Elbasy N.Ä.Nazarbaev Qazaqstan halqyna arnaǧan Joldauynda «Sifrly Qazaqstan» memlekettık baǧdarlamasy turaly airyqşa atap ötken bolatyn. Osy oraida 2017 jyldyŋ 12 jeltoqsanynda «Sifrly Qazaqstan» memlekettık baǧdarlamasy ıske qosylǧan edı.
Qazırgı taŋda IT salasy düniejüzınde ülken sūranysqa ie boluda. Rasymen de bügıngı kün sanap qaryştap damyǧan zamanda aqparattyq tehnologiialardy qolǧa alyp, damytpasaq, elımızdıŋ örkeniettı otyz eldıŋ qataryna enuı jai arman bolyp qalar ma eken. Sebebı, ekonomikasy damyǧan, äleuetı joǧary örkeniettı elderdıŋ barlyǧy derlık sandyq jüiege köşıp, önerkäsıbınıŋ damuy men halqynyŋ äl-auqatyn jyldan-jylǧa jaqsartyp keledı.
«...Bız sifrlyq tehnologiiany qoldanu arqyly qūrylatyn jaŋa industriialardy örkendetuge tiıspız. Būl – maŋyzdy keşendı mındet. Elde 3D-printing, onlain-sauda, mobildı banking, sifrlyq qyzmet körsetu sekıldı densaulyq saqtau, bılım beru ısınde qoldanylatyn jäne basqa da perspektivaly salalardy damytu kerek. Būl industriialar qazırdıŋ özınde damyǧan elderdıŋ ekonomikalarynyŋ qūrylymyn özgertıp, dästürlı salalarǧa jaŋa sapa darytty. Osyǧan orai, Ükımetke «Sifrlyq Qazaqstan» jeke baǧdarlamasyn äzırleudı jäne qabyldaudy tapsyramyn...»,-delıngen Elbasy N.Nazarbaev Qazaqstan halqyna arnalǧan jyl saiynǧy «Qazaqstannyŋ üşınşı jaŋǧyruy: jahandyq bäsekege qabılettılık» atty joldauynda.
Jalpy alyp qarasaq, «Sifrlyq Qazaqstan» memlekettık baǧdarlamasynyŋ negızgı maqsaty – Qazaqstan Respublikasy tūrǧyndarynyŋ ömır sapasyn jaqsartu, sonymen qatar ūlttyq ekonomikany sifrlandyru. Sondai-aq, «Sifrly Qazaqstan» memlekettık baǧdarlamasy Elbasynyŋ «2050 Strategiiasy», «100 naqty qadam» Ūlt jospary men «Nūrly jol» siiaqty maŋyzy zor qūjattarda tasqa jazǧan taŋbadai körsetılgen maqsat-mındetterdı ıske asyruǧa basymdyq beretın qosymşa küş deuge bolady. Jalpy alǧanda, Qazaqstan Respublikasynyŋ aqparattyq tehnologiialardy memlekettık jüiege endıru, säikestendıru jūmystary osydan säl erterek nätijelı bastau alǧanyn aityp ötken jön. Osy uaqyt ışınde Qazaqstandaǧy sifrlandyru jüiesı edäuır öskenın baiqauǧa bolady. Qazaqstanda onlain sauda naryǧy damyp keledı. Qazaqstan halqynyŋ basym bölıgı sifrly sauatty. Üiden nemese keŋseden şyqpai-aq türlı operasiialardy jasai alady. Būryndary kezekte tūryp, uaqytta sarp etıp, arnaiy mekemege baru kerek bolsa, qazır Qazaqstan halqy tölemdı de, onyŋ ışınde salyq, aiyppūl töleu, kommunaldy qyzmetterdı jasau sekıldı, taǧy da basqa tülı operasiiany oryndai alady.Qazaqstan Respublikasy boiynşa orta bılım beru mekemelerınde interaktivtı taqta ornatu, kompiutermen jabdyqtau qolǧa alyndy.
Aitu kerek, «Sifrly Qazaqstan» memlekettık baǧdarlamasyn jasau barysynda köptegen örkeniettı, damyǧan elderdıŋ täjıribesı qoldanyldy. Olar sifrlyq tehnologiiany ıske asyru jolynda tolaǧai jetıstıkterge qol jetkızgen Avstriia, Daniia, Australiia, Kanada men Singapur sekıldı elderdı mysalǧa keltıruge bolady. İä, sifrlyq tehnologiialar köptegen elderdıŋ ekonomikasyn damytuda maŋyzdy rölge ie.
HHI ǧasyr – aqparattandyru ǧasyry. Qazırgı taŋda bılım jäne ǧylym jüiesınıŋ aldynda jaŋa maqsattar men mındetter bar. Olardy şeşu üşın Memleket basşysynyŋ tapsyrmasy boiynşa bırqatar strategiialyq jäne baǧdarlamalyq qūjattarǧa negızdelgen, bılım men ǧylymdy damytudyŋ 2020-2025 jyldarǧa arnalǧan jaŋa memlekettık baǧdarlamasy äzırlendı. QR Bılım jäne ǧylym ministrı Ashat Aimaǧambetov jaŋa memlekettık baǧdarlamanyŋ negızgı baǧyttary turaly baiandamasynda «Baǧdarlama jobasy pedagogikalyq ūjymdarda mūǧalımdermen, Prezident janyndaǧy Ūlttyq keŋestıŋ ökılderımen, sarapşylarmen jäne Parlament deputattarymen talqylandy. Būl jobanyŋ erekşelıgı – PISA, TALIS, PIAAC, PIRLS, ISILS sekıldı 5 halyqaralyq zertteudıŋ nätijelerı bızge negızgı problemalardy anyqtauǧa jäne olardyŋ şeşımderın tabuǧa mümkındık berdı. Jalpy, jaŋa Memlekettık baǧdarlama jobasynda 2 maqsat, 11 mındet, 8 indikator, 39 körsetkış qarastyrylǧan, – dedı. Qazırgı bılım beru jüiesınıŋ ajyramas bölıgı damyǧan sifrlyq infraqūrylym bolyp tabylady. Sondyqtan bılım beru ūiymdarynda IT-infraqūrylymdy, sifrlyq bılım beru resurstaryn, aşyq onlain-kurstardyŋ jelılerı men platformalaryn damytu, memlekettık körsetıletın qyzmetterdı avtomattandyru qajet. Mektep boiynşa bılım berudı sifrlandyrudy jüzege asyrudyŋ jospary äzırlenıp, auqymdy jūmystar atqaryluda, infraqūrylymy damuda.
