Biylǧy jyly qazaq halqynyŋ ūly aqyny, aǧartuşysy Abai Qūnanbaiūlynyŋ 175 jyldyq mereitoiyn joǧary deŋgeide atap ötuge jäne merekele maqsatynda QR prezidentı Qasym-Jomart Toqaevtyŋ qaulysy şyqqany belgılı.
Qūdaiǧa şükır, bızde abaitanuşy ǧalymdar az emes. Abai turaly jazylǧan zertteu materiialdary da bırer atanǧa jük bolarlyq. Abai mereitoiyna orai tanymal aqyn, abaitanuşy Yqylas Ojaiūlymen äŋgıme tiegın aǧytqan edık. Taptauryn taqyryptardan, jattandy sözderden barynşa aulaq boluǧa tyrysyp, abaitanudyŋ qazırgı zamanǧa sai közqarastaryn qauzauǧa tyrystyq.
- Äŋgımenı Abaidyŋ «Söz» jaily sözderınen bastasaq. Abaidyŋ aqyndyq turaly paiymdary qalai?
- Anyǧynda, «AQYN degenımız kım, ÖLEŊ qandai boluy kerek?» degen qos sūraqqa hakım tarapynan tolyqqandy jauap berılgen. Bärın jılıktep jıpke tızıp otyruǧa uaqyt tapşy bolǧandyqtan, bız sonyŋ bırer joldaryn ǧana söz etpek niettemız. Qos ūǧymdy (aqyn men öleŋdı) qosaqtap aitqan Abaidyŋ bır şumaq öleŋı bylai bolyp keledı:
Böten sözben bylǧansa söz arasy,
Ol – aqynnyŋ bılımsız bişarasy.
Aituşy men tyŋdauşy köbı nadan,
Būl jūrttyŋ söz tanymas bır parasy.
Būl jerdegı qoldanylyp tūrǧan «böten söz» ūǧymy mynany bıldıredı: «Öleŋ degen – är sözdıŋ ūnasymy» dep qaraityn hakım üşın ǧazal «tılge jeŋıl, jürekke jyly» bolyp keluı şart. Būl endı qūiylyp tüsken qūdırettı öleŋnıŋ naǧyz talaptary ǧoi. Al Abaidyŋ joǧaryda aŋdatqan «jamau» men «qūrau» ūǧymdarynyŋ būǧan tıptı de qatysy joq.
Jamau, bärımızge mälım, sol (töl) zattyŋ emes, syrttan äkelıp japsyrylǧan bögde zattyŋ qiyndysy ekendıgın eskerer bolsaq, hakımnıŋ aityp otyrǧan «böten sözınıŋ» mänı endı ǧana tüsınıktı boldy. ABAI ÜŞIN MŪNDAI ÖLEŊŞI «BEIŞARA AQYN» BOLYP ESEPTELEDI.
Älgıde ǧana «Aituşy men tyŋdauşy köbı nadan, Būl jūrttyŋ söz tanymas bır parasy» dep keiıp otyrǧan kemeŋger osy bır öleŋnıŋ aiaqqy şenıne kelgende: «Söz tüzeldı, tyŋdauşy, sen de tüzel» dep būiryq raiǧa köşedı. Nege deisız ǧoi? Abaidyŋ būl jerdegı «SÖZ» dep otyrǧany ÖZI. Sebebı, özın tüzei almaǧan aqyn özgenı tüzetuge ämändä därmensız. Onyŋ sözınıŋ dualy bolmaityny da osynda. Mūndai aqynnyŋ oqyrmanǧa halyq atynan söilep aqyl aituǧa nemese jol körsetuge eşqandai qaqysy joq. «....Sen olardyŋ qyzyl sözdı sudai sapyryp jürgenın körmeisıŋ be? Demek, olar ıstemegen ısın ıstedık dep aitady. Allany tanyp, tura jolǧa tüsken aqyndar būǧan jatpaidy» dep keletın qasiettı Qūran-Kärımnıŋ 26-süresınıŋ (224-227 aiattar) mänı de osyny meŋzeidı. Sonymen «öleŋnıŋ tehnikasy damyp, tereŋdıgı kemıgen» myna zamanda «qūrauşylar» men «jamauşylardyŋ» joldary şynymen-aq bolyp tūr. Özgege tüsındırıp bermek tügılı, özderı ne sandyraqtap otyrǧanyn bılmeitın sol şırkınder TÜSINIKSIZDIGIN TEREŊDIKKE, KÜŊGIRTTIGIN (dūrysy talantsyzdyǧyn) KEMEŊGERLIKKE, ŞATPAǦYN ŞEDEVRGE balaidy. Solai desek te buy būrqyraǧan äsıreqyzyl sözge küptı osy «aqyndarymyzdyŋ» ekpını (jarnamasy desek te bolady) tıpten küştı. Aitpaqşy, Abai atamyz mūny da aşy tılımen köktei ötıptı. Jai «Äsıre qyzyl emes dep jirenbeŋız, Tübı tereŋ, söz artyq, bır baiqarsyz» dei ǧana salypty.
