aiyrylady. 2-mysal, memlekettık qyzmetke tūru üşın arnaiy test tapsyrasyz, eger qūlasaŋyz memlekettık qyzmetker bola almaisyz. P.S. Jaqynda, syrttai bılım alǧan mūǧalımder turaly post jazdym (https://www.facebook.com/erbolatmyrza/posts/10216737179013367) . Senesızder me, komentarii jazǧan adamdardyŋ 80%-Şymkentten. Jäne jazǧan pıkırlerınıŋ negızgı oiy mynandai: "onda tūrǧan ne bar, syrttai oqyp praktikada üirenıp ketedı". Osydan keiın jergılıktı memlekettık organǧa qoǧamnyŋ tarapynan taǧy da, sūraqtardyŋ tuyndauy zaŋdylyq» dep jazady Erbolat Mūhamedjan. Mäselenıŋ mänın tüsınbei baibalam saluşylar kım? Bılım ministrlıgınde qyzmet atqarǧan, būl saladan habary mol Erbolat Mūhamedjannyŋ jazbasyna özımızdıŋ bes tiynymyzdy qystyrudy jön sanadyq. «Ochnyi», «zaochnyi» mäselesı köterılgen äleumettık jelıdegı «Qazaqstan ūstazdary» tobyndaǧy pıkırlerge de bır köz salyŋyzşy. Pıkır jazǧandar bızdıŋ mūǧalımder emes dep sengımız keledı. Öitkenı jüz myŋdaǧan adam oqityn topta sauatsyz jazylǧan pıkırlerdı oqyp, erıksız jaǧa ūstaisyz. Ärıptık qateden köz sürınedı. Söilemnıŋ qūrylysy turaly aitu tıptı, artyq. Köp pıkır orysşa şriftpen jazylǧan. Al eŋ bastysy, jazylǧan pıkırlerden kompromisten görı, agressiianyŋ saryny aşyq sezıledı. «Qoǧamdy bılımsızdık jailamasyn, sonyŋ aldyn alaiyq. Balaǧa bılım beruşılerdıŋ bılımın teksereiık» degen maǧynada köterılıp jatqan būl dünienı mülde basqaşa qabyldap, baibalam salyp pıkır jazyp otyrǧandar mūǧalımder bolsa... Oilaudyŋ özı qorqynyşty. Būl jerdegı negızgı mäsele diplomda emes, mūǧalımnıŋ sauattylyq deŋgeiınde. Sauatsyz mūǧalım sauatty ūrpaq tärbieleuı mümkın be? Özı bılmegendı mūǧalım oquşysyna qaidan üiretedı? Mıne, sondyqtan eŋ aldymen mūǧalımnıŋ sauattylyq deŋgeiı tekseruden ötkenı maŋyzǧa ie. Būl erteŋımız üşın kerek.  

Meruert HUSAİNOVA,

   «Adyrna» ūlttyq portaly.

Foto aşyq derekközden alyndy.