Özbekstan ükımetı 2018-şı jyly Jyzaq oblysyndaǧy Tuzkan kölınıŋ manynan bastapqy quattylyǧy 1200 GVt AES salu jönınde Resei ükımetımen kelısımge qol qoiyp, qarqyndy jūmys bastap kettı.
Qosymşa bloktar qosa otyryp, jalpy quattylyǧy 4,8 GVt AES-yn 2028-şı jylǧa deiın ıske qosudy josparlap otyr.
VVER – 1200 AES-y 9 balldyq jer sılkınısıne şydaityn "3+" nūsqasyna (pokoleniia) jatady.
Mūnyŋ bızge qatysy qanşa degen oiǧa keletınder üşın qysqaşa mälımet bere keteiın.
Tuzkan kölın kartadan ızdeseŋızder, "Şardara" su qoimasynyŋ janynda ornalasqan Aidarköl kölınıŋ bır bölıgın körsetedı.
Tuzkan kölınıŋ kölemı "Şardara" su qoimasynan ekı ese ülken.
AES-nyŋ belgılengen orny Qazaqstan şekarasynan şamamen 40-50 şaqyrym jerde ornalasqan dep aitylatyn bıraq, naqty orny anyqtalmaǧan aqparat bar. (Tuzkan kölınıŋ janynda belgılendı degen "UzAtom" taratqan resmi mälımetı bar)
Iаǧni, ol bızdıŋ şekara maŋynda soǧylmaq.
Būl degenımız – endı 5-8 jyldansoŋ, sol maŋdaǧy halqy tyǧyz ornalasqan tūtastai 3 audanǧa ülken qauıp töndıretın öndırıs bolady degen söz.
Ökınışke qarai Özbekstan-Resei AES soǧu kelısımınen Qazaqstan ükımetınıŋ kelısımı körsetılgen mälımettı eş jerden taba almadym. (Kelısımın almaǧan bolsada taŋqalmaimyn. Däl solai bızdıŋ ükımet kelısımın bergen bolsada).
Endı, ne üşın Qazaqstannyŋ kelısımın alu kerektıgı jönınde aitaiyn.
Kezınde Ukrainada bolǧan Chernobl apaty bärıŋızdıŋ esterıŋızde bolar?! Sol Chernobl AES-nyŋ quattylyǧy 4 GVt
bolǧan.
Apattyŋ saldarynan 200 000 şarşy şaqyrym jer ekologiialyq apai aimaǧyna ainaldy.
100-140 km radiustaǧy jerdıŋ bärı "qyzyl beldeuge" endı.
950-ge juyq eldımekender basqa aimaqqa köşırılgen.
Apattyŋ saldarymen küreske 600 000 adam jūmyldyryldy. Zardabyn milliondaǧan adamdar şektı. Naqty sanyn eşkım aita almaidy.
Ziiandy qaldyqtar Ukrainadan özge Belarusiia, Resei, Norvegiia, Finliandiia, Şvesiia, tıptı Kanadaǧa deiın barǧan.
Körşıles Belorusiianyŋ 75% jerıne taralyp, 250 eldımeken köşırılgen.
Belarussiia elı 35 jyl ötsede, älı künge apattyŋ saldarymen memlekettık 5 baǧdarlama arnap küresıp keledı.
Älemde tehnologiiasy eŋ ozyq damyǧan Japoniia memleketındegı "Fukusima" AES-ǧy jarylysty eske alsaqta jetkılıktı. Ol jerdegı ziiandy qaldyqtardyŋ su arqyly mūhitqa taralǧandyǧyn eskersek, tabiǧatqa keltırgen orasan zor ziiandylyǧyn döp basyp eşkım aita almaidy.
Japondardy da mysalǧa keltırudegı sebebım, Özbekstan ükımetı soǧatyn AES Syrdariia özenınıŋ suyna tıkelei qatysty.
Al, ol özennıŋ boiynda ornalasqan
Türkıstan jäne Qyzyzorda oblystaryndaǧy Aral teŋızıne deiıngı eldı mekenderdı tızbektep şyǧudyŋ qajetı joq şyǧar. Sol aimaqtaǧy halyqtardyŋ käsıpterı tıkelei osy özennıŋ suymen bailanysty. Qazaqstan halqynyŋ 20-30% ornalasqan.