- Abaidyŋ jekelegen öleŋderınen bölek, kölemdı şyǧarmalarynyŋ bırın mysalǧa alyp, qysqaşa tūjyrymdap berseŋız.
- Mysalǧa Abaidyŋ ataqty «Eskendır» dastanyn alar bolsaq, Abai özıne pır tūtqan Fzuli, Şämsi, Säihali, Nauai, Saǧdi, Firdausi, Hoja Hafiz ıspettı alyptar şoǧyrynyŋ közqarasynan bölek, jekelei jol taŋdaǧan airyqşa tūlǧa. Būǧan myna bır derektı keltırsek te bolady. Töbedegı aty atalǧan ūstazdarynyŋ denı Eskendır Zūlqarnaiyndy jerıne jetkıze maqtap, aspandatyp äketse, Abai kerısınşe jazǧan.
Abaidyŋ aldyŋǧy aqyndardan basty aiyrmaşylyǧy, poemany tarihi derektılıkke emes, tanymdyq qabattarǧa qūryp, adam bolmysynyŋ mänın ızdeidı. Mıne, bız qauzamaq mäselenıŋ törkını de osy.
Töbedegı aty atalǧan ūstazdarynyŋ denı Eskendır Zūlqarnaiyndy jerıne jetkıze maqtap, aspandatyp äketse, Abai kerısınşe jazǧan. Abaidyŋ aldyŋǧy aqyndardan basty aiyrmaşylyǧy, poemany tarihi derektılıkke emes, tanymdyq qabattarǧa qūryp, adam bolmysynyŋ mänın ızdeidı.
Aŋdaǧan adamǧa Abai jazǧan Eskendırdıŋ «soǧysy» jūmyr jer üstındegı maidan emes, adam bolmysynyŋ ışındegı näpsımen küres. Qaiyra aitaiyq, būǧan syrtqy ortanyŋ tittei de qatysy joq.
Mūny hakımnıŋ öz pälsapasymen paiymdar bolsaq, «mahabbat pen ǧadauattyŋ» bıtıspes maidany ǧana.
Köp köngış, ol sondyǧymen de tobyr. Onyŋ bır närsege beiımdelgıştıgı sondai, kım bilesın sonyŋ ıs-äreketıne qarai ikemdele beredı.
Hakımnıŋ «…Sol künde hoşametşı aitady eken:
Hannyŋ hany, patşanyŋ patşasy dep» otyrǧany da sol. Būl tendensiia jūmyr jer betındegı isı tobyrdyŋ tabiǧatyna tän närse desek, qatelese qoimaspyz. Äigılı japon jazuşysy R. Akutagava özınıŋ bır äŋgımesınde patşanyŋ par ögız jekken küimesınıŋ bır şaruany qaǧyp ketetını jaiynda jazady. Sonda älgı beibaqtyŋ «osy bır asa baqytty sättı» taǧdyryna jazǧan Täŋırıne jylap alǧys aitatyny bar. Mıne, tobyrlyq tanym degenımız – osy. Bügınde sız benen bız Abai men Akutagavanyŋ būl mysalynan qanşalyqty aiyrmaşylyq körıp otyrmyz. Aumaǧan öz halımız ǧoi…
Qazaq dünietanymyndaǧy «äbılhaiat» nemese «myqan aǧaşy» ıspettı ūǧymdardyŋ negızgı mänı mäŋgılık ömırge qatysty. Qūrandaǧy Qyzyr men Mūsa ǧalihsälämnıŋ ölı balyq tırıletın su jaǧasynda jolyǧuy da osyny meŋzeidı. Osy bır jyrdan jyrǧa, aŋyzdan aŋyzǧa auysyp jüre beretın köşpelı motiv Eskendır poemasynda da ūşyrasady.
«…Kepken balyq keltırttı sonda tūryp,
Sol suǧa balyqty aldy bır judyryp.
