Qazaqstan Konstitusiiasynyŋ 7-babynda «Qazaqstan Respublikasyndaǧy memlekettık til - qazaq tılı» delıgen, alaida osy normany Qazaqstan Parlamentı zaŋ şyǧaru ısınde ūzaq jyldar boiy eskermei oryndamai keledı.
Parlamenttıŋ osy memlekettık tıl turaly Konstititusiia talabyn oryndamau äreketı milliondaǧan Qazaqstan halqynyŋ kürdelı zaŋ şyǧaru ısındegı bolyp jatqan jaryssözderdı, qorytyndylardy, arnaiy mamandar üäjderın orys tılınde aitylǧandyqtan tısınbeuıme aparyp qūqyqtarynyŋ būzyluyna, şekteluıne jol berıp otyr.
Tilderdiŋ qoldanyluynyŋ qūqyqtyq negizderin retteitın «Qazaqstan Respublikasyndaǧy til turaly» arnaiy zaŋnyŋ 4-babynda: «Qazaqstan Respublikasynyŋ memlekettik tili - qazaq tili. Memlekettik til - memlekettiŋ bükil aumaǧynda qoǧamdyq qatynastardyŋ barlyq salasynda qoldanylatyn memlekettik basqaru, zaŋ şyǧaru, sot isin jürgizu jäne is qaǧazdaryn jürgizu tili» dep körsetılgen. Demek atalǧan zaŋ Konstitusiiadaǧy memlekettık tıl märtebesın anyqtap damyta otyryp qazaq tılı – memlekettık basqaru, zaŋ şyǧaru jäne is qaǧazdaryn jürgizu tili dep bekıttı.
Joǧaryda körsetılgen baptardyŋ deputatttarǧa mındettılıgı qanşalyqty degen sūraqty bılu üşın, Parlamenttıŋ märtebesın, qūqyqtyq negızın körsetken «Qazaqstan Respublikasynyŋ Parlamentı jäne onyŋ deputattarynyŋ märtebesı turaly» Konstitusiialyq zaŋyna qaraimyz.
Būl jerde 37 – bapta: «Parlament jūmysynda tilderdi paidalanu Respublika Konstitusiiasyna jäne Respublikadaǧy til turaly zaŋdarǧa säikes jüzege asyrylady» - dep bekıtılgen.
Demek Qazaqstan Respublikasynyŋ Parlamentı zaŋ şyǧaru prosesın tek qana memlekettık tılde qazaq tılınde jürgızuge mındettı. Osy zaŋ būzuşylyqtardyŋ däleldemesın bız Parlament senatynyŋ, mäjılısınıŋ zaŋ jobasyn bırınşı, ekınşı oqylymda talqylaulary maqūldauy turaly kez–kelgen otyrysynyŋ körsetılımınen, stenogrammalarynan baiqaimyz.
Būl körsetılımderde oqylymdarda zaŋ jobasy boiynşa baiandamalar, tūjyrymdar, basty qorytyndylar köbınese orys tılınde aityluda. Keide tıptı Parlament qabyrǧasynda memlekettık tıldı mūqatyp pa, mazaqtap pa myŋqyldap, sandyraqtap tūrǧan elımızdıŋ lauazymdy tūlǧalaryn köremız.
Būny qalai tüsınuge bolady? Olar qazaq jerınde tuyp, ösıp äkım, ministr, general bola tūra memlekettık tılde söilemeuı, bılmese üirenbeuı nelıkten? Älde osyndai şeneunıkterdıŋ tıldı meŋgermeuınıŋ sebebı Qazaq memleketınıŋ bolaşaǧy būlyŋǧyr dep oilap, senbeuınde me ...
Parlamenttıŋ osy zaŋdarǧa qaişy äreketterı Qazaqstandyqtardyn Konstitusiialyq qūqyn būzyp, zaŋ şyǧaru ısındegı bolyp jatqan jaryssözderdı, qorytyndylardy, arnaiy mamandar üäjderın orys tılınde aitylǧandyqtan tısınbeuıne aparyp Konstitusiiamen, zaŋdarmen berılgen qazaq tılınde memlekettık tılde aqparat alu qūqyqtarynyŋ būzyluyna, şekteluıne jol berıp bekıtılgen qūqyqtaryn jüzege asyruǧa kedergı jasauda.
Memleketımızdıŋ zaŋ şyǧaruşy organy Parlamenttıŋ osy öreskel zaŋ būzuşylyqtary tek qana qazaq halqynyŋ qūqyn aiaqqa basyp otyrǧan joq. Olar 1995 jylǧy 30 tamyzda respublikalyq referendumda bırtūtas el bolyp qabyldaǧan Konstitusiiany moiyndamai bükıl Qazaqstan halqynyŋ qūqyn būzuda.
Qorytyndylai kele bılgımız keletın basty mäsele - osy Parlament zaŋ şyǧaruşy organ ba, älde eldı azǧyruşy oryn ba ..?
Aiypqan Muhamadiev,
zaŋ ǧylymdarynyŋ kandidaty
Ūqsas jaŋalyqtar
