كەشە نۇر-سۇلتان قالاسىندا قىرىقشاقتى ايەل پرەزيدەنت قاسىمجومارت توقاەۆتىڭ الدارىنا شىعۋىن تالاپ ەتىپ، وزدەرىنە ءۇن قاتسىن دەپ نارازىلىقتارىن ءبىلدىردى. جالپى, 2019 جىلدان بەرى انا مەن بالا جانە بيلىك اراسىنداعى بايلانىس ەرەۋىلگە شىعۋمەن، تالاپ ەتۋمەن بايلانىسىپ كەلەدى. بىزدە بيلىك پەن انالاردىڭ اراسىن جالعاپ تۇرعان التىن كوپىر بولىپ ۇلگىرگەن 21 مىڭ تەڭگە جاردەماقى ەدى. بىراق ونىڭ دا سوڭى سيىر قۇيىمشىقتانىپ بارادى.
ءبىزدىڭ ەلدە كوپ بالالى انالار 21 مىڭ تەڭگەنى مىسە تۇتىپ جۇرسە، رەسەي پرەزيدەنتى ۆلاديمير پۋتين كەشەگى "انا كاپيتالىن" ءبىرىنشى بالادان باستاپ بەرەمىز» دەپ ورىس قوعامىنىڭ كوڭىلىن جايلاندىرىپ قويدى. كورشى ەلدىڭ كوڭىل كۇيىن كوككە بىراق كوتەرگەن بۇل شەشىمنىڭ جاڭعىرىعى ءبىزدىڭ ەلدىڭ دە تىنىشىن» الا باستادى.
راس، بىزدە سوڭعى ەكى جىلدا رەسپۋبليكالىق بيۋدجەتتەن الەۋمەتتىك سالاعا بولىنەتىن شىعىندار 34 پايىزدان، 45 پايىزعا ءوستى. الداعى ءۇش جىلدا اتالعان كورسەتكىش 49 پايىزعا ارتادى. بىراق نەگە بىزدەگى انالاردىڭ كوڭىلى تولماي تولمايدى؟!
تورتكۇل دۇنيەدەگى ءبىراز مەملەكەتتەردە انا مەن بالاعا جاعداي جاساۋدى ارتتىرۋدىڭ ءارتۇرلى جولدارىن قاراستىرىپ كەلدى. اقش، ساۋد ارابياسى، مالايزيا، رەسەي ەكونوميكالىق جولمەن شەشپەك، ياعني قارجىلاي كومەكتەسۋدى قولعا السا، تۇركيادا جاساندى تۇسىك جاساۋعا تىيىم سالىپ، قۇقىقتىق جاعىنان تۇبىرىمەن توسقاۋىل قويىپ ءجۇر.
قوعام قايراتكەرى عاني قاسىموۆ بىزبەن اڭگىمەسىندە حالىق سانىنىڭ ورتاشا تابيعي جىلدىق ءوسىمى 484 مىڭ ادام ەكەنىن تىلگە تيەك ەتتى.
«ءبىزدىڭ ەلدە بالا تۋعانى ءۇشىن ءبىر رەتتىك جاردەماقى 60-90 مىڭ تەڭگەنىڭ اراسىندا. ەكىنشى بالا تۋعانى ءۇشىن بەرىلەتىنى 5-6 مىڭ تەڭگەگە عانا ارتىق. بوسانعان اناعا دەنساۋلىعىن قايتا قالپىنا كەلتىرۋى ءۇشىن پروفيليلاكتيكالىق ەم-شارا الۋى كەرەك. ال مەملەكەت تاراپىنان بەرىلەتىن اي سايىنعى جاردەماقى بالانىڭ جايالىعىنا جەتپەيدى. ودان باسقا الاتىن زاتتار جەتكىلىكتى. دەموگرافيالىق ساياساتتى تۇبەگەيلى وزگەرتۋ كەرەك. ۇكىمەتكە بۇل ماسەلەنى شىنداپ قاپەرگە الماسا بولمايدى. بىراق ولار ىقىلاس تانىتپايدى. سەبەبى ۇكىمەت مۇشەلەرىنىڭ باسىم كوپشىلىگى جاس. ءبۇل ماسەلەنى تۇبىرىنەن تۇسىنبەيدى. بالا ۇستىندە قايتىس بولىپ كەتەتىن انالار كوبەيىپ كەتتى. بەرىلگەن جاردەماقى بالانىىڭ جورگەكپۇلى مەن تاماعىنان ارتىلىپ، ساپالى ءبىلىم الۋىنا جەتۋى كەرەك. ناعىز انا كاپيالى دەگەنىمىز وسى»،-دەيدى عاني قاسىموۆ.