İsı, dämı özgeşe bolyp kettı,
Taŋ qaldy mūnyŋ bärın suǧa joryp…».
Dästülı tüsınıkke salyp paiymdar bolsaq, būl jerdegı «balyq» ūǧymy mäŋgılıktıŋ mänı turaly. Sonda adamnyŋ mäŋgılıkke ömır süruge qūzıretı bar ma özı? Şäkärımge salsaq: «Näpsısın jeŋgen adam mäŋgılık, oǧan eşbır ölım joq» deidı. Halqymyzdyŋ endı bır ūǧymynda mäŋgılık pälsapasy baqiǧa tiesılı. Qazaqtyŋ baqi ūǧymynyŋ aldyna mäŋgı sözın qosaqtap «mäŋgıbaqi» dep söz saptauy da osyny meŋzeidı. Qysqasy, tūmsa tüsınıktıŋ şüŋet ūǧymdarynyŋ astarynda «ömırdıŋ mänın» ızdeu sūraǧynyŋ jasyrylyp tūrǧandyǧy aian.
- Abai «Ǧaşyqtyŋ tılı – tılsız tıl...» dep qai ǧaşyqtyqty meŋzep tūr?
- Adam öz boiyndaǧy igılıkterdı tolyǧymen sarp etıp, BIREGEILIK biıgıne köterılgende ǧana Alla men adam arasynda erkın tıldese alatyn sūhbat ornaidy eken Sonda qalai, Alla men adam söilese ala ma? Ärine, basqalai ölşemde deimız.
«...ALLANYŊ SÖZI – QARIPSIZ, DAUYSSYZ. Alla-Taǧalanyŋ körmegı, estımegı, bız sekıldı közbenen, qūlaqpen emes, körgendei, estıgendei bıletūǧyn ǧylymnyŋ bır sipaty» deidı hakım özınıŋ otyz segızınşı ǧaqliiasynda. Mıne kördıŋız be, Abaidyŋ «Ǧaşyqtyŋ tılı – tılsız tıl» öleŋınıŋ kıltı de osy jerde jatyr. Bır şyndyqtyŋ şetın sögeiık. AQYNNYŊ QYRYQ BES QARA SÖZI (onyŋ) KEI ÖLEŊDERINIŊ TÄPSIRI EKENDIGIN KÖBIMIZ AŊǦARA BERMEIMIZ.
«Ǧaşyqtyŋ tılı – tılsız tıl
Közben kör de ışpen bıl.
Süiıser jastar qate etpes,
Meilıŋ ilan, meilıŋ kül...»
«Allanyŋ sözı – qarıpsız, dauyssyz» bolsa, būl endı «tılsız tıl» bolmaǧan da ne boldy sonda. «Aqiqat bas közımen emes, jürek közımen körınedı» degen Şäkärım pıkırıne toqailassaq, Allanyŋ hikmetın «körmek» pen «bılmekke» kökırek közı kerek qoi. Hakımnıŋ būl jerdegı qoldanyp otyrǧan «közı» osy. Al, ekı jas arasyndaǧy özara süiıspenşılıkten ǦAŞYQTYQ ūǧymynyŋ parqy mülde bölek ekendıgın aşalap körsetken aqyn, būǧan ilanu men ilanbaudy ärkımnıŋ öz qūzıretıne qaldyrady. Ägäräki, būl şumaqty gnoseologiialyq (tanymdyq) tūrǧyda emes, tıkelei ǧana tüsınetın bolsaq, öleŋ mazmūny: «Ǧaşyqtyŋ tılı – tılsız tıl. Jastardyŋ ekeuara süiıspenşılıgındegı mūndai qūpiiaǧa meilı sen, meilı senbei-aq qoi» bolyp şyǧady emes pe? Al Abaidyŋ būlaişa arzan söilemesı aidan anyq qoi.
Ol tılge edık oŋtaily
Qarıpsız bılıp sondaidy.
Bılıp-aq, ūǧyp qoiuşy ek,
Endı ışıme qonbaidy»
Būl jerdegı ǦAŞYQTYQ därgeiınıŋ «süiıspenşılık lirikasyna» tittei de qatysy joqtyǧyn qaiyra aitqymyz keledı.
- Abaidyŋ ömır joly, şyǧarmalary arqyly jas ūrpaqqa qandai tärbie bere alamyz?
