Osy sözdı estıgenımde men de şat bop kettım. Men sol kezdıŋ özınde Ötejan Nūrǧalievtı közı tırı ūly aqyn dep bıletınmın. Öleŋderımen bala jastan tanys edım. Onyŋ üstıne «Soǧystyŋ soŋǧy jazy» degen balladalar jinaǧynyŋ bırınşı kıtaby da jaqynda ǧana qolymyzǧa tigen. Studentterge sol kıtapty därıpteumen jürgen kezım. «Konsert» degen balladasyn jattap ta alǧan bolatynmyn.
Poiyzdan tüsken Öt-aǧaŋnyŋ bet pışımımen syn-sipaty künı keşegıdei älı esımde. Kıtap betındegı suretterıne közım qanyq bolǧanymen, özın alǧaş körgenım – osy. Üstınde ädemı sporttyq kiımı bar, şaşy dudyraǧan körıktı adam. Syrbaz, sypaiy, «Mıne, naǧyz aqyn osyndai bolu kerek» deimın ışımnen (Qazır oilap otyrsam, sol kez Öt-aǧaŋnyŋ qylşyldaǧan qyryqtaǧy kezı eken ǧoi).
Töken aǧa ekeuı qūşaqtasyp, amandasyp bolǧan soŋ, Öt-aǧaŋ maǧan qarap «Būl qai bala?» dedı. «Būl senen de ūly aqyn» dedı Töken aǧa qarqyldap külıp. «Bızdıŋ bolaşaq deseŋşı» dedı Öt-aǧaŋ tättı jymiyp.
Sol bır keşte Töken aǧanyŋ üiındegı dastarhan dumany tym erekşe boldy. Ekı aǧamnyŋ ortasynda otyryp, onşaqty öleŋ oqyp jıberdım-au deimın.
Ekı bırdei aǧamnan imenbei, ūialmai-qyzarmai, tost jıbermei aq araqtan sımırıp otyrǧanymdy oilasam, osy künge deiın arqam şymyrlaidy, betım duyldaidy.
Bır qyzyǧy – müiızı qaraǧaidai ekı döidıŋ eşqaisysy menıŋ būl qylyǧyma nazar audarǧan joq. Kerısınşe, ärbır öleŋımdı maqtap, kötermelep otyrdy.
Bıraq... Erteŋınde Öt-aǧaŋdy qala aralatyp jürgenımde, sarǧaiǧan japyraqtarǧa qarap tūryp: «Qaraşy, künı keşe ǧana osylar jap-jasyl, jas-jas edı ǧoi. Sarǧaiamyz dep oilady ma eken. Künı erteŋ bärı joq. Jel ūşyryp äketedı. Ömır de jel ǧoi... Sen de jassyŋ. Sen... küiıŋ jetse, aşy sudan azdap qana al. Äitpese, men siiaqty sendelıp qalasyŋ» dedı.Osynyŋ aldynda ǧana özınıŋ ömır jolyn bıraz baiandap tastaǧan bolatyn. Jetım öskenın, öleŋge tym erte kelgenın, ataǧy şaqqanyn, ışımdıkke äues bop, äurege tüskenın... Men Öt-aǧamnan qatty qysylyp, «Sızdı körıp... şalqyp ketıppın...» degen siiaqty bırdeŋenı byldyrlaǧan boldym. Ol menıŋ tūnjyraǧan türımdı körıp, aiap kettı ǧoi deimın, basymnan sipap: «Şaş qoiysyŋ jaqsy... Özıŋe jarasady... Osylai jür» dedı meiırlenıp. Men köterılıp qaldym. Şaşym ūzyn edı. «Kuratorlaryŋ “şaşyŋdy qysqart” dep ūrspai ma?» dedı sonsoŋ. Aiaq astynan söileuıme taqyryp tabyla ketken soŋ, toqtaiyn ba – kuratorymyz Qinaiat Şaiahmetovtyŋ keremet adam ekendıgın, oǧan qosa ūly ūstazym Qaiym Mūqamethanov bar ekenın, äi, bıraz jyrladym-au deimın.
