Jer betindegi adam sany 10 mıllıardtan asýy neǵaıbyl. The Lancet medıınalyq jýrnalynda amerıkalyq ǵalymdar 2064 jyly turǵyndar sany eń kóbi – 9,73 mıllıardqa deıin ósedi dep boljaýda. Budan keıin adam sanynyń ósýi toqtap, keri proess júredi – 2100 jyly kórsetkish 8,79 mıllıardqa deıin túsedi.
Ǵalymdardyń boljamynsha, eń úlken memleketter sanatynda: Úndistan, Qytaı, Nıgerııa, AQSh jáne Pákistan bolady. Qarııalar kóbeıip, jastar azaıyp, jas qurylymy aıtarlyqtaı ózgeredi. Ǵasyr aıaǵynda 65 jastan asqan adamdar sany – 2,37 mıllıardty, 20 jastan kishi adamdar – 1,7 mıllıardty quraýy múmkin. Al ortasha ómir súrý uzaqtyǵy búkil álem boıynsha – 74 jasqa jetýi yqtımal.
Joǵary bilim alý (eń aldymen áıel zatynyń bilim alýǵa yntasynyń artýyna baılanysty) menkontraepııanyń (júktilikti boldyrmaýdyń ártúrli joly) keńinen taralýyna baılanysty týýdyń ortasha deńgeıi bir áıelge shamamen 1,7 balaǵa deıin tómendeıdi.
Sonymen qatar, 23 elde, onyń ishinde Japonııa, Taıland jáne Ispanııada – 2100 jyly 2017 jylǵa qaraǵanda adam sany eki ese kemıdi. Olar «jumys isteıtin áıelderge jáne otbasynyń qajetti mólsherine jetýge baǵyttalǵan lıberaldy kóshi-qon saıasaty jáne áleýmettik qyzmetterge ınvestıııalar» arqyly turǵyndardyń qajetti sanyn jáne olardyń ómir súrý deńgeıin saqtaıdy.
Bul tek boljam bolǵanymen, qazirgi kezdegi tek qana Eýropany, sondaı-aq az-kem Soltústik Amerıka men Azııanyń jekelegen araldaryn qamtyǵan ýrbanızaııa deńgeıi ýaqyt óte búkil jer sharyna taralatyny anyq. Budan bólek demografııanyń ózgerýi, ındýstrııalandyrý, aýyl sharýashylyǵyn robottandyrý men sol jáne solshyl lıberal basqarý sheshimderiniń saltanat qurýy da adam sanynyń ósýiniń toqtaýyna áser etýi múmkin. Iaǵnı, ǵalymdardyń pikirinshe, adam sanynyń azaıýyna «chıpızaııa» men «vakınaııa»emes olardyń ómir súrý salty men qundylyqtarynyń ózgerýi áser etedi.
Aıjan PERDEBEKQYZY,
«Adyrna» ulttyq portaly