- Abaidyŋ «Tuǧyzǧan ata-ana joq, tuǧyzarlyq bala joq» degen kontekstın taldaǧanmyn. Filosofiiada oi damymaiynşa, memleket damymaidy. Germaniianyŋ jetıstıkterınıŋ barlyǧy oida tūr. «Germaniia nege myqty» desek, onyŋ oilauy myqty. Mysaly, «sen ne oilap tūrsyŋ, sen sol närsesıŋ» degen siiaqty. Al bızdıŋ oilau mädenietımızdıŋ bärı – ışek-qarynnyŋ äŋgımesı.
Bızdıŋ oilauymyz – öte tūrpaiy oilau. Olarda aqyl-oi men öndırıstıŋ arasynda integrasiia bar, iaǧni ideiany zattandyrady. Bilıktıŋ jasap otyrǧan närsesı sol. Al bızde būl ekeuınıŋ arasynda mülde dialog joq. Filosofiiada Nisşe degen myqty bar. Bala mäselesıne oralsaq, Nisşe özınıŋ traktatynda: «Balany özıŋe qoiǧan eskertkış retınde qara. Bala qūmarlyqtyŋ qūrbany bolmauy kerek. Bır ǧana sättık qūmarlyqtyŋ kesırınen nege jazyqsyz bala japa şegedı?» degendı aitady. Qazaq balanyŋ üş türın körsetedı: bır bala äkeden öte tuady, bır balaǧa äkege jete tuady, bır bala äkeden kerı kete tuady.
Adam ömırı – kırpık ūşyndaǧy ömır. Ömırdegını tügel ala almaisyŋ. Bıraq sol kezdegı esebıŋdı, äntek basqan qadamyŋdy bärın balamen aluyŋ kerek. Öitkenı bala – senıŋ jaŋa biologiialyq tūrpatyŋ. Senımen ömır bıtpeidı, sen arqyly senıŋ küresıŋdı balaŋ jalǧastyrady. Äkeden bala, baladan nemere mındettı türde ozu kerek. Qytaidyŋ «bala äkeden qanşa jas kışı bolsa, sonşa jas ülken» degen maqaly bar. Sebebı onyŋ däuırı ülken, uaqyty ülken. Menıŋ balam menen ülken dep esepteimın.
Sapaly janūianyŋ qaǧidaty ıspettes Qūnanbaidyŋ jaqsy bır sözı bar. M.Äuezov özınıŋ şyǧarmasynda Qūnanbai men Abaidyŋ daulasyp qalatyn kezınde «Sen myqty bolsaŋ özıŋdei ūl tudyryp al» degen äkenıŋ sözın keltıredı. Osy bır-aq sözde Qūnanbaidyŋ barlyq arman-mūraty jatyr. Qūnanbaidyŋ däuırı at üstınde, şoqpar tılınde, qylyş tılınde, naiza tılınde söilegen, ol zaman – qaǧaz ben qalamnyŋ zamany emes edı. Bıraq ol ǧylymnyŋ, jazu-syzudyŋ jetıstıkke jetetının bıldı. Sol armany – Abai bolatyn. Qūnanbaidyŋ osy sözıne Abai jauap bere aldy dep esepteimın. Äbdırahman – onyŋ äkesıne bergen jauaby. Qazaqta «Erdıŋ köŋılı jüktı bolmai er tumaidy» degen söz bar. Ruhani ülken tūlǧa belden emes, bızdıŋ hälden, ışkı mazmūnnan tuady. Sol tūlǧaǧa zar bolu kerek, ışte sūranys bolu kerek. Bala senıŋ saǧynyşyŋnan jaratylady.
- Abaidyŋ dındärlyǧy nemese dın jaiyndaǧy naqty közqarasy qalai bolǧan? Bızdıŋ ūoǧamdaǧy belgılı bır toptar san-saqqa jügırtuge qūmar ǧoi...
- Endıgı aitpaǧymyz aqynnyŋ ekı auyz ǧaqliiasynyŋ astary haqynda bolmaq. Taǧy da Abai aitady:
«Jaqsylyq jamandyq pen - oǧan bır bäs,
Dın ısın, qūdai ısın aiyra almas...»
