ەلباسى ن.ءا.نازارباەۆ قازاقستان حالقىنا ارناعان جولداۋىندا «تسيفرلى قازاقستان» مەملەكەتتىك باعدارلاماسى تۋرالى ايرىقشا اتاپ وتكەن بولاتىن. وسى ورايدا 2017 جىلدىڭ 12 جەلتوقسانىندا «تسيفرلى قازاقستان» مەملەكەتتىك باعدارلاماسى ىسكە قوسىلعان ەدى.
قازىرگى تاڭدا IT سالاسى دۇنيەجۇزىندە ۇلكەن سۇرانىسقا يە بولۋدا. راسىمەن دە بۇگىنگى كۇن ساناپ قارىشتاپ دامىعان زاماندا اقپاراتتىق تەحنولوگيالاردى قولعا الىپ، دامىتپاساق، ەلىمىزدىڭ وركەنيەتتى وتىز ەلدىڭ قاتارىنا ەنۋى جاي ارمان بولىپ قالار ما ەكەن. سەبەبى، ەكونوميكاسى دامىعان، الەۋەتى جوعارى وركەنيەتتى ەلدەردىڭ بارلىعى دەرلىك ساندىق جۇيەگە كوشىپ، ونەركاسىبىنىڭ دامۋى مەن حالقىنىڭ ءال-اۋقاتىن جىلدان-جىلعا جاقسارتىپ كەلەدى.
«...ءبىز تسيفرلىق تەحنولوگيانى قولدانۋ ارقىلى قۇرىلاتىن جاڭا يندۋستريالاردى وركەندەتۋگە ءتيىسپىز. بۇل – ماڭىزدى كەشەندى مىندەت. ەلدە 3D-پرينتينگ، ونلاين-ساۋدا، ءموبيلدى بانكينگ، تسيفرلىق قىزمەت كورسەتۋ سەكىلدى دەنساۋلىق ساقتاۋ، ءبىلىم بەرۋ ىسىندە قولدانىلاتىن جانە باسقا دا پەرسپەكتيۆالى سالالاردى دامىتۋ كەرەك. بۇل يندۋستريالار قازىردىڭ وزىندە دامىعان ەلدەردىڭ ەكونوميكالارىنىڭ قۇرىلىمىن وزگەرتىپ، ءداستۇرلى سالالارعا جاڭا ساپا دارىتتى. وسىعان وراي، ۇكىمەتكە «تسيفرلىق قازاقستان» جەكە باعدارلاماسىن ازىرلەۋدى جانە قابىلداۋدى تاپسىرامىن...»،-دەلىنگەن ەلباسى ن.نازارباەۆ قازاقستان حالقىنا ارنالعان جىل سايىنعى «قازاقستاننىڭ ءۇشىنشى جاڭعىرۋى: جاھاندىق باسەكەگە قابىلەتتىلىك» اتتى جولداۋىندا.
