Osy sózdi estigenimde men de shat bop kettim. Men sol kezdiń ózinde Ótejan Nurǵalıevti kózi tiri uly aqyn dep biletinmin. Óleńderimen bala jastan tanys edim. Onyń ústine «Soǵystyń sońǵy jazy» degen balladalar jınaǵynyń birinshi kitaby da jaqynda ǵana qolymyzǵa tıgen. Stýdentterge sol kitapty dáripteýmen júrgen kezim. «Konert» degen balladasyn jattap ta alǵan bolatynmyn.
Poıyzdan túsken Ót-aǵańnyń bet pishimimen syn-sıpaty kúni keshegideı áli esimde. Kitap betindegi sýretterine kózim qanyq bolǵanymen, ózin alǵash kórgenim – osy. Ústinde ádemi sporttyq kıimi bar, shashy dýdyraǵan kórikti adam. Syrbaz, sypaıy, «Mine, naǵyz aqyn osyndaı bolý kerek» deımin ishimnen (Qazir oılap otyrsam, sol kez Ót-aǵańnyń qylshyldaǵan qyryqtaǵy kezi eken ǵoı).
Tóken aǵa ekeýi qushaqtasyp, amandasyp bolǵan soń, Ót-aǵań maǵan qarap «Bul qaı bala?» dedi. «Bul senen de uly aqyn» dedi Tóken aǵa qarqyldap kúlip. «Bizdiń bolashaq deseńshi» dedi Ót-aǵań tátti jymıyp.
Sol bir keshte Tóken aǵanyń úıindegi dastarhan dýmany tym erekshe boldy. Eki aǵamnyń ortasynda otyryp, onshaqty óleń oqyp jiberdim-aý deımin.
Eki birdeı aǵamnan ımenbeı, uıalmaı-qyzarmaı, tost jibermeı aq araqtan simirip otyrǵanymdy oılasam, osy kúnge deıin arqam shymyrlaıdy, betim dýyldaıdy.
Bir qyzyǵy – múıizi qaraǵaıdaı eki dóıdiń eshqaısysy meniń bul qylyǵyma nazar aýdarǵan joq. Kerisinshe, árbir óleńimdi maqtap, kótermelep otyrdy.
Biraq... Erteńinde Ót-aǵańdy qala aralatyp júrgenimde, sarǵaıǵan japyraqtarǵa qarap turyp: «Qarashy, kúni keshe ǵana osylar jap-jasyl, jas-jas edi ǵoı. Sarǵaıamyz dep oılady ma eken. Kúni erteń bári joq. Jel ushyryp áketedi. Ómir de jel ǵoı... Sen de jassyń. Sen... kúıiń jetse, ay sýdan azdap qana al. Áıtpese, men sııaqty sendelip qalasyń» dedi.
Osynyń aldynda ǵana óziniń ómir jolyn biraz baıandap tastaǵan bolatyn. Jetim óskenin, óleńge tym erte kelgenin, ataǵy shaqqanyn, ishimdikke áýes bop, áýrege túskenin...
Men Ót-aǵamnan qatty qysylyp, «Sizdi kórip... shalqyp ketippin...» degen sııaqty birdeńeni byldyrlaǵan boldym.
Ol meniń tunjyraǵan túrimdi kórip, aıap ketti ǵoı deımin, basymnan sıpap: «Shash qoıysyń jaqsy... Ózińe jarasady... Osylaı júr» dedi meıirlenip.
Men kóterilip qaldym. Shashym uzyn edi. «Kýratorlaryń “shashyńdy qysqart” dep urspaı ma?» dedi sonsoń. Aıaq astynan sóıleýime taqyryp tabyla ketken soń, toqtaıyn ba – kýratorymyz Qınaıat Shaıahmetovtyń keremet adam ekendigin, oǵan qosa uly ustazym Qaıym Muqamethanov bar ekenin, áı, biraz jyrladym-aý deımin.
«Sen óz baqytyńdy baǵalaı bil, – dedi suq saýsaǵyn keýdeme tirep, – jaqsy aǵalaryń janyńda júr. Eger sen Almatyda oqyǵanda, sol qalaǵa sımaı keter ediń. Ondaǵy orta qıyn».
Men aǵamnyń bul sózderine rıza bolyp, ózimniń QazMÝ-ǵa oqýǵa barǵanymdy, shet tilinen qulap ketkenimdi, qazir osy Semeıimde oqyp jatqanyma qýanyp júrgenimdi tez-tez sóılep, aıtyp tastadym.
Oǵan qosa, shet tilinen qulaǵan kezimde jýrfaktyń dekany Temirbek Qojakeevtiń «Qaıranov, qaıran kettiń-aý!» degenin de jetkizip úlgerdim. Ót-aǵań qabaǵyn sál túıip: «Báribir, sol Qojakeevtiń ózi seni qýyp jiberer edi» dedi.
