Keshe Nur-sultan qalasynda qyryqshaqty áıel Prezıdent Qasymjomart Toqaevtyń aldaryna shyǵýyn talap etip, ózderine ún qatsyn dep narazylyqtaryn bildirdi. Jalpy, 2019 jyldan beri Ana men bala jáne bılik arasyndaǵy baılanys ereýilge shyǵýmen, talap etýmen baılanysyp keledi. Bizde bılik pen analardyń arasyn jalǵap turǵan altyn kópir bolyp úlgirgen 21 myń teńge járdemaqy edi. Biraq onyń da sońy sıyr quıymshyqtanyp barady.
Bizdiń elde kóp balaly analar 21 myń teńgeni mise tutyp júrse, Reseı Prezıdenti Vladımır Pýtın keshegi "Ana kapıtalyn" birinshi baladan bastap beremiz» dep orys qoǵamynyń kóńilin jaılandyryp qoıdy. Kórshi eldiń kóńil kúıin kókke biraq kótergen bul sheshimniń jańǵyryǵy bizdiń eldiń de tynyshyn» ala bastady.
Ras, bizde sońǵy eki jylda respýblıkalyq bıýdjetten áleýmettik salaǵa bólinetin shyǵyndar 34 paıyzdan, 45 paıyzǵa ósti. Aldaǵy úsh jylda atalǵan kórsetkish 49 paıyzǵa artady. Biraq nege bizdegi analardyń kóńili tolmaı tolmaıdy?!
Tórtkúl dúnıedegi biraz memleketterde ana men balaǵa jaǵdaı jasaýdy arttyrýdyń ártúrli joldaryn qarastyryp keldi. AQSh, Saýd Arabııasy, Malaızııa, Reseı ekonomıkalyq jolmen sheshpek, ıaǵnı qarjylaı kómektesýdi qolǵa alsa, Túrkııada jasandy túsik jasaýǵa tyıym salyp, quqyqtyq jaǵynan túbirimen tosqaýyl qoıyp júr.
Qoǵam qaıratkeri Ǵanı Qasymov bizben áńgimesinde halyq sanynyń ortasha tabıǵı jyldyq ósimi 484 myń adam ekenin tilge tıek etti.
«Bizdiń elde bala týǵany úshin bir rettik járdemaqy 60-90 myń teńgeniń arasynda. Ekinshi bala týǵany úshin beriletini 5-6 myń teńgege ǵana artyq. Bosanǵan anaǵa densaýlyǵyn qaıta qalpyna keltirýi úshin profılılaktıkalyq em-shara alýy kerek. Al memleket tarapynan beriletin aı saıynǵy járdemaqy balanyń jaıalyǵyna jetpeıdi. Odan basqa alatyn zattar jetkilikti. Demografııalyq saıasatty túbegeıli ózgertý kerek. Úkimetke bul máseleni shyndap qaperge almasa bolmaıdy. Biraq olar yqylas tanytpaıdy. Sebebi úkimet músheleriniń basym kópshiligi jas. Búl máseleni túbirinen túsinbeıdi. Bala ústinde qaıtys bolyp ketetin analar kóbeıip ketti. Berilgen járdemaqy balanyyń jórgekpuly men tamaǵynan artylyp, sapaly bilim alýyna jetýi kerek. Naǵyz ana kapıaly degenimiz osy»,-deıdi Ǵanı Qasymov.
Saıasattanýshy-áleýmettanýshy Ázimbaı Ǵalı demografııalyq sektorǵa Úkimettiń ıntervenııasy kerek deıdi. Bul mindetti EAEO-taǵy bizden ózge elder qolǵa alyp úlgeripti.
Mysaly, Armenııada – birinshi balaǵa 5000 dram (1000 AQSh dollary), ekinshi, úshinshi jáne tórtinshi balaǵa 1 mln dram (2000 AQSh dollary), al besinshi balaǵa 1,5 mln dram (3100 AQSh dollaryn) beredi.
Saıasattanýshy Rasýl Jumaly aıtqandaı, bizdiń elde kópbalaly degen uǵym ózgerip ketti.
«Qazir 10 balasy bar otbasylar aýylǵa da arman bolyp qaldy. Qazir jeti nemese segizinishi balany, aýyl áıelderine tóbesinen altyn quısań ǵana týdyra alýyń múmkin. Sondyqtan «balany shekteý tárizdi qazaqqa jat saıasat aýylǵa da jetti» degen saıasattanýshylardyń pikirin amalyńnyń joqtyǵynan qostaısyń.
Demografııalyq ahýal tómendep ketken jyldary dúnıege kelgen balalar otbasyn quratyn jasqa endi keldi. Eger saıasatymyz aıqyn bolsa, bizdiń ósetin kezimiz, 1990 jyldardyń basynda qatarymyzǵa qosylǵan 4 mln qazaqtyń ósim beretin kezi endi keldi. Búgin qolǵa almasaq, erteń kesh bolyp qalýy ábden múmkin. Mamandar ósetin «nemese keri ketýge, qartaıǵan ult bolýǵa bet alǵan jol aıryqqa endi keldik, sheginerge oryn joq. Qazaqtyń tabıǵaty asta-tók emes, sál ǵana jylymyqta da kóbeıýge beıim» dep otyr.
«Ońtústik Qazaqstan, Qyzylorda tárizdi demografııalyq dúmpýdiń kózi bolyp tabylatyn keıbir óńirlerge «demografııalyq ósim beretin erekshe aımaq» degen erekshe mártebe berý qajet! Mysaly, aýyldyq aımaqtarda 6 – 8 balasy bar otbasylarǵa júrip-turýyna yńǵaıly mıkro-avtobýstar, demalys úıleri men balalar lagerlerine tegin nemese baǵasy jeńildetilgen joldama. Oblys, aýdan ákimdikteri janynan demografııalyq qor ashyp, Ulttyq qordan arnaıy aqsha bólip turýǵa memlekettiń múmkindigi jeter edi, – deıdi Rasýl Jumaly.
Raýan ILIIaSOV,
«Adyrna» ulttyq portaly