جالپى الىپ قاراساق، «تسيفرلىق قازاقستان» مەملەكەتتىك باعدارلاماسىنىڭ نەگىزگى ماقساتى – قازاقستان رەسپۋبليكاسى تۇرعىندارىنىڭ ءومىر ساپاسىن جاقسارتۋ، سونىمەن قاتار ۇلتتىق ەكونوميكانى تسيفرلاندىرۋ. سونداي-اق، «تسيفرلى قازاقستان» مەملەكەتتىك باعدارلاماسى ەلباسىنىڭ «2050 ستراتەگياسى»، «100 ناقتى قادام» ۇلت جوسپارى مەن «نۇرلى جول» سياقتى ماڭىزى زور قۇجاتتاردا تاسقا جازعان تاڭباداي كورسەتىلگەن ماقسات-مىندەتتەردى ىسكە اسىرۋعا باسىمدىق بەرەتىن قوسىمشا كۇش دەۋگە بولادى. جالپى العاندا، قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ اقپاراتتىق تەحنولوگيالاردى مەملەكەتتىك جۇيەگە ەندىرۋ، سايكەستەندىرۋ جۇمىستارى وسىدان ءسال ەرتەرەك ناتيجەلى باستاۋ العانىن ايتىپ وتكەن ءجون. وسى ۋاقىت ىشىندە قازاقستانداعى تسيفرلاندىرۋ جۇيەسى ەداۋىر وسكەنىن بايقاۋعا بولادى. قازاقستاندا ونلاين ساۋدا نارىعى دامىپ كەلەدى. قازاقستان حالقىنىڭ باسىم بولىگى تسيفرلى ساۋاتتى. ۇيدەن نەمەسە كەڭسەدەن شىقپاي-اق ءتۇرلى وپەراتسيالاردى جاساي الادى. بۇرىندارى كەزەكتە تۇرىپ، ۋاقىتتا سارپ ەتىپ، ارنايى مەكەمەگە بارۋ كەرەك بولسا، قازىر قازاقستان حالقى تولەمدى دە، ونىڭ ىشىندە سالىق، ايىپپۇل تولەۋ، كوممۋنالدى قىزمەتتەردى جاساۋ سەكىلدى، تاعى دا باسقا ءتۇلى وپەراتسيانى ورىنداي الادى.قازاقستان رەسپۋبليكاسى بويىنشا ورتا ءبىلىم بەرۋ مەكەمەلەرىندە ينتەراكتيۆتى تاقتا ورناتۋ، كومپيۋتەرمەن جابدىقتاۋ قولعا الىندى.
ايتۋ كەرەك، «تسيفرلى قازاقستان» مەملەكەتتىك باعدارلاماسىن جاساۋ بارىسىندا كوپتەگەن وركەنيەتتى، دامىعان ەلدەردىڭ تاجىريبەسى قولدانىلدى. ولار تسيفرلىق تەحنولوگيانى ىسكە اسىرۋ جولىندا تولاعاي جەتىستىكتەرگە قول جەتكىزگەن اۆستريا، دانيا، اۋستراليا، كانادا مەن سينگاپۋر سەكىلدى ەلدەردى مىسالعا كەلتىرۋگە بولادى. ءيا، تسيفرلىق تەحنولوگيالار كوپتەگەن ەلدەردىڭ ەكونوميكاسىن دامىتۋدا ماڭىزدى رولگە يە.
