ءپاريجدىڭ اتاعى، فيلمدەر مەن كوركەم شىعارمالارداعى ونىڭ اسەم بەينەسى بارشا جاندى وزىنە ەلىتپەي قويمايدى. ماحاببات قالاسىن ءبىر كورسەم دەگەن ارمان قايسى ءبىر جاننىڭ بولماسىن كەۋدەسىنە تىنىشتىق بەرمەيتىن بولار؟ ايتسە دە، ءسىز قاتتى ارمانداپ، ءبىر كورۋگە ىنتىق بولعان قالا استە ءسىز ويلاعانداي عاجايىپ پەن مۇعجيزاعا تولى ەمەس.
ەگەر عايىپتان قولىڭىزعا ايگىلى ە. حەمينگۋەيدىڭ «قىزىعى مول سول جىلدار» («The holiday, which is always with you») اتتى كىتابى تۇسە قالسا، تۇتاس كىتاپتى وقىماي-اق، ونىڭ العاشقى جولدارىنداعى: «ەگەر تالايىڭا تاۋداي باق قونىپ، جاس داۋرەنىڭدى پاريجدە وتكىزسەڭ، سوسىن قاي جەرلەردە جۇرسەڭ دە، ول ءومىرىڭنىڭ اقىرىنا دەيىن وزىڭمەن بىرگە بولادى، ويتكەنى پاريج ءومىرىڭنىڭ تويىنداي ءاماندا سەنىڭ جادىڭدا جۇرەدى جاڭعىرىپ»، – دەگەن سوزدەرى-اق ءسىزدىڭ الدىڭىزعا تاۋداي تالاپ قويىپ، پاريجگە جەتەلەيدى.
پاريجگە ءبىر تابانىم تيسە ەكەن دەپ ارماندايتىندار تىم كوپ. بىراق، ءسىز ارماندايتىن پاريج بەن شىنايى ءپاريجدىڭ بەينەسى ەكى بولەك. فرانتسۋز جازۋشىسى گي دە موپاسساننىڭ: «پاريجدە ەيفەل مۇناراسى كورىنبەيتىن جالعىز ورىن – وسى»، - دەپ كۇندە مۇنارانىڭ مەيرامحاناسىندا تۇستەنەتىنى بەكەر ەمەس. باقساق، ءپاريجدى كورىپ، ويلاعانىنداي بولماي، كوڭىلى تۇسەتىندەر كوپ-اق. ءتىپتى، كەيبىر جاندار اقىلىنان الجاسىپ، دەپرەسسيۆتى كۇي كەشكەن جاعدايلار دا بولىپتى. عىلىمدا بۇعان ارنايى «پاريج سيندرومى» دەپ ات بەرىلىپتى.
پاريج سيندرومى دەگەنىمىز نە؟
پاريج سيندرومى دەگەن تەرميندى جاپون ءپسيحياترى حيرواكي وتا سوناۋ 1986 جىلى-اق اتىن اتاپ، ءتۇسىن تۇستەپ بەرگەن. رەسمي انىقتامالىقتاردا مۇنداي اۋرۋ ءتۇرى بولماعانمەن، بۇل سيندروم وتە ءجيى كەزدەسەدى ەكەن. پسيحواناليتيكتەردىڭ ايتۋىنشا، ونىڭ وزىندىك سيمپتومدارى دا بار. بۇل سيندروم كوبىنە جاپوندارعا ءتان بوپ كەلەدى. پاريج سيندرومىنا جاپوندىق تۋريست پاريجگە العاشقى ساپارى كەزىندە سەزىنەتىن پسيحولوگيالىق اۋرۋ دەپ ارنايى انىقتاما دا بەرگەن. سيندرومعا باس اۋرۋى، دەپرەسسيا، جەڭىل گالليۋتسيناتسيا ءتان. كوبىنە پاتسيەنتتە فرانتسۋزدارعا قارسى قاتتى اگرەسسيا پايدا بولادى، كەي جاعدايلاردا، ءتىپتى، ءوزىن-ءوزى ءولتىرۋ ارەكەتتەرى دە بولۋى بەك مۇمكىن. پسيحواناليتيكتەردىڭ اراسىندا مۇنداي تاجىريبەمەن بەتپە-بەت كەزدەسكەندەر دە بار ەكەن.