Būl jerde Özbekstan ükımetınıŋ öz ışkı esebı bar. Sondyqtan, 8000 adamdy tūraqty jūmyspen qamtyp, 3,5 mlrd kub gazdy ünemdeimız, tūraqty ösıp kele jatqan halqynyŋ energiiaǧa degen sūranysyn tolyq qamtyp, bıräz bölıgın syrtqa satyp tabys tabamyz dep mälımdep otyr. Aityp otyrǧandarynyŋ bärı ras.
1 kg AES otyny 200 t kömır janǧandaǧy energiiasyn beretındıgın eskersek, arzan energiiamen özderın qamtamasyz etpek.
2019 j 16-şy mamyrynda ekı el bırıkken "Jol kartasyna" qol qoiyp, Taşkentte Reseidıŋ MİFİ filialy aşylyp 100 student iadrolyq tehnologiiasyn igeru salasy boiynşa oquyn bastady.
Mūndai öndırıs ornyn özderınıŋ ışkı aimaǧynda, bızdıŋ şekaramyzdan 1000 km qaşyqtyqta bızge qatysy joq Amudariianyŋ saǧasyna soǧyp jatsa, onda, bızben sanaspaularyna bolar edı.
Al, olardyŋ şekaramyzdyŋ maŋynda, ortaq özenımızdıŋ saǧasyna soǧyp jatqan qauıptı AES qūrlysyna qarsylyq tanytyp sūrau salmai, öz halqymyzdyŋ taǧdyryn özgenıŋ qolyna tapsyryp qoiu qanşalyqty dūrys?!
Keşe ǧana soǧylyp paidalanuǧa berılgen su qoimasyndaǧy apattan keiın(aidyŋ-künnıŋ amandyǧynda), ärı, körşıge töngen qauıptı bılıp tūryp Qazaqstan ükımetıne ötırık aqparat bergen, Özbekstan ükımetınıŋ mūndai qauıptı öndırıs ornyn bızdıŋ şekaranyŋ maŋynda, ortaq özennıŋ saǧasyna soǧylǧanyna tübegeilı qarsymyn!
Tez arada myna jobanyŋ qūrlys ornyn şekaradan alys aimaqqa auystyrmasa, karantin bıtken künı "Şekara maŋynda AES soǧyluyna qarsylyq" MİTİNGISIN ŪIYMDASTYRATYNYMDY MÄLIMDEIMIN!
"Iаdrolyq tehnologiianyŋ" zardabynan qazaqtyŋ körgen azaby jetedı! Endıgı jerde "Öz qolymyz öz auzymyzǧa jetkende" halqymyzdyŋ basyna taǧy bır qauıptıŋ tönuıne jol bermeimız!
Iаǧni, ol bızdıŋ şekara maŋynda soǧylmaq.
Būl degenımız – endı 5-8 jyldansoŋ, sol maŋdaǧy halqy tyǧyz ornalasqan tūtastai 3 audanǧa ülken qauıp töndıretın öndırıs bolady degen söz.
Ökınışke qarai Özbekstan-Resei AES soǧu kelısımınen Qazaqstan ükımetınıŋ kelısımı körsetılgen mälımettı eş jerden taba almadym. (Kelısımın almaǧan bolsada taŋqalmaimyn. Däl solai bızdıŋ ükımet kelısımın bergen bolsada).
Endı, ne üşın Qazaqstannyŋ kelısımın alu kerektıgı jönınde aitaiyn.
Kezınde Ukrainada bolǧan Chernobl apaty bärıŋızdıŋ esterıŋızde bolar?! Sol Chernobl AES-nyŋ quattylyǧy 4 GVt
bolǧan.
Apattyŋ saldarynan 200 000 şarşy şaqyrym jer ekologiialyq apai aimaǧyna ainaldy.
100-140 km radiustaǧy jerdıŋ bärı "qyzyl beldeuge" endı.
950-ge juyq eldımekender basqa aimaqqa köşırılgen.
Apattyŋ saldarymen küreske 600 000 adam jūmyldyryldy. Zardabyn milliondaǧan adamdar şektı. Naqty sanyn eşkım aita almaidy.
Ziiandy qaldyqtar Ukrainadan özge Belarusiia, Resei, Norvegiia, Finliandiia, Şvesiia, tıptı Kanadaǧa deiın barǧan.