Men bul sózge tań qaldym.
Sol kúni keshke bizdiń ınstıtýtta Ót-aǵańmen kezdesý ótkizildi.
Eki-úsh kúnnen keıin-aý deımin, Ót-aǵań Almatysyna qaıtyp ketti...
Kelesi jyly men úshinshi kýrsta oqyp júrgen kezimde Tóken aǵa mynandaı bir habar bildirdi: «Álgi Ótejan degen aǵań seniń qoljazbańdy surap jatyr. Ózi «Jalyn» baspasynda redaktor ǵoı. Sony tez daıynda. Zere apaıyń basyp beredi» dedi.
Meniń óleńderim daıyn edi. Dereý Zere apaıǵa jetkizdim. Zere apaı – mýzeı qyzmetkeri, Abaı aýylynan shyqqan aıtýly jazýshy Kámen Orazalınnyń qyzy. Sulý da symbatty, aqyldy da parasatty adam. Qoljazbany dap-daıyn etti. «Jalyn» baspasyna attandyryp jiberdik.
Sol jyldyń kúzinde jyl saıyn ótetin stýdentterdiń respýblıkalyq ǵylymı konferenııasyna bardyq. Men, Aıbek Sapyshev jáne Sáýle ǵoı deımin, úsheýimiz Semeı ınstıtýtynyń fılologııa fakýltetiniń týyn kóterip, jelbirep jetkenbiz. Ózim bul olımpııadaǵa jyl saıyn keletinmin.
Men Ót-aǵańdy osy sapar barysynda arnaıy «Jalyn» baspasyna izdep baryp, ekinshi ret kórdim. Qasymda Aıbek bar. Ol meniń jan dosym, ol da aqyn.
«Kelgeniń qandaı jaqsy boldy! – dedi, Ót-aǵań bizdi qushaq jaıa qarsy alyp, – «Bastaý» serııasymen kitabyń shyqqaly jatyr. Qalamaqysyn qazir alyp beremin».
Sóıtip Ót-aǵańnyń arqasynda arqa-jarqa bop baıydyq ta qaldyq, 900 som (rýbl) qaltamyzda. «Al, Ót-aǵa, – dedik Aıbek ekeýmiz, – mynany jýaıyq, restoranǵa baraıyq».
«Joq, – dedi Ót-aǵań, – Óıtip shashylmańdar. Ózderiń stýdentsińder. Sender keshki jetide bizdiń úıge kelińder. Tórdi kórińder. Jeńgelerińniń qolynan dám tatyńdar».
Osylaı dep úıdiń meken-jaıyn jazyp berdi.
Biz aıtylǵan ýaqytta jetip barsaq, Ót-aǵań bes qabat úıdiń aýlasynda eki qolyn qaltasyna salyp, ersili-qarsyly júr eken. Bizdiń qolymyzda jeńgemizge arnaıy alǵan bir shoq gúlimiz ben taǵy basqa «asaı-múseılerimiz» bar. Ót-aǵań gúlimizge súısine qarady da, «asaı-múseılerge» bir túrli kóz tastap, «Mundaılardy ózim daıyndap qoıǵam" – dedi.
«Kerek zattyń aýyrlyǵy joq qoı», – dedi Aıbek.
«Onyń ras» – dedi Ót-aǵań.
Jeńgemiz – Kúlásh apaı jaırandaǵan jaqsy adam eken. «Seni syrttaı bilem, Ábýbákir. Aǵań ylǵı maqtap otyrady. Seni Semeıden tapqan oljam deıdi» – dep sambyrlap júr (Sol bir jaqsy jeńgemiz de ómirden erterek ketip qaldy (Jumaqta nury shalqysyn!)).
Aqyn aǵamyzdyń úıinen tún ortasy aýǵanda dúrildep qaıtqandyqtan, erteńinen zorǵa oıanyp, olımpııadadan keshigip qala jazdadyq. JenPI-diń bas korpýsyna qos ókpemizdi qolymyzǵa alyp, alqynyp jetsek, esik aldynda bizdi bastap alyp ketken ustazymyz, zamdekanymyz Arap Espenbetov aǵamyz sup-sur bolyp tur eken. Bizdi tili jetkenshe sybap-sybap aldy. Áıteýir, abyroı bolǵanda, sol joly da Semeıimizge júldeli bolyp oraldyq. Óıtpegende, jerdiń ústimen kelip, astymen qaıtatyn edik. Kelesi jyly (1980) «Bastaý» serııasymen kitabym shyqty. Esenǵalı ekeýmizdiki basqalardan sál qomaqtylaý eken. Meniń kitabymnyń anotaııasynda Ótejan aǵam men týraly «Qazaq poezııasyndaǵy qubylys deýge bolady» degen ystyq yqylasqa toly sózin de qosyp jiberipti. Osy bir sózdiń ózi-aq ustazdarym men sabaqtastarymnyń aldyndaǵy mártebemdi bir kóterip tastady. Bul da ataqty aqyn Ótejan Nurǵalıevtiń úlken júrektiliginiń bir belgisi bolǵan soń aıtyp otyrmyn.
