Parıjdiń ataǵy, fılmder men kórkem shyǵarmalardaǵy onyń ásem beınesi barsha jandy ózine elitpeı qoımaıdy. Mahabbat qalasyn bir kórsem degen arman qaısy bir jannyń bolmasyn keýdesine tynyshtyq bermeıtin bolar? Áıtse de, siz qatty armandap, bir kórýge yntyq bolǵan qala áste siz oılaǵandaı ǵajaıyp pen muǵjızaǵa toly emes.
Eger ǵaıyptan qolyńyzǵa áıgili E. Hemıngýeıdiń «Qyzyǵy mol sol jyldar» («The holiday, which is always with you») atty kitaby túse qalsa, tutas kitapty oqymaı-aq, onyń alǵashqy joldaryndaǵy: «Eger talaıyńa taýdaı baq qonyp, jas dáýrenińdi Parıjde ótkizseń, sosyn qaı jerlerde júrseń de, ol ómirińniń aqyryna deıin ózińmen birge bolady, óıtkeni Parıj ómirińniń toıyndaı ámanda seniń jadyńda júredi jańǵyryp», – degen sózderi-aq sizdiń aldyńyzǵa taýdaı talap qoıyp, Parıjge jeteleıdi.
Parıjge bir tabanym tıse eken dep armandaıtyndar tym kóp. Biraq, siz armandaıtyn Parıj ben shynaıy Parıjdiń beınesi eki bólek. Franýz jazýshysy Gı de Mopassannyń: «Parıjde Eıfel munarasy kórinbeıtin jalǵyz oryn – osy», - dep kúnde munaranyń meıramhanasynda tústenetini beker emes. Baqsaq, Parıjdi kórip, oılaǵanyndaı bolmaı, kóńili túsetinder kóp-aq. Tipti, keıbir jandar aqylynan aljasyp, depressıvti kúı keshken jaǵdaılar da bolypty. Ǵylymda buǵan arnaıy «Parıj sındromy» dep at berilipti.
Parıj sındromy degenimiz ne?
Parıj sındromy degen termındi japon psıhıatri Hıroakı Ota sonaý 1986 jyly-aq atyn atap, túsin tústep bergen. Resmı anyqtamalyqtarda mundaı aýrý túri bolmaǵanmen, bul sındrom óte jıi kezdesedi eken. Psıhoanalıtıkterdiń aıtýynsha, onyń ózindik sımptomdary da bar. Bul sındrom kóbine japondarǵa tán bop keledi. Parıj sındromyna japondyq týrıst Parıjge alǵashqy sapary kezinde sezinetin psıhologııalyq aýrý dep arnaıy anyqtama da bergen. Sındromǵa bas aýrýy, depressııa, jeńil gallıýınaııa tán. Kóbine paıentte franýzdarǵa qarsy qatty agressııa paıda bolady, keı jaǵdaılarda, tipti, ózin-ózi óltirý áreketteri de bolýy bek múmkin. Psıhoanalıtıkterdiń arasynda mundaı tájirıbemen betpe-bet kezdeskender de bar eken.
Sekseninshi jyldary bul psıhologııalyq aýrý óte kóp kezdesken, qazirgi tańda mundaı jaǵdaı ol jyldarmen salystyrǵanda sırek ushyrasady. Japonııada jyl saıyn kemi 12 adam osy aýrýmen psıhologtardyń kómegine júginedi eken. Japon psıhologtary gýmanıtarlyq salaǵa mamandanǵan qyzdar bul aýrýdan aınalyp óte almaıdy deıdi.
Parıj sındromynyń paıda bolý joly óte qarapaıym. Parıjdiń shynaıy beınesi jyltyraq jýrnaldar kórsetetindeı keremet emes. Kópshilik Parıjdi sán-saltanat pen shoppıngtiń, eń bastysy romantıkanyń ortalyǵy dep elestetedi. Olardyń sanasynda parıjdikter tańǵy asta shampan iship, keshki as mázirinde mindetti túrde fýa-gradan dám tatady. Al franýz jigitter álemdegi áıel zaty úshin eń sezimtal, ári názik jaratylys. Jalǵyzbasty arýlar Parıjge ekinshi jartysyn tabamyn degen nıetpen de barady.
Týrısterdi múlde bólek Parıj qarsy alady. Las kósheler, dóreki daıashylar (olarǵa aǵylshyn tilinde til qatsańyz, ashýǵa boı aldyrady, franýz tilinde sóılegenińizdi qalaıdy), qıraýǵa jaqyn, jaǵymsyz ıis jaılaǵan metro, bitpeıtin ereýilder men parıjdikterdiń ádepsiz áreketteri – munyń bári de Parıjge tán sıpat. Jáne sońǵy jyldary Eıfel munarasy mańyndaǵy kóshelerde qaptaǵan bosqyndar erkin jaıyla jatyp, aınalasyn aıaýsyz lastaǵany da kózge tym qorash kórinedi. Odan qaldy týrıster kóp baratyn oryndarda alaıaq saýdagerler, ury-qary da kóp júredi. Jol tússe, ámııanyńyz ben baǵaly zattaryńyzǵa abaı bolyńyz.
Parıjdikterdiń oıyn irikpeı, týra suraq qoıady. Franýz mentalıteti kez kelgen ortada, kez kelgen taqyrypta irkilmeı suraq qoıýǵa múmkindik beredi. Bul keıbir mádenıeti múlde bólek, sypaıy halyqtar úshin betten alyp, tóske shapqanmen birdeı kórinedi-aý. Taǵy da sol japondar franýzdardyń mundaı qylyqtaryn beıádeptikke balap, múlde kótere almaıdy eken. Keıde shashyn julyp, aıǵaıǵa basyp, aınalasyn jaıpap jiberýge deıin barady. Keshigip kelgen taksı, dóreki jaýap, urlanǵan ámııan – ózge týrısterdi bolmashy ǵana renjitse, japondar mundaı «bassyzdyqtardan» tóbe shashy tik turyp, uzaq umyta almaı júredi.
Dese de, Parıjdiń burysh-buryshynda sáýlet, sýret óneriniń jaýharlary tunyp tur. Bir ǵana ańyzǵa aınalǵan Mono Lızamen betpe-bet kezdesip, qupııasyn bilý bálkim sizge buıyrǵan baq shyǵar? Kim biledi? Ári qazaqtyń bolmysy japonnan múlde bólek emes pe?
Foto ashyq derekkózden alyndy
Aıjan PERDEBEKQYZY,
«Adyrna» ulttyq portaly