سەكسەنىنشى جىلدارى بۇل پسيحولوگيالىق اۋرۋ وتە كوپ كەزدەسكەن، قازىرگى تاڭدا مۇنداي جاعداي ول جىلدارمەن سالىستىرعاندا سيرەك ۇشىراسادى. جاپونيادا جىل سايىن كەمى 12 ادام وسى اۋرۋمەن پسيحولوگتاردىڭ كومەگىنە جۇگىنەدى ەكەن. جاپون پسيحولوگتارى گۋمانيتارلىق سالاعا ماماندانعان قىزدار بۇل اۋرۋدان اينالىپ وتە المايدى دەيدى.
پاريج سيندرومىنىڭ پايدا بولۋ جولى وتە قاراپايىم. ءپاريجدىڭ شىنايى بەينەسى جىلتىراق جۋرنالدار كورسەتەتىندەي كەرەمەت ەمەس. كوپشىلىك ءپاريجدى ءسان-سالتانات پەن شوپپينگتىڭ، ەڭ باستىسى رومانتيكانىڭ ورتالىعى دەپ ەلەستەتەدى. ولاردىڭ ساناسىندا پاريجدىكتەر تاڭعى استا شامپان ءىشىپ، كەشكى اس مازىرىندە مىندەتتى تۇردە فۋا-گرادان ءدام تاتادى. ال فرانتسۋز جىگىتتەر الەمدەگى ايەل زاتى ءۇشىن ەڭ سەزىمتال، ءارى نازىك جاراتىلىس. جالعىزباستى ارۋلار پاريجگە ەكىنشى جارتىسىن تابامىن دەگەن نيەتپەن دە بارادى.
تۋريستەردى مۇلدە بولەك پاريج قارسى الادى. لاس كوشەلەر، دورەكى داياشىلار (ولارعا اعىلشىن تىلىندە ءتىل قاتساڭىز، اشۋعا بوي الدىرادى، فرانتسۋز تىلىندە سويلەگەنىڭىزدى قالايدى), قيراۋعا جاقىن، جاعىمسىز ءيىس جايلاعان مەترو، بىتپەيتىن ەرەۋىلدەر مەن پاريجدىكتەردىڭ ادەپسىز ارەكەتتەرى – مۇنىڭ ءبارى دە پاريجگە ءتان سيپات. جانە سوڭعى جىلدارى ەيفەل مۇناراسى ماڭىنداعى كوشەلەردە قاپتاعان بوسقىندار ەركىن جايىلا جاتىپ، اينالاسىن اياۋسىز لاستاعانى دا كوزگە تىم قوراش كورىنەدى. ودان قالدى تۋريستەر كوپ باراتىن ورىنداردا الاياق ساۋداگەرلەر، ۇرى-قارى دا كوپ جۇرەدى. جول تۇسسە، ءاميانىڭىز بەن باعالى زاتتارىڭىزعا اباي بولىڭىز.
پاريجدىكتەردىڭ ويىن ىرىكپەي، تۋرا سۇراق قويادى. فرانتسۋز مەنتاليتەتى كەز كەلگەن ورتادا، كەز كەلگەن تاقىرىپتا ىركىلمەي سۇراق قويۋعا مۇمكىندىك بەرەدى. بۇل كەيبىر مادەنيەتى مۇلدە بولەك، سىپايى حالىقتار ءۇشىن بەتتەن الىپ، توسكە شاپقانمەن بىردەي كورىنەدى-اۋ. تاعى دا سول جاپوندار فرانتسۋزداردىڭ مۇنداي قىلىقتارىن بەيادەپتىككە بالاپ، مۇلدە كوتەرە المايدى ەكەن. كەيدە شاشىن جۇلىپ، ايعايعا باسىپ، اينالاسىن جايپاپ جىبەرۋگە دەيىن بارادى. كەشىگىپ كەلگەن تاكسي، دورەكى جاۋاپ، ۇرلانعان ءاميان – وزگە تۋريستەردى بولماشى عانا رەنجىتسە، جاپوندار مۇنداي «باسسىزدىقتاردان» توبە شاشى تىك تۇرىپ، ۇزاق ۇمىتا الماي جۇرەدى.
دەسە دە، ءپاريجدىڭ بۇرىش-بۇرىشىندا ساۋلەت، سۋرەت ونەرىنىڭ جاۋھارلارى تۇنىپ تۇر. ءبىر عانا اڭىزعا اينالعان مونو ليزامەن بەتپە-بەت كەزدەسىپ، قۇپياسىن ءبىلۋ بالكىم سىزگە بۇيىرعان باق شىعار؟ كىم بىلەدى؟ ءارى قازاقتىڭ بولمىسى جاپوننان مۇلدە بولەك ەمەس پە؟
فوتو اشىق دەرەككوزدەن الىندى
ايجان پەردەبەكقىزى،
«ادىرنا» ۇلتتىق پورتالى