Ótejan aǵa týraly oılasam boldy meniń esime Áýeshan Qodar dosym túse qalady. Bul da bir tabıǵaty erekshe jan-jaqty talant ıesi edi. Onyń jaratylysy, negizinen, aqyn bolatyn. Orys tili men qazaq tiline birdeı júırik bolǵandyqtan, eki tilde de erkin jaza beretin Áýeshan aýdarmamen kóp aınalysty.
1990 jyly ǵoı deımin, Máskeýde Búkilodaqtyq jas aqyn-jazýshylardyń semınary ótetin bolyp, soǵan men de baratyn boldym. Meniń on shaqty óleńimdi Áýeshan orysshaǵa aýdardy.
Biz Máskeýge Ulyqbek Esdáýletovtyń bastaýymen bardyq. Meniń óleńderim orys aqyndaryna qatty unaǵan eken, sol jol Máskeýdiń ózinde KSRO jazýshylar odaǵynyń músheligine tikeleı qabyldanyp qaıttym. Onyń ústine «Istokı» degen jýrnaldyń Qazaqstan tarapynan redkollegııa múshesi etip taǵaıyndaldym.
Osy jetistiktiń bári ózimniń dosym, bir jyl týǵan qurdasym Áýeshannyń aýdarmasynyń arqasynda bolǵanyn eshqashan umytpaımyn.
Ol keıinnen E. Zamıatkıniń «Atıllasyn» aýdardy. Basqa da sheteldik ataqty qalamgerlerdi oryssha sóıletti. Qıyndyqtan taısalmaıtyn márttigin kórsetip, Abaıdy, Maǵjandy jáne Jumataıdy jetimdi túrde orys tiline aýdardy.
Áýeshan Qodar QazMÝ-dyń zań fakýltetin bitirse de, eń bastysy ádebıetshi, fılosof, mádenıettanýshy bolyp qalyptasty. «Tamyr» dep atalatyn tamasha jýrnal shyǵaryp, ózi sonyń bas redaktory boldy.
Áýeshan týraly uzaǵyraq aıtyp otyrǵan sebebim – Ol Ótejan aǵanyń eń súıikti rýhanı inisi, baýyry edi. Ekeýi de álem ádebıetiniń jiligin shaǵyp maıyn ishkender.
Áýeshan ekeýmiz Ótejan aǵanyń úıine anda-sanda baryp turatynbyz. Áńgimemiz ylǵı ádebıet jaıly bolatyn.
Rasyn aıtý kerek, qazaq aqyndary týraly keıbir pikirlerimiz qıyspaı qalatyn. Ondaı kezde Áýeshan marqum qarqyldap kúlip qoıyp, bárin jaımashýaqtatyp, ekeýimizdiń de pikirimizdi durysqa shyǵaryp jiberýshi edi. Áýkeń sabyrly da salmaqty, tereń oılaı biletin parasatty da paıymdy jigit edi.
Ótejan aǵanyń «Afına mektebi» degen kitaby shyqqanda, men bireýin alamyn dep bas salǵanymda, ol kisi ázil-qaljynsyz-aq tym qymbat baǵaǵa satatynyn aıtty. Men qatty tetkip qalyp: «Sizdiń saýdager ekenińizdi bilmeı júr ekenmin» dedim, sol jyly óte salqyn qoshtasyp edik. Biraq keıinnen bul ókpe umytylyp ketti.
Ótejan aǵany eń sońǵy ret Abaı men Sátbaev kósheleriniń qıylysynda jolyqtyrdym. Ol kezde «Habar» telearnasynda kıno aýdarýmen aınalysyp júrgen edim. Kezekti bir aýdarmany ótkizýge ketip bara jatqam. Bireý «Ábýbákir» dep aıǵaılady. Qarasam, Ót-aǵań eken. Ekeýmiz qushaqtasyp, amandasyp, máz bop qaldyq. Ót-aǵańnyń ol kezdegi úıi sol mańaıda bolatyn. Men úı, páter nómirin anyqtap surap alyp, qaıtar jolda soǵatynymdy aıttym.
Amal qansha, basqa bir sharýalar kıip ketti-aý deımin, sol joly ol kisige bara almaı kettim. Soǵan qatty ókinemin.
Aıaýly aǵanyń jarqyn júzin odan keıin kórýge qudaı jazbady. Biraq basqalardan bólek tabıǵatymen máńgi esimde qalyp qoıdy.
Ábýbákir QAIRAN,
"Adyrna" ulttyq portaly