Sifrlandyru ürdısı, mınsız bılım beru üderısı men sapasyna äser etedı. Mekteptık bılım beru prosesıne engızılgen jaŋa tehnologiialar mektep oquşylaryn qarapaiym leksiialarǧa qaraǧanda äldeqaida köp qyzyqtyra alady. Mäselen, mysaly, Angliianyŋ Granj mektebı mekteptıŋ ışındegı «qala» siiaqty jasalǧan. Granj mektebınde televiziia men radiostansiialar qūrylyp, balalarǧa älem şynaiylyǧyndaǧy jaǧdailardy tüsınuge kömektesedı. Älemdık täjıribe körsetkendei, bılım beru prosesıne sifrlandyru jüiesı öte qajet. Osylaişa, köptegen joǧary oqu oryndary bılım beru jüiesınıŋ ūzaq merzımdı täjıribesın taldap, osy ädıstıŋ artyqşylyqtaryn tüsındı. Būl jüie bılım beru sapasyn jaqsartu, jaŋa aqparattyq tehnologiialardy damytu, zamanaui qaǧaz prosesterın jedeldetu, mekemenıŋ äkımşılık jäne basqaruşy qyzmetkerlerıne qajet.
Sifrlandyrudaǧy negızgı maqsat – bäsekege qabılettılıktı arttyru, halyqtyŋ ömır süru sapasyn jaqsartu, oqu-tärbie prosesın jedeldetu jäne jeŋıldetu, balalarǧa, ūstazdarǧa, ata-analarǧa jüktemenı azaitu. Eŋ bastysy – bılım beru sapasyn arttyru. Bızdıŋ balalarymyz halyqaralyq deŋgeide ärtürlı salalarda, onyŋ ışınde jasandy intellekt jäne «auqymdy derekter» jasau salasynda bäsekege qabılettı boluǧa tiıs. Elbasy atap körsetkendei, «eldı sifrlandyru – būl maqsat emes, būl – Qazaqstannyŋ absoliuttık artyqşylyqqa qol jetkızu qūraly». Tūtastai alǧanda, baǧdarlamanyŋ basty maqsaty – qazaqstandyqtardyŋ ömır sapasyn arttyru, ärı ūlttyq ekonomikany sifrlandyru, el ekonomikasynyŋ bäsekege qabılettılıgın arttyryp, halyqtyŋ äl-auqatyn köteru bolyp tabylady.
Sifrlandyru – Qazaqstannyŋ ozyq el atanu jolyndaǧy basty qūraly. Qazaqstan 2018-2022 jyldary «Sifrly Qazaqstan» baǧdarlamasyn ıske asyrady. Baǧdarlamada ekonomika salasyn sifrlandyru, sandyq memleketke köşıru maqsaty aiqyn körsetılgen. Sonymen bırge, sifrlyq Jıbek jolyn ıske asyru, adami kapitaldy damytu, innovasiialyq ekojüienı qūru baǧytyn qamtidy. Sifrly tehnologiia bızdıŋ ömırımızge täuelsızdıgımızdıŋ bastapqy jyldary-aq batyl engızıle bastady. Eŋ aldymen, mektepterdı jappai kompiuterlendıru qolǧa alynyp, kompiuterler üide de, jūmysta da negızgı aqparat qūraly retınde tanyldy. Aqparattyq jūmystardyŋ barlyǧy kompiuterdıŋ kömegımen jasala bastady jäne aqparatty saqtau da, tasymaldau da jolǧa qoiyldy. Osylaişa, «sifrlandyru» – bäsekege qabılettı ekonomika qalyptastyratyn jetıstık kepılı. Būl üşın qoǧam aldynda Elbasynyŋ «Törtınşı önerkäsıptık revoliusiia jaǧdaiyndaǧy damudyŋ jaŋa mümkındıkterı» atty Joldauyndaǧy 10 baǧytty jūmylǧan jūdyryq bolyp ıske asyru mındetı tūr. «Sifrly Qazaqstan» baǧdarlamasynyŋ 4 baǧytyndaǧy mındetterdı naqty jüzege asyrsaq, Qazaqstan ozyq otyzdyqqa enuge mol mümkındık alady. Mūnymen qosa, el ışındegı öndırıstı jahandyq jaŋǧyrtu jäne sifrlandyru şeŋberınde toǧystyru kerek. Sonda ǧana Qazaqstan ekonomikasy damyǧan älem elderınıŋ köşıne ılesıp, aqparattyq salanyŋ tyŋ jetıstıgın paidalanatyn bolady.
Duman Amanjolūly