«Sen öz baqytyŋdy baǧalai bıl, – dedı sūq sausaǧyn keudeme tırep, – jaqsy aǧalaryŋ janyŋda jür. Eger sen Almatyda oqyǧanda, sol qalaǧa simai keter edıŋ. Ondaǧy orta qiyn».Men aǧamnyŋ būl sözderıne riza bolyp, özımnıŋ QazMU-ǧa oquǧa barǧanymdy, şet tılınen qūlap ketkenımdı, qazır osy Semeiımde oqyp jatqanyma quanyp jürgenımdı tez-tez söilep, aityp tastadym. Oǧan qosa, şet tılınen qūlaǧan kezımde jurfaktyŋ dekany Temırbek Qojakeevtıŋ «Qairanov, qairan kettıŋ-au!» degenın de jetkızıp ülgerdım. Öt-aǧaŋ qabaǧyn säl tüiıp: «Bärıbır, sol Qojakeevtıŋ özı senı quyp jıberer edı» dedı. Men būl sözge taŋ qaldym. Sol künı keşke bızdıŋ institutta Öt-aǧaŋmen kezdesu ötkızıldı. Ekı-üş künnen keiın-au deimın, Öt-aǧaŋ Almatysyna qaityp kettı... Kelesı jyly men üşınşı kursta oqyp jürgen kezımde Töken aǧa mynandai bır habar bıldırdı: «Älgı Ötejan degen aǧaŋ senıŋ qoljazbaŋdy sūrap jatyr. Özı «Jalyn» baspasynda redaktor ǧoi. Sony tez daiynda. Zere apaiyŋ basyp beredı» dedı. Menıŋ öleŋderım daiyn edı. Dereu Zere apaiǧa jetkızdım. Zere apai – muzei qyzmetkerı, Abai auylynan şyqqan aituly jazuşy Kämen Orazalinnyŋ qyzy. Sūlu da symbatty, aqyldy da parasatty adam. Qoljazbany dap-daiyn ettı. «Jalyn» baspasyna attandyryp jıberdık. Sol jyldyŋ küzınde jyl saiyn ötetın studentterdıŋ respublikalyq ǧylymi konferensiiasyna bardyq. Men, Aibek Sapyşev jäne Säule ǧoi deimın, üşeuımız Semei institutynyŋ filologiia fakultetınıŋ tuyn köterıp, jelbırep jetkenbız. Özım būl olimpiiadaǧa jyl saiyn keletınmın. Men Öt-aǧaŋdy osy sapar barysynda arnaiy «Jalyn» baspasyna ızdep baryp, ekınşı ret kördım. Qasymda Aibek bar. Ol menıŋ jan dosym, ol da aqyn. «Kelgenıŋ qandai jaqsy boldy! – dedı, Öt-aǧaŋ bızdı qūşaq jaia qarsy alyp, – «Bastau» seriiasymen kıtabyŋ şyqqaly jatyr. Qalamaqysyn qazır alyp beremın». Söitıp Öt-aǧaŋnyŋ arqasynda arqa-jarqa bop baiydyq ta qaldyq, 900 som (rubl) qaltamyzda. «Al, Öt-aǧa, – dedık Aibek ekeumız, – mynany juaiyq, restoranǧa baraiyq». «Joq, – dedı Öt-aǧaŋ, – Öitıp şaşylmaŋdar. Özderıŋ studentsıŋder. Sender keşkı jetıde bızdıŋ üige kelıŋder. Tördı körıŋder. Jeŋgelerıŋnıŋ qolynan däm tatyŋdar». Osylai dep üidıŋ meken-jaiyn jazyp berdı. Bız aitylǧan uaqytta jetıp barsaq, Öt-aǧaŋ bes qabat üidıŋ aulasynda ekı qolyn qaltasyna salyp, ersılı-qarsyly jür eken. Bızdıŋ qolymyzda jeŋgemızge arnaiy alǧan bır şoq gülımız ben taǧy basqa «asai-müseilerımız» bar. Öt-aǧaŋ gülımızge süisıne qarady da, «asai-müseilerge» bır türlı köz tastap, «Mūndailardy özım daiyndap qoiǧam" – dedı. «Kerek zattyŋ auyrlyǧy joq qoi», – dedı Aibek. «Onyŋ ras» – dedı Öt-aǧaŋ. Jeŋgemız – Küläş apai jairandaǧan jaqsy adam eken. «Senı syrttai bılem, Äbubäkır. Aǧaŋ ylǧi maqtap otyrady. Senı Semeiden tapqan oljam deidı» – dep sambyrlap jür (Sol bır jaqsy jeŋgemız de ömırden erterek ketıp qaldy (Jūmaqta nūry şalqysyn!)). Aqyn aǧamyzdyŋ üiınen tün ortasy auǧanda dürıldep qaitqandyqtan, erteŋınen zorǧa oianyp, olimpiiadadan keşıgıp qala jazdadyq. JenPİ-dıŋ bas korpusyna qos ökpemızdı qolymyzǧa alyp, alqynyp jetsek, esık aldynda bızdı bastap alyp ketken ūstazymyz, zamdekanymyz Arap Espenbetov aǧamyz sūp-sūr bolyp tūr eken. Bızdı tılı jetkenşe sybap-sybap aldy. Äiteuır, abyroi bolǧanda, sol joly da Semeiımızge jüldelı bolyp oraldyq. Öitpegende, jerdıŋ üstımen kelıp, astymen qaitatyn edık. Kelesı