ءححى عاسىر – اقپاراتتاندىرۋ عاسىرى. قازىرگى تاڭدا ءبىلىم جانە عىلىم جۇيەسىنىڭ الدىندا جاڭا ماقساتتار مەن مىندەتتەر بار. ولاردى شەشۋ ءۇشىن مەملەكەت باسشىسىنىڭ تاپسىرماسى بويىنشا بىرقاتار ستراتەگيالىق جانە باعدارلامالىق قۇجاتتارعا نەگىزدەلگەن، ءبىلىم مەن عىلىمدى دامىتۋدىڭ 2020-2025 جىلدارعا ارنالعان جاڭا مەملەكەتتىك باعدارلاماسى ازىرلەندى. قر ءبىلىم جانە عىلىم ءمينيسترى اسحات ايماعامبەتوۆ جاڭا مەملەكەتتىك باعدارلامانىڭ نەگىزگى باعىتتارى تۋرالى بايانداماسىندا «باعدارلاما جوباسى پەداگوگيكالىق ۇجىمداردا مۇعالىمدەرمەن، پرەزيدەنت جانىنداعى ۇلتتىق كەڭەستىڭ وكىلدەرىمەن، ساراپشىلارمەن جانە پارلامەنت دەپۋتاتتارىمەن تالقىلاندى. بۇل جوبانىڭ ەرەكشەلىگى – PISA, TALIS, PIAAC, PIRLS, ISILS سەكىلدى 5 حالىقارالىق زەرتتەۋدىڭ ناتيجەلەرى بىزگە نەگىزگى پروبلەمالاردى انىقتاۋعا جانە ولاردىڭ شەشىمدەرىن تابۋعا مۇمكىندىك بەردى. جالپى، جاڭا مەملەكەتتىك باعدارلاما جوباسىندا 2 ماقسات، 11 مىندەت، 8 ينديكاتور، 39 كورسەتكىش قاراستىرىلعان، – دەدى. قازىرگى ءبىلىم بەرۋ جۇيەسىنىڭ اجىراماس بولىگى دامىعان تسيفرلىق ينفراقۇرىلىم بولىپ تابىلادى. سوندىقتان ءبىلىم بەرۋ ۇيىمدارىندا ءىت-ينفراقۇرىلىمدى، تسيفرلىق ءبىلىم بەرۋ رەسۋرستارىن، اشىق ونلاين-كۋرستاردىڭ جەلىلەرى مەن پلاتفورمالارىن دامىتۋ، مەملەكەتتىك كورسەتىلەتىن قىزمەتتەردى اۆتوماتتاندىرۋ قاجەت. مەكتەپ بويىنشا ءبىلىم بەرۋدى تسيفرلاندىرۋدى جۇزەگە اسىرۋدىڭ جوسپارى ازىرلەنىپ، اۋقىمدى جۇمىستار اتقارىلۋدا، ينفراقۇرىلىمى دامۋدا.
تسيفرلاندىرۋ ءۇردىسى، ءمىنسىز ءبىلىم بەرۋ ۇدەرىسى مەن ساپاسىنا اسەر ەتەدى. مەكتەپتىك ءبىلىم بەرۋ پروتسەسىنە ەنگىزىلگەن جاڭا تەحنولوگيالار مەكتەپ وقۋشىلارىن قاراپايىم لەكتسيالارعا قاراعاندا الدەقايدا كوپ قىزىقتىرا الادى. ماسەلەن، مىسالى، انگليانىڭ گرانج مەكتەبى مەكتەپتىڭ ىشىندەگى «قالا» سياقتى جاسالعان. گرانج مەكتەبىندە تەلەۆيزيا مەن راديوستانتسيالار قۇرىلىپ، بالالارعا الەم شىنايىلىعىنداعى جاعدايلاردى تۇسىنۋگە كومەكتەسەدى. الەمدىك تاجىريبە كورسەتكەندەي، ءبىلىم بەرۋ پروتسەسىنە تسيفرلاندىرۋ جۇيەسى وتە قاجەت. وسىلايشا، كوپتەگەن جوعارى وقۋ ورىندارى ءبىلىم بەرۋ جۇيەسىنىڭ ۇزاق مەرزىمدى تاجىريبەسىن تالداپ، وسى ءادىستىڭ ارتىقشىلىقتارىن ءتۇسىندى. بۇل جۇيە ءبىلىم بەرۋ ساپاسىن جاقسارتۋ، جاڭا اقپاراتتىق تەحنولوگيالاردى دامىتۋ، زاماناۋي قاعاز پروتسەستەرىن جەدەلدەتۋ، مەكەمەنىڭ اكىمشىلىك جانە باسقارۋشى قىزمەتكەرلەرىنە قاجەت.