Öleŋnıŋ ekınşı jolyna üŋıler bolsaq, dın menen qūdai ūǧymdary bır sekıldı bolyp sezıledı. Bylai qarasaq, dın degenımız qūdai, qūdai degenımız dın emes pe dep oilauyŋyz da mümkın. Mıne, bızdıŋ basty qatelıgımız de osy. Şama şarqymyzşa arasyn aşalap körsetuge tyrysaiyq. DIN ISI degenımız – ǧasyrlar yrǧaǧymen qylyptasqan ruhani qūndylyqtar qabaty. Eŋ bastysy, būl özgermelı (zamana talabyna bailanysty) ūǧym. Özgermelı ekendıgın 38 qara sözınde hakım: «.... Paiǧambarymyz salallahu ǧalaihi uässälläm «aqyr zamanda bır jyldyq bır kün bolar» degende sahaba-i kärämlar «būl bır jyldyq bır künde namaz neşeu bolar» dep sūraǧanda : onyŋ patuasyn sol zamannyŋ ǧalymdary bıler degen sözınen ǧibratlanyp qarasaŋ, zamana özgeruımen qaǧidalar özgerılmegın bıldırgenı maǧlūm boldy» deidı.
Al absoliuttı, mäŋgılık , öşpeitın, ölmeitın, özgermeitın zaŋdylyqtardy qūdıretı küştı QŪDAIDYŊ ISI deimız. Abaidyŋ joǧarydaǧy oidy qaiyra öleŋge syidyryp «Qaǧida şariǧaty özgerse de, taǧrif Alla eş jerde özgermedı» dep otyrǧany da osy sözımızdı quattaidy. Bızde dıntanuşylardyŋ köp bolǧanymen qūdaitanuşylardyŋ ( būl jerde läddüni ılım ielerın aityp otyrmyz) joq ekendıgın neme jasyraiyq. Jiyrma jyldyŋ bederınde bırımızdı- bırımız dattap jamaǧattyq mügedek müddemen tūiyqtalyp, saqal men şälıden asa almaǧan şala sauatymyz osynyŋ körınısı.
Qaiyra aitamyz. Qazaqiiada dıntanuşylar (mollalar desek te bolady) köp, qūdaitanuşylar (ǧalymdar men hakımder) degenıŋız joqtyŋ qasy. Ǧalym degennen şyǧady özderın ǧalamat teolog sanap jürgen «danyşpandarymyzdyŋ» denı arab pen parsynyŋ iaki bolmasa türıktıŋ dıni eŋbekterın audarumen attarynan kädımgıdei asqar tau jasap alǧan. Būl bır ǧana dınnıŋ emes, barşa ǧylym salalarynyŋ negızgı bas auruyna ainalyp otyr. Ötımız jarylyp ketse de moiyndaiyq. Bızdıŋ ǧalymdar dep jürgenımız ( töl tüsınıkten jūrdai) tek tärjımaşylar ǧana. Al naǧyz ǧalymǧa tän negızgı ūǧymdar intertekst pen interpretasiia germenevtika men logika ıspettı ötkır zeiın men kesek aqyldyŋ jüzderın rasymen tat tūtyp qalǧan. Sodan şyǧar XXI ǧasyrdan mūqym 1400 jylǧa (XIV ǧasyr) keşıgıp jürgen arhaikalyq aqparǧa toly meşıttıŋ bügıngı uaǧyzynan şynymen-aq şarşap kettık...
- Bız keleşek ūrpaq üşın ömır sürgımız keledı. Abaidyŋ közımen qarasaq, ne ıstei aldyq?
- Jas qartaimaq, joq tumaq, tuǧan ölmek,
Taǧdyry joq ötken ömır qaita kelmek.