ساياساتتانۋشى-الەۋمەتتانۋشى ءازىمباي عالي دەموگرافيالىق سەكتورعا ۇكىمەتتىڭ ينتەرۆەنتسياسى كەرەك دەيدى. بۇل مىندەتتى ەاەو-تاعى بىزدەن وزگە ەلدەر قولعا الىپ ۇلگەرىپتى.
مىسالى، ارمەنيادا – ءبىرىنشى بالاعا 5000 درام (1000 اقش دوللارى), ەكىنشى، ءۇشىنشى جانە ءتورتىنشى بالاعا 1 ملن درام (2000 اقش دوللارى), ال بەسىنشى بالاعا 1,5 ملن درام (3100 اقش دوللارىن) بەرەدى.
ساياساتتانۋشى راسۋل جۇمالى ايتقانداي، ءبىزدىڭ ەلدە كوپبالالى دەگەن ۇعىم وزگەرىپ كەتتى.
«قازىر 10 بالاسى بار وتباسىلار اۋىلعا دا ارمان بولىپ قالدى. قازىر جەتى نەمەسە سەگىزىنىشى بالانى، اۋىل ايەلدەرىنە توبەسىنەن التىن قۇيساڭ عانا تۋدىرا الۋىڭ مۇمكىن. سوندىقتان «بالانى شەكتەۋ ءتارىزدى قازاققا جات ساياسات اۋىلعا دا جەتتى» دەگەن ساياساتتانۋشىلاردىڭ پىكىرىن امالىڭنىڭ جوقتىعىنان قوستايسىڭ.
دەموگرافيالىق احۋال تومەندەپ كەتكەن جىلدارى دۇنيەگە كەلگەن بالالار وتباسىن قۇراتىن جاسقا ەندى كەلدى. ەگەر ساياساتىمىز ايقىن بولسا، ءبىزدىڭ وسەتىن كەزىمىز، 1990 جىلداردىڭ باسىندا قاتارىمىزعا قوسىلعان 4 ملن قازاقتىڭ ءوسىم بەرەتىن كەزى ەندى كەلدى. بۇگىن قولعا الماساق، ەرتەڭ كەش بولىپ قالۋى ابدەن مۇمكىن. ماماندار وسەتىن «نەمەسە كەرى كەتۋگە، قارتايعان ۇلت بولۋعا بەت العان جول ايرىققا ەندى كەلدىك، شەگىنەرگە ورىن جوق. قازاقتىڭ تابيعاتى استا-توك ەمەس، ءسال عانا جىلىمىقتا دا كوبەيۋگە بەيىم» دەپ وتىر.
«وڭتۇستىك قازاقستان، قىزىلوردا ءتارىزدى دەموگرافيالىق ءدۇمپۋدىڭ كوزى بولىپ تابىلاتىن كەيبىر وڭىرلەرگە «دەموگرافيالىق ءوسىم بەرەتىن ەرەكشە ايماق» دەگەن ەرەكشە مارتەبە بەرۋ قاجەت! مىسالى، اۋىلدىق ايماقتاردا 6 – 8 بالاسى بار وتباسىلارعا ءجۇرىپ-تۇرۋىنا ىڭعايلى ميكرو-اۆتوبۋستار، دەمالىس ۇيلەرى مەن بالالار لاگەرلەرىنە تەگىن نەمەسە باعاسى جەڭىلدەتىلگەن جولداما. وبلىس، اۋدان اكىمدىكتەرى جانىنان دەموگرافيالىق قور اشىپ، ۇلتتىق قوردان ارنايى اقشا ءبولىپ تۇرۋعا مەملەكەتتىڭ مۇمكىندىگى جەتەر ەدى، – دەيدى راسۋل جۇمالى.
راۋان ءىلياسوۆ،
«ادىرنا» ۇلتتىق پورتالى