Körşıles Belorusiianyŋ 75% jerıne taralyp, 250 eldımeken köşırılgen.
Belarussiia elı 35 jyl ötsede, älı künge apattyŋ saldarymen memlekettık 5 baǧdarlama arnap küresıp keledı.
Älemde tehnologiiasy eŋ ozyq damyǧan Japoniia memleketındegı "Fukusima" AES-ǧy jarylysty eske alsaqta jetkılıktı. Ol jerdegı ziiandy qaldyqtardyŋ su arqyly mūhitqa taralǧandyǧyn eskersek, tabiǧatqa keltırgen orasan zor ziiandylyǧyn döp basyp eşkım aita almaidy.
Japondardy da mysalǧa keltırudegı sebebım, Özbekstan ükımetı soǧatyn AES Syrdariia özenınıŋ suyna tıkelei qatysty.
Al, ol özennıŋ boiynda ornalasqan
Türkıstan jäne Qyzyzorda oblystaryndaǧy Aral teŋızıne deiıngı eldı mekenderdı tızbektep şyǧudyŋ qajetı joq şyǧar. Sol aimaqtaǧy halyqtardyŋ käsıpterı tıkelei osy özennıŋ suymen bailanysty. Qazaqstan halqynyŋ 20-30% ornalasqan.
Būl jerde Özbekstan ükımetınıŋ öz ışkı esebı bar. Sondyqtan, 8000 adamdy tūraqty jūmyspen qamtyp, 3,5 mlrd kub gazdy ünemdeimız, tūraqty ösıp kele jatqan halqynyŋ energiiaǧa degen sūranysyn tolyq qamtyp, bıräz bölıgın syrtqa satyp tabys tabamyz dep mälımdep otyr. Aityp otyrǧandarynyŋ bärı ras.
1 kg AES otyny 200 t kömır janǧandaǧy energiiasyn beretındıgın eskersek, arzan energiiamen özderın qamtamasyz etpek.
2019 j 16-şy mamyrynda ekı el bırıkken "Jol kartasyna" qol qoiyp, Taşkentte Reseidıŋ MİFİ filialy aşylyp 100 student iadrolyq tehnologiiasyn igeru salasy boiynşa oquyn bastady.
Mūndai öndırıs ornyn özderınıŋ ışkı aimaǧynda, bızdıŋ şekaramyzdan 1000 km qaşyqtyqta bızge qatysy joq Amudariianyŋ saǧasyna soǧyp jatsa, onda, bızben sanaspaularyna bolar edı.
Al, olardyŋ şekaramyzdyŋ maŋynda, ortaq özenımızdıŋ saǧasyna soǧyp jatqan qauıptı AES qūrlysyna qarsylyq tanytyp sūrau salmai, öz halqymyzdyŋ taǧdyryn özgenıŋ qolyna tapsyryp qoiu qanşalyqty dūrys?!
Keşe ǧana soǧylyp paidalanuǧa berılgen su qoimasyndaǧy apattan keiın(aidyŋ-künnıŋ amandyǧynda), ärı, körşıge töngen qauıptı bılıp tūryp Qazaqstan ükımetıne ötırık aqparat bergen, Özbekstan ükımetınıŋ mūndai qauıptı öndırıs ornyn bızdıŋ şekaranyŋ maŋynda, ortaq özennıŋ saǧasyna soǧylǧanyna tübegeilı qarsymyn!
Tez arada myna jobanyŋ qūrlys ornyn şekaradan alys aimaqqa auystyrmasa, karantin bıtken künı "Şekara maŋynda AES soǧyluyna qarsylyq" MİTİNGISIN ŪIYMDASTYRATYNYMDY MÄLIMDEIMIN!
"Iаdrolyq tehnologiianyŋ" zardabynan qazaqtyŋ körgen azaby jetedı! Endıgı jerde "Öz qolymyz öz auzymyzǧa jetkende" halqymyzdyŋ basyna taǧy bır qauıptıŋ tönuıne jol bermeimız!
Rüstem Aşetaev, jurnalist, qoǧam belsendısı,
"Baitaq bolaşaq" resp.eko aliansynyŋ Şymkent qalalyq filial töraǧasy.
Bailanys tel: 87022752010
Ūqsas jaŋalyqtar