Basqan ız, körgen qyzyq artta qalar,
Bır Qūdaidan basqanyŋ bärı özgermek... deidı hakım. Bız pendeler «ne bıldım?», «ne ısteuım kerek?», «kımge ümıt artamyn?» degen sūraqtar şyrmauynan bır sätke de aryla almaq emespız. Men öz ūltym jaily mynany bıldım: osydan bır ǧasyr ılkıde qazaq ruhaniiaty adam aitqysyz anomoliiaǧa ūşyrady. Ūlt kösemınen auyl mūǧalımıne deiıngı aralyqty qamtyǧan kökjötel nauqan halqymyzdyŋ ruhani genologiiasyna sıltengen balta bolatyn. Būl qasıret qauaşaǧy sau qazaqtyŋ qaimaǧyn siyryp, qanyn būzdy. Tūtas bır tektı, degdar buyn jer qoinauyna sapar şektı. Kolchaktyŋ «Men kez kelgen halyqtyŋ bes jüz ziialysynyŋ közın qūrtsam sol ūltty özıme sözsız baǧyndyrǧan bolar edım» degen oiy rasqa ainaldy. Bes jüzıŋız ber jaǧy ǧana eken, otyz myŋǧa juyq aristokrattar ajal qūşty. Şırkın, būlar qandai edı, ne bary jiyrmadaǧy jas örenderınıŋ özı memlekettık masştabqa köterılıp, milättık mazmūnda oilai alatyn passionar tūlǧalar edı. Osyndai fenomen tūlǧalarynan aiyrylǧan qazaq halqynyŋ ruhani vakumy bos keŋıstıkke ainaldy. Būl vakum älı tolǧan joq. Qazaq qoǧamy şyn ziialyǧa şölırkep tūr. 1931 jyly Mūstafa Şoqaidyŋ «Iаş Türkıstan» jurnalynda «Ūlttyq ziialy» degen maqalasy jaryq körgen bolatyn. Būl materialda Şoqai «Şyn ziialy dep kımderdı ataimyz?» dep gamlettı sūraq qoia otyryp, ziialyǧa tän kriteriilerdı tügeldei anyqtap beredı. Bız qazır Şoqai tanymymen tarazylaityn bolsaq, bügıngınıŋ on ziialysyn tabudyŋ özı ülken maşaqatqa ainalyp, on sausaǧymyzdy toltyra almai şät-şälekeiımız şyqqan bolar edı. Abai jaryqtyq:
«Köp şuyldaq ne tabar,
Bilemese bır kemel.
Edinisa ketkende
Ne bolady öŋşeŋ nöl» - deidı.
Bız bügıngı zamannyŋ közımen qarar bolsaq, Abai bıreulerge tän jeke mülık emes. Ol adamzat, qala berdı qazaq balasyna ortaq tūlǧa. Ärkım öz tanymynyŋ ışkı terezesınıŋ kölemıne qarai Abaidy köre alady. Bır bıletınım, jer betınen eŋ soŋǧy qazaq jantäsılım etkende Abai sözı onyŋ denesımen bırge suidy. Mırjaqyptyŋ «Zäredei şübä etpeimız, Abaidyŋ ölgen künınen qanşa alystasaq, ruhyna sonşa jaqyndarmyz» dep otyrǧany da osy. Nege deisız ǧoi? «Ekı küimek bır janǧa ädılet pe?» degen Qūnanbai balasyna endı eşqandai qaza joq.
UAQYT degenıŋız eşqaşan ŪLYLARDYŊ ALDYNA TÜSE ALMAQ EMES. Aqynnyŋ tek biologiialyq tänı (denesı) ǧana XIX ǧasyrdyŋ enşısınde boldy demeseŋız, AQYL men PARASATY keler zamana keŋıstıgınde ömır sürdı. Hakımnıŋ ǧasyrlardy emes, «ZAMANDY qai jan bilemek?» dep sūrauynyŋ özınde ülken maǧyna jatyr. Ras, būl özıne ǧana qoiǧan saual bolatyn. Zamandy Abaidyŋ özınen basqa kımnıŋ jüregı daualap bilei aluy mümkın edı?
Qoş... BÜGINŞIL ADAMNYŊ ERTEŊNEN ALAR EŞQANDAI SYBAǦASY JOQ. Erteŋnıŋ syiaqysy bügınge berılmesı taǧy da anyq. Osyny oilasam bolǧany tükke tūrǧysyz taqyryptarmen ainalysyp, qara terge malşynyp qaǧaz şimailap jürgen zamandastarymdy şynymen-aq aiap ketemın. Ärkım öz nietıne qarai nätijesın körıp te jatyr. Bıraq, ÖLIMNIŊ ÜSTINE ÖMIR PATŞALYǦYN QŪRU tek danyşpandardyŋ ǧana täleiıne jazylatyn taǧdyr ǧoi. Erteŋ dedık. Aiauly Ahmettıŋ «El bügınşıl, menıkı erteŋ üşın» ūǧymynyŋ qazırgınıŋ «ziialysyna» onşa qajetı joq-au deimın. Sebebı erteŋın oilaǧan er (ziialy) el taǧdyryna bylaişa qaramasa kerek edı.
Hakımnıŋ keşegı «Ar men ūiat oilanbai, tän asyrap, Erteŋı joq, bügınge bolǧan qūmar» baǧamy qazırgı qazaqtyŋ da diagnozy ǧoi. Ötırık pe? Käneki, alapatymyz assa Abaimen aitysyp körelık!..
Sūhbattasqan Ūlarbek Däleiūly
Ūqsas jaŋalyqtar