jyly (1980) «Bastau» seriiasymen kıtabym şyqty. Esenǧali ekeumızdıkı basqalardan säl qomaqtylau eken. Menıŋ kıtabymnyŋ anotasiiasynda Ötejan aǧam men turaly «Qazaq poeziiasyndaǧy qūbylys deuge bolady» degen ystyq yqylasqa toly sözın de qosyp jıberıptı. Osy bır sözdıŋ özı-aq ūstazdarym men sabaqtastarymnyŋ aldyndaǧy märtebemdı bır köterıp tastady. Būl da ataqty aqyn Ötejan Nūrǧalievtıŋ ülken jürektılıgınıŋ bır belgısı bolǧan soŋ aityp otyrmyn. Ötejan aǧa turaly oilasam boldy menıŋ esıme Äueshan Qodar dosym tüse qalady. Būl da bır tabiǧaty erekşe jan-jaqty talant iesı edı. Onyŋ jaratylysy, negızınen, aqyn bolatyn. Orys tılı men qazaq tılıne bırdei jüirık bolǧandyqtan, ekı tılde de erkın jaza beretın Äueshan audarmamen köp ainalysty. 1990 jyly ǧoi deimın, Mäskeude Bükılodaqtyq jas aqyn-jazuşylardyŋ seminary ötetın bolyp, soǧan men de baratyn boldym. Menıŋ on şaqty öleŋımdı Äueshan orysşaǧa audardy. Bız Mäskeuge Ūlyqbek Esdäuletovtyŋ bastauymen bardyq. Menıŋ öleŋderım orys aqyndaryna qatty ūnaǧan eken, sol jol Mäskeudıŋ özınde KSRO jazuşylar odaǧynyŋ müşelıgıne tıkelei qabyldanyp qaittym. Onyŋ üstıne «İstoki» degen jurnaldyŋ Qazaqstan tarapynan redkollegiia müşesı etıp taǧaiyndaldym. Osy jetıstıktıŋ bärı özımnıŋ dosym, bır jyl tuǧan qūrdasym Äueshannyŋ audarmasynyŋ arqasynda bolǧanyn eşqaşan ūmytpaimyn. Ol keiınnen E. Zamiatkinıŋ «Atillasyn» audardy. Basqa da şeteldık ataqty qalamgerlerdı orysşa söilettı. Qiyndyqtan taisalmaityn märttıgın körsetıp, Abaidy, Maǧjandy jäne Jūmataidy jetımdı türde orys tılıne audardy. Äueshan Qodar QazMU-dyŋ zaŋ fakultetın bıtırse de, eŋ bastysy ädebietşı, filosof, mädeniettanuşy bolyp qalyptasty. «Tamyr» dep atalatyn tamaşa jurnal şyǧaryp, özı sonyŋ bas redaktory boldy. Äueshan turaly ūzaǧyraq aityp otyrǧan sebebım – Ol Ötejan aǧanyŋ eŋ süiıktı ruhani ınısı, bauyry edı. Ekeuı de älem ädebietınıŋ jılıgın şaǧyp maiyn ışkender. Äueshan ekeumız Ötejan aǧanyŋ üiıne anda-sanda baryp tūratynbyz. Äŋgımemız ylǧi ädebiet jaily bolatyn. Rasyn aitu kerek, qazaq aqyndary turaly keibır pıkırlerımız qiyspai qalatyn. Ondai kezde Äueshan marqūm qarqyldap külıp qoiyp, bärın jaimaşuaqtatyp, ekeuımızdıŋ de pıkırımızdı dūrysqa şyǧaryp jıberuşı edı. Äukeŋ sabyrly da salmaqty, tereŋ oilai bıletın parasatty da paiymdy jıgıt edı. Ötejan aǧanyŋ «Afina mektebı» degen kıtaby şyqqanda, men bıreuın alamyn dep bas salǧanymda, ol kısı äzıl-qaljynsyz-aq tym qymbat baǧaǧa satatynyn aitty. Men qatty tetkıp qalyp: «Sızdıŋ saudager ekenıŋızdı bılmei jür ekenmın» dedım, sol jyly öte salqyn qoştasyp edık. Bıraq keiınnen būl ökpe ūmytylyp kettı. Ötejan aǧany eŋ soŋǧy ret Abai men Sätbaev köşelerınıŋ qiylysynda jolyqtyrdym. Ol kezde «Habar» telearnasynda kino audarumen ainalysyp jürgen edım. Kezektı bır audarmany ötkızuge ketıp bara jatqam. Bıreu «Äbubäkır» dep aiǧailady. Qarasam, Öt-aǧaŋ eken. Ekeumız qūşaqtasyp, amandasyp, mäz bop qaldyq. Öt-aǧaŋnyŋ ol kezdegı üiı sol maŋaida bolatyn. Men üi, päter nömırın anyqtap sūrap alyp, qaitar jolda soǧatynymdy aittym. Amal qanşa, basqa bır şarualar kiıp kettı-au deimın, sol joly ol kısıge bara almai kettım. Soǧan qatty ökınemın. Aiauly aǧanyŋ jarqyn jüzın odan keiın köruge qūdai jazbady. Bıraq basqalardan bölek tabiǧatymen mäŋgı esımde qalyp qoidy.
Äbubäkır QAIRAN,
"Adyrna" ūlttyq portaly
Ūqsas jaŋalyqtar