تسيفرلاندىرۋداعى نەگىزگى ماقسات – باسەكەگە قابىلەتتىلىكتى ارتتىرۋ، حالىقتىڭ ءومىر ءسۇرۋ ساپاسىن جاقسارتۋ، وقۋ-تاربيە پروتسەسىن جەدەلدەتۋ جانە جەڭىلدەتۋ، بالالارعا، ۇستازدارعا، اتا-انالارعا جۇكتەمەنى ازايتۋ. ەڭ باستىسى – ءبىلىم بەرۋ ساپاسىن ارتتىرۋ. ءبىزدىڭ بالالارىمىز حالىقارالىق دەڭگەيدە ءارتۇرلى سالالاردا، ونىڭ ىشىندە جاساندى ينتەللەكت جانە «اۋقىمدى دەرەكتەر» جاساۋ سالاسىندا باسەكەگە قابىلەتتى بولۋعا ءتيىس. ەلباسى اتاپ كورسەتكەندەي، «ەلدى تسيفرلاندىرۋ – بۇل ماقسات ەمەس، بۇل – قازاقستاننىڭ ابسوليۋتتىك ارتىقشىلىققا قول جەتكىزۋ قۇرالى». تۇتاستاي العاندا، باعدارلامانىڭ باستى ماقساتى – قازاقستاندىقتاردىڭ ءومىر ساپاسىن ارتتىرۋ، ءارى ۇلتتىق ەكونوميكانى تسيفرلاندىرۋ، ەل ەكونوميكاسىنىڭ باسەكەگە قابىلەتتىلىگىن ارتتىرىپ، حالىقتىڭ ءال-اۋقاتىن كوتەرۋ بولىپ تابىلادى.
تسيفرلاندىرۋ – قازاقستاننىڭ وزىق ەل اتانۋ جولىنداعى باستى قۇرالى. قازاقستان 2018-2022 جىلدارى «تسيفرلى قازاقستان» باعدارلاماسىن ىسكە اسىرادى. باعدارلامادا ەكونوميكا سالاسىن تسيفرلاندىرۋ، ساندىق مەملەكەتكە كوشىرۋ ماقساتى ايقىن كورسەتىلگەن. سونىمەن بىرگە، تسيفرلىق جىبەك جولىن ىسكە اسىرۋ، ادامي كاپيتالدى دامىتۋ، يننوۆاتسيالىق ەكوجۇيەنى قۇرۋ باعىتىن قامتيدى. تسيفرلى تەحنولوگيا ءبىزدىڭ ومىرىمىزگە تاۋەلسىزدىگىمىزدىڭ باستاپقى جىلدارى-اق باتىل ەنگىزىلە باستادى. ەڭ الدىمەن، مەكتەپتەردى جاپپاي كومپيۋتەرلەندىرۋ قولعا الىنىپ، كومپيۋتەرلەر ۇيدە دە، جۇمىستا دا نەگىزگى اقپارات قۇرالى رەتىندە تانىلدى. اقپاراتتىق جۇمىستاردىڭ بارلىعى كومپيۋتەردىڭ كومەگىمەن جاسالا باستادى جانە اقپاراتتى ساقتاۋ دا، تاسىمالداۋ دا جولعا قويىلدى. وسىلايشا، «تسيفرلاندىرۋ» – باسەكەگە قابىلەتتى ەكونوميكا قالىپتاستىراتىن جەتىستىك كەپىلى. بۇل ءۇشىن قوعام الدىندا ەلباسىنىڭ «ءتورتىنشى ونەركاسىپتىك رەۆوليۋتسيا جاعدايىنداعى دامۋدىڭ جاڭا مۇمكىندىكتەرى» اتتى جولداۋىنداعى 10 باعىتتى جۇمىلعان جۇدىرىق بولىپ ىسكە اسىرۋ مىندەتى تۇر. «تسيفرلى قازاقستان» باعدارلاماسىنىڭ 4 باعىتىنداعى مىندەتتەردى ناقتى جۇزەگە اسىرساق، قازاقستان وزىق وتىزدىققا ەنۋگە مول مۇمكىندىك الادى. مۇنىمەن قوسا، ەل ىشىندەگى ءوندىرىستى جاھاندىق جاڭعىرتۋ جانە تسيفرلاندىرۋ شەڭبەرىندە توعىستىرۋ كەرەك. سوندا عانا قازاقستان ەكونوميكاسى دامىعان الەم ەلدەرىنىڭ كوشىنە ىلەسىپ، اقپاراتتىق سالانىڭ تىڭ جەتىستىگىن پايدالاناتىن بولادى.
دۋمان امانجولۇلى
